آیا برجام جایگزین بهتری دارد؟

نویسنده: ووک جرمیک*

دیپلماسی ایرانی: دولت اوباما برای تحقق یافتن توافق با ایران تلاش همه جانبه بی سابقه ای کرده است. متحد ساختن قدرت های جهان برای رسیدن به اجماع و یافتن راهی رو به جلو هرچند پرمخاطره اما برای واشنگتن یک موفقیت دیپلماتیک محسوب می شود. این موفقیت امنیت منطقه را افزایش می دهد و یک تهدید صلح بین المللی را از بین می برد.

هرچند اطمینان نسبی وجود دارد که رای سنا برای نجات توافق از طریق وتو رئیس جمهور کافی است اما این امکان نیز وجود دارد که در نهایت غلبه با آراء منفی باشد. این اطاله کلام موفقیت آمیز به جامعه بین المللی نشان داد که مخالفت آنچنان سرسختانه ای هم با توافق ایران وجود نداشته است [آنچنان که برخی باور داشتند]، اما هرچه زمان کمتری صرف تبدیل توافق ایران به قانون شود دولت اوباما سریعتر قادر به تمرکز بر روی نحوه اجرای آن خواهد بود.

از طرفی اطاله کلام ممکن است راه را برای مذاکرات بعدی ایالات متحده آمریکا با دیگر کشورها بر سر مسائل بیشمار موجود سخت تر کند. چنین سناریویی برای اعتبار آمریکا بسیار مخرب است و توان او را در مذاکرات بعدی کاهش می دهد.

با در نظر گرفتن پیچیدگی ذاتی مسئله توافق با ایران، سؤال مهمی که وجود دارد این است که در بحبوحه تلاش برای جمع آوری رأی بیشتر در سنا آیا اتخاذ سیاستی متفاوت در مقابل برنامه هسته ای ایران می توانست نتیجه بهتری داشته باشد؟

بسیاری از شکاکان محافظه کار ممکن است بگویند توافق بهتر تنها وقتی صورت می گرفت که تحریم ها حفظ شده باشد. با وجود داشتن حامی، این ایده تنها یک پیش فرض است؛ واقعیت امر این است که فشار بین المللی در جهت ادامه تحریم ها علیه ایران افول کرده است. در صورت به توافق نرسیدن با ایران فشار یکجانبه از سوی ایالات متحده ادامه پیدا می کرد در حالی که تردید دیگر بازیگران این عرصه برای ادامه دادن تحریم ها بیشتر می شد. در نتیجه ایران از این فرصت استفاده کرده و بدون دادن امتیاز خاصی در جبهه هسته ای منفعت اقتصادی بیشتری نیز کسب می کرد.

عده ای دیگر بر این عقیده بودند که تنها راه حفظ امنیت آمریکا و متحدانش این است که برنامه هسته ای ایران کاملا متوقف شود. در حقیقت هیچ روش صلح آمیزی برای وادار کردن تهران به توقف کامل برنامه هسته ای اش وجود ندارد. عملیات نظامی هم بعید بود که بتواند سرانجام خوبی داشته باشد. هنگامی که گزینه عقلانی روی میز مذاکره باشد تمایل برای دست بردن به شمشیر بسیار کم خواهد شد.

از آنجا که تهران با نظارت ها و بازرسی های پیشنهاد شده موافقت کرده است، توافق حاصل شده مستحکم و جامع است و راه را برای دسترسی ایران به سلاح هسته ای مسدود می کند. علاوه بر این، بر اساس توافق در صورت تخلف ایران تحریم ها به طور خودکار دوباره اعمال می شوند [بدون نیاز به رأی روسیه و چین]. و اگر چنین شود واشنگتن در موضع بسیار بهتری قرار می گیرد و به راحتی دنیا را متقاعد می کند که سیاست ایران ریاکارانه است و آنگاه ایران باید بهای سنگینی بپردازد.

تندروهای ایران نیز با توافق مخالف اند و امیدوارند که توافق با رسیدن به وتو تضعیف شود؛ البته دلایل مخالفت آنها بسیار متفاوت از دلایل قانونگذاران ایالات متحده است. تندروهای ایران می دانند که این توافق راه را برای برقراری ارتباط بهتر با غرب هموار می کند و در نهایت چیرگی آنها به آینده کشور [ایران] را کاهش می دهد.

بنابراین، حفظ توافق هسته ای حتی با استفاده از وتوی رئیس جمهور فرصتی فراهم می کند تا نقش ایران را در بحران های خاورمیانه کمرنگ کند؛ این به تنهایی برای متقاعد کردن اسرائیل و دیگر متحدان ایالات متحده کافی نیست. دیدار موفقیت آمیز هفته گذشته اوباما با پادشاه سعودی گامی مفید برای از بین بردن نگرانی های این متحد کلیدی ایالات متحده بود که دیگر هم پیمانان آمریکا نیز باید پیروی کنند.

اگر ایران واقعا به دنبال از سر گرفتن تعامل با دنیا است، نتایج خوبی عایدش خواهد شد؛ اما اگر ماحصل تلاش دیپلماتیک آمریکا را تلف کند آنگاه باید تنها خود را برای عواقب خطیر این کار سرزنش کند. مجلس سنای ایالات متحده نیز باید در دادن فرصت وتو به رئیس جمهور برای حفظ توافق بسیار محتاط باشد چراکه این مسئله ای است مرتبط با منافع امنیتی ایالات متحده و جهان.

* رئیس پیشین مجمع عمومی سازمان ملل و وزیر امور خارجه سابق صربستان

منبع: نشنال اینترست/ مترجم: پریسا فرهادی

انتشار اولیه: یکشنبه 22 شهریور 1394 / انتشار مجدد: دوشنبه 6 مهر 1394