موردی به نام سفر کری به تهران

نویسنده: نوید حسیبی

دیپلماسی ایرانی: هنوز مشخص نیست که با آغاز به کار دفتر رئیس جمهور جدید دونالد ترامپ، چه اتفاقی برای توافق هسته ای ایران (برجام) خواهد افتاد؟ اما باراک اوباما، رئیس جمهوری ایالات متحده هنوز چند هفته ای وقت دارد تا دستاورد سیاست خارجی خود را با ارسال جان کری، وزیر امور خارجه برای گفت وگو بر سر این توافق، به پایتخت یکی از اعضای توافقنامه شاید حتی تهران، تقویت کند. در حالی که بعید است در ایران با توجه به پیچیدگی های سیاسی و انشعابات داخلی، از این دیدار دوجانبه تاریخی استقبال شود. ممکن است این ملاقات لحظات آخری، با حضور وزرای حاضر در قرارداد برجام، جلو انداخته شود تا در چنین جلسه ای در تهران برای اولین بار در چند دهه اخیر یک مقام ارشد ایالات متحده حضور داشته باشد. ممکن است این جلسه برای اعلام تعهد دوباره گروه 5+1 روی توافق هسته ای باشد تا احتمال لغو این معامله برای دولت ترامپ یا ایجاد تحریم های جدید برای به خطر انداختن آن، مشکل تر شود.

ترامپ به طور مکرر توافق موجود را یک فاجعه دانسته و چهارشنبه هفته گذشته نیز در آخرین اظهار نظرش روی این مساله تاکید کرد. ترامپ اطراف خود را با جنگ طلبان علیه ایران پر کرده است؛ افرادی که به صورت علنی معامله موجود را تحقیر می کنند. انتخاب او برای ریاست سیا، مایک پومپئو که تنها چند ساعت قبل از اعلام نامزدی اش، توئیت کرد که به دنبال از بین بردن توافق است. ژنرال مایکل فلین مشاور امنیت ملی و ژنرال جیمز ماتیس نامزد وزارت دفاع، هر دو از منتقدین عمده توافق هسته ای هستند همان طور که جان بولتون، نامزد بالقوه برای پست شماره دو در وزارت امور امورخارجه، از طرفداران سرسخت جنگ با ایران است.

دفاع از توافقنامه

برای مقابله با تهدید بازگشت از شرایط معامله، حامیان این معامله نکات مثبت آن را برجسته می کنند و در میان چیزهای دیگر بیشتر به آن اشاره می کنند. از جمله این که تهران به طور کامل به تعهدات خود در این معامله پایبند بوده است. حل و فصل مسالمت آمیز یک نگرانی امنیتی بین المللی عمده بدون شلیک حتی یک گلوله، دستاورد بزرگی است. همان طور که رئیس جمهور اوباما پس از انتخابات گفت: «در حال حاضر شواهد به ما نشان می دهد که ایران شرایط را رعایت کرده است.» به عبارت دیگر توافق به درستی کار می کند. در واقع، تحت شرایط موجود جنبه های کلیدی برنامه هسته ای در ازای لغو تحریم ها، محدود شده است.

در تلاش برای تحکیم معامله با ایران، دولت اوباما گزارش داده که مجوزهای بیشتری برای شرکت های آمریکایی برای تجارت با ایران صادر خواهد شد و تا قبل از خروج این دولت از دفتر، از تحریم های اضافی چشم پوشی خواهد شد. ایران در حال حاضر قراردادی 16میلیارد دلاری با بوئینگ منعقد کرده که ده ها هزار شغل در ایالات متحده به وجود آورده است. این واقعیتی تجاری است که دولت ترامپ نمی تواند به راحتی ازآن چشم بپوشد.

اوباما تا زمان حضور در کاح سفید باید برای محافظت از این قرارداد گام های بیشتری را از طریق کانال کری ـ ظریف بردارد. برگزاری گردهمایی گروه 5+1 در ایران در چند هفته آینده با استقبال دولت او باید همراه شود. چنین ملاقاتی یک پیغام محکم و قدرتمند در حمایت از دیپلماسی و توافق هسته ای ارسال خواهد کرد.

ملاقاتی با چارچوب های معمول تجاری حول برجام می تواند پوششی در برابر هر گونه واکنش شدید سیاسی برای دولت روحانی و به میزان کمتر برای دولت در حال خروج اوباما فراهم کند. حضور کری در تهران تنها به حضور در جلسه و تقویت این توافق محدود نخواهد شد بلکه دفاعی تمام قد برای رئیس جمهور ایران در آستانه انتخابات ماه می است. این جلسه همچین گروه 5+1 و ایران را قادر می کند که پیشرفت های ملموس بر اساس این معامله تاریخی را درک کنند و راه حل هایی در برابر چالش های جدید پیش رو از جمله احتمال گسترش تحریم ها علیه ایران بیابند. از همه مهم تر حضور در چنین نشستی کمک خواهد کرد که جامعه بین المللی از جمله طرف های درگیر در این معامله، از تعهد واشنگتن بر سر قول هایش مطمئن شوند. این نشست رده بالا که بسیار بی سابقه است در آستانه حضور کری در اجلاس سران اسرائیل و فلسطین به رهبری فرانسه در 15 ژانویه، نویدبخش خواهد بود.

محدود کردن خسارتی که ترامپ به بار می آورد

لغو توافق هسته ای در کوتاه مدت خروج ایران و بازگشت این کشور به برنامه هسته ای را در پی خواهد داشت اما این مساله به معنی از بین رفتن کانال رسمی رابطه بین ایالات متحده و مقامات ایرانی نیز خواهد بود. چنین کانالی برای مسائل غیرهسته ای از جمله تبادل زندانیان در سال گذشته، آزاد شدن ملوانان نیروی دریایی ایالات متحده، حل و فصل اختلافات مالی طولانی مدت و برخی از همکاری های محدود در منطقه بسیار مفید بود. تخریب این توافق توانایی ایالات متحده در دنبال کردن منافع خود در رابطه مستقیم با ایران را نیز از بین خواهد برد به خصوص در زمانی که تندروها خودسرانه عمل می کنند.

مسلم است که از بین بردن توافق موجود توسط دولت ترامپ به تضعیف اعتبار ایالات متحده در جهان خواهد انجامید و به طور قابل توجهی بر روابط ایالات متحده با سه کشور کلیدی اروپایی یعنی آلمان، فرانسه و انگلستان تاثیر منفی خواهد گذاشت به خصوص که این کشورها در حال حاضر نگران رفتار ترامپ در قبال ناتو نیز هستند. رابطه آمریکا با چین نیز با توجه به موضع ترامپ در مورد تایوان پیچیده تر شده است درحالی که دولت جدید آمریکا خواستار بازسازی روابط با روسیه است.

ارسال کری به تهران در چارچوب دیدار وزاری حاضر در توافق برجام که به عنوان بزرگترین دستاورد سیاست خارجی اوباما ستوده می شود، نمایشی عمومی از تعهد به معامله است که کار را برای تیم ترامپ برای تضعیف معامله سخت تر خواهد کرد. همچنین اطمینان ایجاد می کند که رابطه ایالات متحده و ایران تخریب نمی شود و به سطح قبل از 2013 و زمانی که تهدید به اقدامی نظامی و استقبال از خطر بسیار معمول بود، بازنخواهد گشت. اوباما همچنان تا 20 ژانویه در دفتر ریاست جمهوری خواهد بود. او هنوز می تواند این اطمینان را ایجاد کند که دیپلماسی با صدای بلندتری فریاد خواهد زد که «صحبت از جنگ را رها کنید».

منبع: لوب لاگ/ مترجم: روزبه آرش