برجام در قوانین آمریکا جا خوش کرده است

جوشا کیتینگ

دیپلماسی ایرانی: دو سال پیش در چنین روزی، پس از دو سال مذاکرات مشقت بار، ایران توافقی را با شش کشور به رهبری ایالات متحده در وین امضا کرد تا در قبال برداشته شدن تحریم های بین المللی، برنامه هسته ای خود را محدود کند. توافق ایران که رسما به عنوان برنامه جامع اقدام مشترک نامیده می شود یکی از اصلی ترین دستاوردهای سیاست خارجی دولت اوباما است که علی رغم مخالفت های نمایندگان جمهوری خواه به دست آمد، کسانی که چنان پا را فرا گذاشتند که به رهبر معظم ایران نامه نوشتند و گفتند به محض اینکه آنها کاخ سفید را در دست بگیرند توافق را دور خواهند انداخت. رئیس جمهور امروز آمریکا در جریان کارزار انتخاباتی وعده داده بود که "الویت درجه اول او لغو توافق فاجعه بار با ایران" یا دست کم مذاکره دوباره بر سر آن است.

با این وجود، با در نظر گرفتن این واقعیت که دولت ترامپ همین حالا میراث اوباما را در دستور کار قرار داده، و با وجود میزان تخاصمی که کاخ سفید در قبال ایران به عنوان اصلی پیشبرنده اتخاذ کرده، توافق در دومین سال تولد خود از آن چه فکر می کنید تنومندتر است. بر اساس قانون وزارت امور خارجه ملزم است که هر 90 روز به کنگره اطلاع دهد آیا ایران با توافق سازگار بوده یا خیر، ضرب الاجل بعدی روز دوشنبه است. گزارش ها حاکی از آن است که دولت احتمالا یک بار دیگر با اکراه به پایبندی ایران اذعان می کند، به این معنا که رفع تحریم ها ادامه خواهد یافت. (ایالات متحده تعدادی از تحریم های دیگر علیه ایران را حفظ کرده است، مربوط به پشتیبانی از تروریسم، توسعه موشک بالستیک و حقوق بشر که توافق هسته ای را تحت تاثیر قرار نمی دهند.)

با وجود بدگمانی آشکار کاخ سفید درباره توافق، اما دشوار است بتواند تصمیمی دیگر بگیرد. هم نهادهای ناظر بین المللی و هم آژانس های اطلاعاتی ایالات متحده اعتقاد دارند که ایران به راستی به توافق پایبند بوده است. با این حال نمایندگان جمهوری خواه کنگره صبرشان لبریز شده است. گروهی متشکل از 4 سناتور ارشد مخالف ایران در آستانه پایان ضرب الاجل 90 روزه نامه ای به رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه نوشته اند و از او خواسته اند تا سیاست خود را در قبال ایران تغییر دهد، این افراد استدلال کرده اند که "نقض برجام در کنار رفتارهای خصمانه و بی ثبات گرایانه ایران به نفع منافع ایالات متحده است."

اما طنز ماجرا این جا است که تمهیداتی که کنگره در تلاش برای محدود کردن تلاش های اوباما برای توسعه روابط با ایران انجام داد اینک باعث شده است که لغو توافق دشوارتر شود. توافق با ایران قراردادی عادی نبود که به اکثریت غیرممکن دو سوم آرا در سنا برای تصویب نیاز داشته باشد، اما در عین حال صرفا یک فرمان اجرایی هم نیست.

در سال 2015، کنگره که سعی داشت در مذاکرات نقشی داشته باشد قانونی را تصویب کرد که به اوباما اجازه نمی داد تا پیش از یک بازه زمانی 30 روزه برای بررسی توافق، تحریم ها را بر دارد، در آن سی روز کنگره قانونی دیگر تصویب کرد تا قرارداد را مسدود کند (اما مشخص شد که مخالفان از آرای کافی برای انجام چنین کاری برخوردار نیستند.) همین قانون بود که وزارت امور خارجه را ملزم کرد هر 90 روز پایبندی ایران به توافق را روشن کند. این قانون حالا دولت ترامپ را در وضعیت یاس آوری قرار داده که هر سه ماه خاطرنشان کند ایران به توافق هسته ای پایبند بوده است.

بر خلاف دیگر دستاوردهای چشمگیر اوباما همچون توافق اقلیمی پاریس و گشایش روابط دیپلماتیک با کوبا که بدون مداخله کنگره و صرفا با فرمان های اجرایی رئیس جمهور انجام شد و لغو آنها نیز ساده بود، توافق هسته ای با ایران در ایالات متحده موجودیت حقوقی و قانونی دارد.

همچنین مهم است در خاطر داشته باشیم که اگر ایالات متحده تحریم ها علیه ایران را مجددا اعمال می کرد، کشورهای دیگری که در توافق حضور داشتند احتمالا این راه را دنبال نمی کردند که معنای اش این بود که ایالات متحده به صورت دیپلماتیک منزوی می شد، و فشارها بر ایران نسبت به پیش از سال 2015 به شدت کاهش می یافت.

این حرف ها معنای اش این نیست که توافق در دولت ترامپ به طور قطع دوام می آورد. فعلا خط سیاست وزارت امور خارجه این است که هیچ تغییر مسیر جدی انجام ندهد تا بررسی کلی که در حال انجام است تکمیل شود، بنا بر این تغییراتی در راه است.

واژگون سازی توافق پاریس و کوبا نشان می دهد که دولت ترامپ الزاما مخالف اقدامات علیه خود که باعث انزوای دیپلماتیک ایالات متحده می شود نیست. و پاسخ ترامپ به هک شدن انتخابات 2016 توسط روس ها نشان می دهد که وی مخالف زیر سوال بردن اظهارات دستگاه های اطلاعاتی ایالات متحده وقتی علیه او باشند نیست.

منبع : اسلیت / ترجمه دیپلماسی ایرانی / 33