رهبران خاورمیانه ترامپ را می خواهند یا بایدن؟

تهیه شده توسط هیئت تحریریه المانیتور

دیپلماسی ایرانی: در مناظره پنجشنبه شب بین دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده، و جو بایدن، معاون پیشین رئیس جمهوری، ایران به عنوان تنها موضوع در خاورمیانه در دو مناظره بین نامزدهای جمهوری خواه و دموکرات مطرح شد. سوال درباره مداخله ایرانی (و روسی) در انتخابات بود. بایدن سوگند یاد کرد که در صورت پیروزی در انتخابات، ایران و روسیه «بهای» مداخله خود را خواهند پرداخت. ترامپ گفت که هر دو کشور خواهان پیروزی بایدن هستند.

جای تعجب ندارد که در شرایط کنونی، خاورمیانه و بیشتر موضوعات مربوط به سیاست خارجی در مقایسه با کووید 19، اقتصاد و خدمات بهداشت و درمان از اولویت کمتری برای آمریکایی ها برخوردار هستند و احتمالا رای دهندگان کمتر تحت تاثیر موضع گیری یک نامزد درباره توافق هسته ای ایران یا عادی سازی روابط اسرائیل با کشورهای منطقه قرار می گیرند. به نظر می رسد برخی سیاست های دولت ترامپ در منطقه تاثیرگذار بوده است؛ سودان (سومین کشور عربی در سال جاری میلادی) روابط خود را با اسرائیل عادی کرد. بایدن از ترامپ در این زمینه تعریف کرد و انتظار می رود در صورت پیروزی، همین روند ترامپ را دنبال کند. ایران به هر حال مهم ترین چالش امنیتی ایالات متحده در خاورمیانه است و برای هر گونه توافق بعدی با آن باید یک اجماع منطقه ای حاصل و حمایت ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، جلب شود.

آیا رهبران خاورمیانه «نگران» احتمال ریاست جمهوری بایدن هستند؟

بایدن در زمینه امور خارجه نوشته که دولت ترامپ «متحدان و شرکای ایالات متحده را تضعیف و در برخی موارد رها» کرده است. شاید دیدگاه بسیاری از نخبگان سیاست خارجی در ایالات متحده و اروپا همین باشد، اما این اتهام چندان در خاورمیانه وارد نیست. خروج ترامپ از توافق هسته ای ایران در ماه مه 2018 متحدان اروپایی آمریکا را ناامید کرد، اما شرکای آمریکایی در منطقه شکایتی نداشتند. اسرائیل، عربستان سعودی و امارات از اعمال فشار حداکثری ترامپ علیه ایران حمایت کرده اند و اگرچه بیشتر آنها با بایدن و گروه کهنه کار امنیت ملی او روابط دیرینه دارند، اما بازگشت به برجام را نمی خواهند. به علاوه، سبک و محتوای دیپلماسی بسیار شخصی و معامله محور ترامپ با روحیات دوستان آمریکایی در پایتخت های منطقه خاورمیانه بیشتر می خواند.

در همین حال، بعید است دولت بایدن از به رسمیت شناختن حاکمیت اسرائیل بر جولان توسط ایالات متحده عقب نشینی کند یا مانع از انتقال سفارت آمریکا به قدس اشغالی شود. هر دوی این اقدامات در اسرائیل بسیار محبوب بوده اند. بایدن و گروه او منطقه را به خوبی می شناسند و می دانند تخریب روابط ایالات متحده با مصر، عربستان سعودی، ترکیه و روسیه نمی تواند منافع کشورشان را تامین کند و به ویژه آنکه اگر قصد ایجاد اجماع بر سر ایران، حل و فصل جنگ در سوریه و پیشبرد روند صلح (اسرائیل و فلسطین) را داشته باشند، نمی توانند طرفین مذاکره را انتخاب کنند.

در رابطه با ایران «بازگشت به آینده» در کار نیست

ترامپ و بایدن، هر دو، از آمادگی برای مذاکره بر سر توافق جدید با ایران خبر داده اند. ترامپ به نوبه خود خواهان مذاکره مستقیم با تهران است، اما با مخالفت آن مواجه شده. برای بایدن ورود مجدد به برجام شاید به سادگی پر کردن یک فرم باشد؛ اما او هم گفته که خواهان مذاکره بر سر برخی بازنگری ها در توافق است که ایران تمایلی به چنین کاری ندارد. به علاوه، ایران عذرخواهی و جبران خسارات ناشی از کارزار اعمال فشار حداکثری را خواستار شده که نه بایدن و نه ترامپ چنین کاری نخواهند کرد.

جو حاکم در ایران در رابطه با ایالات متحده و توافق هسته ای تیره و تار است چا که تحریم های ایالات متحده بر فشارهای اقتصادی کووید 19 و قیمت پایین نفت افزوده است. یک صف بندی جدید سیاسی در ایران در جریان است و رئیس جمهوری حسن روحانی که برجام را یک دستاورد مهم می دانست در مقابل محافظه کاران حاکم بر مجلس که توافق ایران را ناموفق می دانند، قرار گرفته اند. ایران سال آینده انتخابات ریاست جمهوری پیش رو دارد و نمی شود پیش بینی کرد که سیاست ایران چه چرخشی می تواند داشته باشد.

ترامپ در صورت پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری پیش از هر کار دیگری باید حمایت اروپا را جلب کند چرا که برای توافق با ایران به آن نیاز خواهد داشت. برای بایدن هم همینطور است. اما هیچ یک بدون مشورت با شرکای منطقه ای ایالات متحده به ویژه اسرائیل، عربستان سعودی و امارات نمی توانند توافق جدیدی به دست آورند. جدای از اروپا و شرکای منطقه ای، آمریکا تحت ریاست جمهوری ترامپ یا بایدن همچنین مجبور است برای حل و فصل نهایی جنگ در سوریه و گام های بعدی در مورد ایران، با روسیه نیز کنار بیاید. روسیه و چین از امضاکنندگان برجام و از اعضای دائم شورای امنیت هستند. از این رو، تنها سوالی که درباره بایدن و ترامپ باقی می ماند این است که رویکردی شدیدالحن یا رویکردی دیگر می تواند منافع آمریکا را در یک توافق جدید با ایران پیش ببرد.

منبع: المانیتور / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34