دو امتیاز هسته‌ای بزرگ برای تهران

نویسنده: آرمین روزن

دیپلماسی ایرانی: طبق خبرهای منتشر شده توسط اسوشیتدپرس، شرایط توافق احتمالی با ایران اکنون مشخص شده است و ظاهرا دو طرف به پیش نویس چارچوبی برای توافقنامه نزدیک شده اند.

تهران و گروه تحت رهبری آمریکا (کشورهای 1+5) برای پایان دادن به بن بست بین المللی بر سر برنامه هسته ای ایران، مذاکره می کنند. بر اساس گزارش اسوشیتدپرس، طرفین هنوز به دستیابی به توافق سیاسی اولیه که برای حصول آن تا 31 ماه مارس مهلت دارند و پیش زمینه ای برای توافق نهایی پایان ماه ژوئن محسوب می شود، نزدیک نشده اند.

هنوز مشخص نیست توافقنامه تا چه زمانی اعتبار خواهد داشت و این در حالی است که به گزارش اسوشیتدپرس، فرانسه بر دوره ای 25 ساله اصرار می ورزد. طرفین مذاکره همچنین بر سر این مسئله که تحریم های بین المللی اعمال شده علیه ایران چگونه و چه زمانی لغو شوند و همچنین وسعت تحقیقات هسته ای، پیشروی این کشور در زمینه هسته ای پس از پایان دوره اجرای توافقنامه، اختلاف نظر دارند.

اما طبق گزارش اسوشیتدپرس دو امتیاز قابل توجه برای ایران در نظر گرفته شده است: اول اینکه گروه 1+5 با فعال ماندن 6000 سانتریفیوژ غنی سازی اورانیوم موافقت کرده اند. منابع اسرائیلی و آمریکایی نیز پیشتر اعلام کرده بودند که در توافقنامه نهایی با فعال ماندن 4000 تا 6500 سانتریفیوژ موافقت خواهد شد؛ اما گزارش اسوشیتدپرس در شرایط کنونی معتبرترین گزارش از تغییر موضع 1+5 در مذاکرات در خصوص ظرفیت سانتریفیوژهای ایران محسوب می شود: سال گذشته، 1+5 بر سر فعال ماندن 1500 دستگاه سانتریفیوژ در ایران مذاکره می کردند.

با این تفاصیل، ایران همچنان برای تامین سوخت مورد نیاز راکتورهای هسته ای نیروگاه بوشهر و بی نیاز شدن از واردات اورانیوم غنی شده از یک کشور خارجی به 185 هزار دستگاه سانتریفیوژ دیگر نیاز خواهد داشت. اما از سوی دیگر، همانطور که اولی هاینونن یکی از اعضای ارشد مرکز علوم و امور بین المللی بلفر دانشگاه هاروارد ماه پیش در گفتگو با بیزینس اینسایدر اعلام کرد، ایران برای ادامه فعالیت ها در جهت افزایش تخصص دانشمندان هسته ای و ادامه فعالیت برای پیشرفت در چرخه انرژی تنها به 1000 سانتریفیوژ نیاز دارد که 5000 دستگاه بیشتر از شمار سانتریفیوژها در توافق احتمالی است.

6000 دستگاه سانتریفیوژ به معنای 6000 هزار سو (swu) اورانیوم غنی شده در سال است که هزینه تامین آن در بازار تنها به 852 هزار دلار می رسد. ایران عملا نیازی به فعال ماندن 6000 دستگاه سانتریفیوژ ندارد و خرید اورانیوم غنی شده از بازار بین المللی برای این کشور بسیار کمتر از هزینه تولید اورانیوم غنی شده خواهد بود. اما از سوی دیگر، با این تعداد سانتریفیوژ فعال، گریز هسته ای ایران بین شش ماه تا یک سال خواهد بود و ذخایر اورانیوم غنی شده این کشور نیز ثابت باقی خواهد ماند و ایران دیگر تاسیسات هسته ای پنهان نخواهد داشت.

دومین مسئله این است که به گزارش اسوشیتدپرس تحریم های اعمال شده در زمینه معامله تسلیحات با ایران در مراحل اول اجرای توافقنامه لغو خواهد شد. اسوشیتدپرس در این زمینه گزارش داد: «مقامات اعلام کرده اند در صورت حصول توافق سطوح گوناگونی از تحریم های بین المللی علیه ایران تعلیق خواهد شد که از جمله آنها می توان به تحریم تسلیحاتی اعمال شده از سوی سازمان ملل به ویژه در خصوص معاملات با چین و روسیه در فاصله چند هفته پس از حصول توافق نهایی اشاره کرد.»

مورد دوم عملا امتیازی دو منظوره تلقی می شود. تحریم های بین المللی ایران را وادار کردند یکی از کاربردی ترین صنایع تسلیحاتی منطقه را ایجاد کند. اما از سوی دیگر، اگرچه ایران یکی از معدود کشورهای جهان است که می تواند زیردریایی، رزمناو و موشک های بالستیک تولید کند، اما تولیدات آنها با استانداردهای روسی و چینی همخوانی ندارد.

روسیه و چین هر دو از اعضای دائم شورای امنیت (گروه 1+5) هستند و هر دو در زمینه های بسیاری از ایران حمایت کرده اند: روسیه و ایران عملا تنها کشورهای متحد دولت بشار اسد در سوریه در جنگ داخلی کشور محسوب می شوند. از سوی دیگر، روسیه و چین هر دو از صادرکنندگان بزرگ تجهیزات نظامی در جهان هستند و به گزارش فایننشال تایمز، صادرات تسلیحاتی چین در پنج سال گذشته 143 درصد افزایش یافته است.

پایان تحریم های اعمال شده علیه ایران، بازاری جدید را برای سلاح های هر دو کشور فراهم خواهد کرد. ایران قدرتی در حال رشد در منطقه است. چین و روسیه به خوبی درک کرده اند که هر دو از این شرایط سود خواهند برد.

هنوز مسائل زیادی وجود دارد که در مذاکرات هسته ای به طور کامل حل نشده است و یا دست کم طرفین مذاکره حل این مسائل را آشکارا اعلام نکرده اند. وضعیت راکتور آب سنگین (پلوتونیوم) اراک، رد کامل ابعاد نظامی برنامه هسته ای، اعمال محدودیت بر آزمایش و ساخت سانتریفیوژ و همچنین جدول زمانی لغو تحریم های بین المللی هنوز مشخص نیست. اکنون مسئله این است که آیا توافق از طریق امتیازهای بیشتر از سوی 1+5 حاصل می شود و یا اینکه ایران برای دستیابی به راه حل نهایی در بن بست هسته ای از برخی خواسته های خود می گذرد.

منبع: بیزینس اینسایدر / ترجمه و اقتباس: طلا تسلیمی