توافق هسته‌ای با ایران درست و نوآورانه است

دیپلماسی ایرانی: 29 نفر از دانشمندان برجسته آمریکایی از جمله برندگان جایزه نوبل و محققان فیزیک اتمی در نامه ای دو صفحه ای به باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا از توافق اخیر هسته ای با ایران حمایت کرده اند. به نوشته نیویورک تایمز، اولین امضاکننده نامه ریچارد گاروین است که به طراحی اولین بمب هیدروژنی جهان کمک کرد و از دیرباز در زمینه سلاح های هسته ای و کنترل تسلیحاتی به مقام های واشنگتن مشورت داده است. او یکی از آخرین دانشمندان زنده ای است که در ورود به عصر اتمی نقش داشتند. دانشمندان آمریکایی در این نامه انتقادهای مخالفان توافق را درباره اینکه روند نظارت ها ضعیف است به کلی رد می کنند. متن کامل نامه دانشمندان آمریکایی به این شرح است:

8 آگوست 2015

جناب آقای رئیس جمهور

ما به عنوان دانشمندان و مهندسان آشنا به فیزیک و فناوری نیروگاه ها و سلاح های هسته ای، به شما و تیمتان برای به سرانجام رساندن موفقیت آمیز مذاکرات وین تبریک می گوییم. از نظر ما، برنامه جامع اقدام مشترک (برجام/JCPOA) مورد مذاکره میان ایالات متحده و شرکای آن با ایران، آرمان صلح و امنیت در خاورمیانه را پیش خواهد برد و می تواند به عنوان راهنمایی برای توافق های آینده در حوزه عدم تکثیر [سلاح های هسته ای] عمل نماید.

این توافق، نوآورانه است و در مقایسه با چارچوب های عدم اشاعه مذاکره شده در گذشته، قیدوبندهای سختگیرانه تری دارد. این توافق سطح غنی سازی توسط ایران، مقدار اورانیوم غنی شده ذخیره شده توسط ایران و تعداد و انواع سانتریفیوژهایی را که این کشور می تواند طراحی و راه اندازی کند محدود می سازد. این توافق بازتبدیل و بازفراوری سوخت رآکتور را ممنوع می سازد، از ایران می خواهد که رآکتور تحقیقاتی اراک را طراحی مجدد کند تا در مقایسه با طراحی اولیه، پلوتونیوم بسیار کمتری تولید کند و تصریح می کند که سوخت مصرف شده باید از کشور خارج شود بدون اینکه پلوتونیوم آن جدا شده باشد و بدون اینکه میزان قابل توجهی از آن ذخیره شود.

یک نتیجه اصلی این محدودیت ها آن خواهد بود که ماه ها طول می کشد تا ایران اورانیوم غنی شده لازم برای ساخت یک سلاح را به دست بیاورد. ما این موقعیت را با دوران قبل از توافق موقت لوزان مقایسه می کنیم: در آن زمان میزان اورانیوم 20 درصد غنی شده ذخیره شده توسط ایران به میزانی بود که زمان باقیمانده برای لازم برای غنی سازی تسلیحاتی صرفاً چند هفته بود.

برجام همچنین رویکردهای نوآورانه ای برای راستی آزمایی در نظر گرفته است، از جمله نظارت بر حفاری، آسیاب و تبدیل به هگزافلوراید، ساخت و تحقیق و توسعه در مورد سانتریفیوژ نیز تحت نظارت قرار خواهد گرفت. برای 15 سال تأسیسات نطنز تنها محل مجاز برای غنی سازی اورانیوم خواهد بود و این نیروگاه تحت نظارت بلادرنگ قرار خواهد گرفت تا هر گونه تخلفی به سرعت شناسایی شود. امکان نظارت بلادرنگ بر سوخت مصرفی نیز فراهم شده است.

نگرانی درباره فعالیت های مخفیانه در ایران نیز از طریق سازوکار حل اختلاف که در توافق تعبیه شده کاهش یافته است. بازه 24 روزه برای [حل مسئله] تأخیر در دسترسی [به تأسیسات مورد نظر]، پیش از این سابقه نداشته است و اجازه بازرسی اتهامی [challenge inspection] کارآمد برای فعالیت های مشکوک و نگران کننده را می دهد. این فعالیت ها عبارتند از: غنی سازی مخفیانه، ساخت تأسیسات بازفرآوری یا بازتبدیل و آزمایش های انفجار درونی با استفاده از اورانیوم. رویکرد اتخاذشده برای حل مسئله «ابعاد نظامی احتمالی» نیز نوآورانه است: آژانس بین المللی انرژی اتمی باید قانع شود که درباره هرگونه فعالیت انجام شده در گذشته مطلع شده است، تا بتواند نقشه های آتی خودش را برای راستی آزمایی طراحی کند، اما نیازی نیست که ایران در ملأعام رسوا شود. این توافق نیز برای اولین بار نه صرفاً ساخت سلاح هسته ای، آن گونه که در NPT به آن اشاره شده است، بلکه تحقیق و توسعه در زمینه سلاح های هسته ای را نیز به صراحت ممنوع می سازد.

برخی ابراز نگرانی کرده اند که این توافق به ایران اجازه خواهد داد که پس از 10 سال بدون هیچ محدودیتی سلاح هسته ای طراحی کند. برعکس، ما متوجه شده ایم که توافق شامل رویه های راستی آزمایی درازمدت مهمی است که تا سال 2040 طول می کشد و رویه هایی دیگری را دربرگرفته است که تحت NPT و پروتکل الحاقی تا ابد ادامه خواهند داشت. از طرف دیگر، ما باور داریم که تقویت این نهادهای بین المللی پایدار ارزشمند خواهد بود. ما توصیه می کنیم که تیم شما با آژانس بین المللی انرژی اتمی همکاری کند تا موافقت آنها را برای گنجاندن برخی از نوآوری های اساسی برجام در توافق های حفاظتی موجود کسب کند. این اقدام خطر تکثیر [سلاح های هسته ای] مرتبط با تأسیسات چرخه سوخت کشورهای مختلف در سراسر جهان را کاهش خواهد داد. از این رو، در آینده وقتی با ایران مانند دیگر کشورهای فاقد سلاح هسته ای اما دارای برنامه اتمی برخورد شود، تمام این برنامه ها تحت محدودیت و راستی آزمایی شدیدتری قرار خواهند گرفت.

همانطور که شما گفته اید، چه برای شما و چه برای رئیس جمهور آینده، این توافق هیچ گزینه ای را از روی میز بر نمی دارد، قطعاً این توافق باعث خواهد شد شما یا رئیس جمهور آینده کار راحت تری برای اطلاع از این مسئله داشته باشید که آیا ایران در حال حرکت به سمت بمب است یا خیر و اگر جواب مثبت است، در چه زمانی؟ شناسایی تخلف آشکار از این توافق، مداخله را موجه تر و همراه با پشتیبانی بین المللی خواهد کرد.

در خاتمه، ما به شما و تیمتان تبریک می گوییم، چون با مذاکره توافقی را به دست آورده اید که از نظر فنی درست، سختگیرانه و نوآورانه است و تضمین لازم را برای دهه بعد و پس از آن می دهد که ایران به سمت طراحی سلاح هسته ای نخواهد رفت. این توافق زمینه ای برای ابتکارات بعدی به منظور ایجاد موانع بیشتر در مقابل گسترش سلاح های هسته ای در خاورمیانه و سرتاسر جهان فراهم می کند.

با ارادت،

ریچارد ال. گاروین، پژوهشگر افتخاری IBM

رابرت جی. گلدستون، دانشگاه پرینستون

آر. آسکات کمپ، موسسه فناوری ماساچوست (MIT)

راش هولت، انجمن پیشبرد علم آمریکا

فرانک فون هیپل، دانشگاه پرینستون

جان اف. آهیرن، مدیر دوره اخلاقیات در انجمن تحقیقات علمی «سیگما زای»

فیلیپ دبلیو. آندرسون، استاد افتخاری دانشگاه پرینستون

کریستوفر چیبا، دانشگاه پرینستون

لئون ان. کوپر، دانشگاه براون

پیرس اس. کوردن، مدیر سابق اداره مذاکرات امنیتی بین المللی، دفتر کنترل تسلیحات وزارت امور خارجه

جان ام. کورنوال، استفاد فیزیک و اخترشناسی دانشگاه UCLA

سیدنی دی. درل، دانشگاه استانفورد

فریمن دایسون، استاد افتخاری مؤسسه مطالعات پیشرفته دانشگاه پرینستون

هارولد ای. فیوسن، دانشگاه پرینستون

مایکل ای. فیشر، استاد افتخاری دانشگاه های کرنل و مریلند

هاوارد جورجی، دانشگاه هاروارد

شلدون ال. گلاشو، دانشگاه بوستون

لیزبت گرونلاند، اتحادیه دانشمندان دغدغه مند

دیوید گراس، استاد فیزیک نظری، موسسه فیزیک نظری کاولی، UCSB

سیگفرید اس. هکر، مرکز امنیت و همکاری های بین المللی، دانشگاه استانفورد

مارتین ای. هلمن، استاد افتخاری مهندسی برق، دانشگاه استانفورد

ارنست هنلی، دانشگاه واشنگتن

گرگوری لئو، معاون مدیر و استاد افتخاری، آزمایشگاه شتاب دهنده ملی SLAC

سی. کومار ان. پاتل، استاد افتخاری فیزیک ماده چگال تجربی، UCLA

برتون ریشتر، دانشگاه استانفورد

میریام ساراچیک، کالج سیتی نیویورک، CUNY

روی اف. شویترز، دانشگاه تگزاس در آستن

فرانک ویلچک، مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT)

دیوید رایت، اتحادیه دانشمندان دغدغه مند

تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 43