مذاکرات وین؛ یک میز و چند هدف

دیپلماسی ایرانی: نزدیک شدن به آغاز دومین دور نشست وین برای حل بحران سوریه، گمانه زنی ها در خصوص نتایج مذاکرات و سهم خواهی طرفین را در رسانه های مختلف افزایش داده است. حضور روسیه و آمریکا از یک طرف و ایران و عربستان از سوی دیگر بر سر میز مذاکره، بر اهمیت موضوع افزوده است. خبرگزاری رویترز در تحلیلی به بررسی مواضع هر یک از شرکت کنندگان در این نشست و سهم خواهی آنها از بازی ژئوپلتیکی جدید منطقه پرداخته است.

روسیه: مداخله نظامی روسیه در بحران سوریه مهم ترین محرکی بود که تلاش های دیپلماتیک در سطح بین المللی برای حل این بحران را برانگیخت. حملات هوایی روسیه به مواضع داعش در صورت اثبات مسئولیت داعش در سقوط هواپیمای روسی در صحرای سینا، تشدید خواهد شد.

ولادیمیر پوتین در تلاش است تا موازنه قدرت را در جبهه زمینی سوریه تغییر بدهد و موقعیت را برای ابقای بشار اسد در قدرت فراهم کند. پوتین امیدوار است که بتواند از این طریق امتیازات بیشتری را بر سر میز مذاکرات به دست بیاورد و نفوذ روسیه را در خاورمیانه بیشتر کند. رئیس جمهور روسیه سعی می کند از اهرم هایی که در دست دارد برای پیکربندی جدید ژئوپلتیک منطقه استفاده کند. افزون بر این، منافع روسیه در منطقه در همه زمینه ها با منافع ایران مشترک نیست، اگر چه دو کشور در سوریه و در برخی دیگر از موارد اشتراک منافع دارند. روسیه به دنبال بهبود روابط دوجانبه خود با قدرت های منطقه ای شامل اردن، مصر، عربستان سعودی و کشورهای حاشیه خلیج فارس است. از سوی دیگر، پوتین به خوبی با محدودیت های بازی در زمین خاورمیانه آشنا است و تنها قصد دارد که روسیه را به عنوان یکی از بازیگران کلیدی این صحنه معرفی و تثبیت کند. با تقویت منافع و پرستیژ پوتین در خارج از مرزهای روسیه، حمایت داخلی از پوتین نیز افزایش می باید.

ایران: پس از توافق هسته ای تاریخی در جولای 2015، حضور ایران در نشست وین دومین گامی است که ایران را پس از چندین سال انزوا به سوی ادغام در نظام بین الملل سوق می دهد. سوریه برای ایران واجد اهمیتی حیاتی است. این کشور وسط محدوده نفوذی که ایران برای خود تعریف کرده قرار دارد. این محدوده از عراق تا سوریه و لبنان را شامل می شود. ایران به حفظ بشار اسد در راس قدرت سوریه متعهد است. نیروهای ایرانی حاضر در سوریه نیز در صف اول مبارزان حامی اسد قرار دارند. در صورت به نتیجه رسیدن مذاکرات وین، ایران می تواند منافع گسترده ای را عاید خویش کند؛ موفقیت مذاکرات می تواند منجر به ارتقا موقعیت دیپلماتیک ایران، تضمین منافع آن و گریز ایران از باتلاق جنگ در جبهه زمینی شود.

آمریکا: رویکرد واشنگتن در مواجهه با بحران سوریه بیشتر واکنشی و عکس العملی بوده است. عدم اقدام قاطع از سوی آمریکا منجر به بروز خلائی خطرناک شد. این خلاء را سایر بازیگران از جمله ایران توانستند پر کنند و مداخله نظامی روسیه هم بقایای استراتژی آمریکا در سوریه را بر هم زد. علی رغم وعده های اوباما مبنی بر خارج کردن نیروهای آمریکایی از خاورمیانه، اعزام نیروهای عملیات ویژه به مناطقی که تحت کنترل نیروهای کرد است واقعیت را به گونه ای دیگر شکل داده است. اوباما در سخنان خود اغلب تلاش می کند که حضور نیروهای آمریکایی در خاورمیانه را محدود و کم اهمیت جلوه دهد، اما واقعیت این است که نیروهای آمریکایی در جبهه زمینی درگیری های خاورمیانه حضور دارند و تنها در خط مقدم درگیری ها نیستند.

اروپا: اروپا تلاش می کند که اتحاد خود را در پاسخ به موج مهاجرت از سوریه و معضلات اقتصادی تابع آن، حفظ کند. این بحران می تواند برای اروپا از نوع بحران های حیاتی باشد. انتظار می رود که تعداد مهاجرانی که تا پایان 2015 وارد اروپا می شوند، به ۱ میلیون نفر برسد. بحران مهاجرت، حتی می تواند نقش رهبری آلمان و آنگلا مرکل را در اتحادیه اروپا به چالش بکشد. هیچ کس تجربه و مهارت مرکل را در حفظ یکپارچگی اتحادیه اروپا ندارد و بدون وی امکان تزلزل در موقعیت اتحادیه وجود دارد. این نکته می تواند نشان دهنده انگیزه اروپا برای کنترل و مهار هر چه سریع تر بحران سوریه باشد.

عربستان سعودی: واقعیت های ژئوپلتیکی منطقه، عربستان را ناگزیر کرده است که بر سر یک میز مذاکره با دشمن خود –ایران- بنشیند. عربستان همواره درصدد خنثی کردن نفوذ منطقه ای ایران بوده است و سوریه نقطه کانونی تعارضات طرفین است. علی رغم حمایت کشورهای حاشیه خلیج فارس و سایر اعراب از عربستان، حمایت آمریکا برای عربستان و حفظ منافع آن ضروری است. اختلافاتی که در دوران اوباما میان واشنگتن-ریاض ظهور کرد، پیگیری اهداف را برای پادشاهی عربستان دشوار کرده است. رژیم عربستان برای کسب منافع خویش، باید تلاش کند تا به همکاری متحدان خود حضور سازنده تری در مذاکرات داشته باشد. عربستان همچنین باید به تعدیل شروط و خواسته های خود، همچون خلع بلافاصله بشار اسد از قدرت بپردازد.

ترکیه: مهم ترین اولویت های ترکیه در بحران سوریه، برکناری اسد از قدرت و جلوگیری از شکل گیری یک دولت کرد در شمال سوریه است. افزون بر این دو اولویت، ترکیه به برقراری هر چه سریعتر آتش بس در سوریه هم بسیار علاقمند است. اردوغان باید انعطاف پذیری در مواضع و خواسته های خود در مذاکرات را بیشتر کند. ترکیه هم اکنون با قطب بندی های سیاسی گسترده، اخلافات اجتماعی، تزلزل اقتصادی و تهدیدهای امنیتی روبه رو است. هم اکنون بیشتر از 2 میلیون مهاجر سوری در ترکیه مستقر شده اند. پیروزی اخیر حزب عدالت و توسعه نیز تنها اختلافات درونی را بیشتر کرده است. آنچه که در مورد ترکیه به قطعیت می توان گفت این است که این کشور تقسیم بندی ها و اختلافات بیشتری را در حوزه داخلی در سال های پیش رو تجربه خواهد کرد و باید تلاش کند تا آنجا که امکان دارد از فشارهای خارجی و سرریز شدن بحران از بیرون از مرزهای خود به داخل ترکیه جلوگیری کند.

منبع: رویترز/ ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی/۲۵