رقابت تنگاتنگ ایران، ترکیه و قطر

دیپلماسی ایرانی: هفته های گذشته شاهد اتخاذ مواضع گوناگون و سفرهای مختلف مقام ها به کشورهای خاورمیانه بوده ایم، به گونه ای که شاهد رقابت های تنگاتنگ میان پروژه های مختلف سیاسی منطقه ای در شکل های جدید آْن بوده ایم، در این میان مصر جایگاه اصلی ورود به این رقابت محسوب می شده است. شاهدان این رقابت سفرها و دیدارهای عصام الحداد، معاون رئیس امور روابط خارجی و همکاری بین المللی مصر با برخی از مسئولان امریکایی و اماراتی و پس از آن دیدار با مقام های ترک و قطری و ایرانی بوده است.   

هدف از این سفرها و دیدارها خنثی سازی بحران ها یا تعمیق روابط بر اساس مواضع و تفاهمات جاری میان کشورها اعلام شده است. در این میان سفر علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه ایران به مصر و سفر قریب الوقوع حمد بن جاسم بن جبر آل ثانی، وزیر امور خارجه قطر به قاهره را نیز باید افزود. سفری که قرار است 5 میلیارد دلار هدیه دولت قطر به مصر را اعلام کند که قرار است 4 میلیارد آن به عنوان ودیعه و یک میلیارد دلار آن به طور مستقیم پرداخت شود. علاوه بر آن افزایش حجم سرمایه گذاری های قطر در مصر نیز به زودی به 23 میلیارد دلار می رسد و دعوت از شرکت های قطری برای سرمایه گذاری در مناطق صنعتی که نقشی حیاتی برای مصر دارند مثل کانال سوئز، برج العرب و بندر پور سعید را نیز باید افزود.

در عین حال نزدیکی روابط اقتصادی و سیاسی مصر و ترکیه نیز چیزی نیست که بتوان به راحتی از کنار آن گذشت. همکاری هایی که داد و ستد اقتصادی آن به بیش از 8 میلیارد دلار در بخش های مختلف موجود در دو کشور رسیده است. این در حالی است که همکاری های رسانه ای، امور خارجه و ریاست جمهوری میان دو طرف نیز به شدت افزایش یافته به گونه ای که مانورهای دریایی مشترکی را طی دو سال گذشته با یکدیگر داشته اند. رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه نیز در خلال سفرش به مصر صحبت از افزایش سرمایه گذاری های کشورش در مصر به بیش از 10 میلیارد دلار به جای 1.5 میلیارد دلار فعلی ظرف 5 سال آینده زد.

در میان این تمایل شدید به مصر توجه برخی ملاحظه ها را نیز ایجاب می کند که در راس آنها تلاش های قطر برای رسیدن به رهبری کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بیش از همه خود را نشان می دهد. قطر با تکیه بر قدرت نرم خود مثل شبکه الجزیره و شبکه "الجزیره مصر مباشر" و در اختیار داشتن تفاهم نامه های قدیم و جدید با جماعت اخوان المسلمین در مصر بر خلاف روابط متشنج اخوان با دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس تلاش دارد که جای پای مستحکمی برای خود در مصر ایجاد کند.

اما درباره نقش ترکیه در مصر فعلی، می توان گفت که این کشور رقیب جدی در برابر قطر در هر دو بعد اقتصادی و رسانه ای محسوب می شود. بیشتر فعالیت های اقتصادی بازرگانان بزرگ اخوان المسلمین مثل حسن مالک با شرکای ترک است. در سطح رسانه ای نیز شاهد حضور ناگهانی و قدرتمند خبرگزاری آْناتولی ترکیه در ماه های اخیر در مصر هستیم که حرکتی نوین در خاورمیانه محسوب می شود، این خبرگزاری دفتر اصلی خود را در قاهره تاسیس کرده و برای اولین بار در تاریخ خود اخبار و مطالب به زبان عربی منتشر می کند. جایگاه این خبرگزاری در میان روزنامه های مصری به اندازه ای جا افتاده است که در بسیاری موارد جای "خبرگزاری خاورمیانه"، خبرگزاری رسمی کشور مصر را می گیرد. مساله ای که نشان می دهد تا چه اندازه رسانه های محلی نسبت به رسانه های وابسته به نظام حاکم در مصر بی توجه هستند. یکی از مقام های عالی رتبه در خبرگزاری مصری الاخبار در این باره می گوید: «جدای از مصالح خبرگزاری آناتولی، همکاری این خبرگزاری نشان از نزدیکی دو نظام است، به رغم این که بسیار روشن است که خبرگزاری الشرق الاوسط جزئی شبه متصل به نهاد ریاست جمهوری است و بسیاری از روزنامه نگاران مشهور بخشی از حیات شبه دیپلماتیک خود را در این خبرگزاری گذرانده اند اما با این حال بسیاری از رسانه ها اعتماد بیشتری به خبرگزاری های بین المللی دارند.»

احمد طارق، روزنامه نگار مصری درباره این نزدیکی میان قاهره و آنکار می گوید که این نزدیکی در حقیقت تمایل ترکیه به ایجاد خاورمیانه جدیدی است که از خلال آن می خواهد به اروپا ثابت کند که در مجرای حوادث از آن قوی تر عمل می کند تا بدین ترتیب اتحادیه اروپا را وادار کند که درباره عضویتش در این اتحادیه تجدید نظر کند و نقش اساسی ترکیه را در حوادث منطقه ای به رسمیت بشناسد، به عبارت دیگر ترکیه قصد دارد در صورتی که عضویتش در اتحادیه اروپا به شکست بینجامد جای پای محکمی در خاورمیانه داشته باشد.

این تغییرها از چشم ایرانی ها نیز دور نمانده است. ایران تلاش دارد به هر ترتیبی شده خود را به مصر نزدیک کند و رکود روابط حاکم بر دو طرف را بشکند. ایران خوب می داند که ترکیه تا چه اندازه تلاش دارد در مصر نفوذ کند و این را نیز می داند که دومی تا چه اندازه تلاش می کند الگوی ترکی را پیاده کند و هر دو چقدر تلاش دارند تا تمایلات شیعی ایران را در منطقه مهار کنند.

ایران همچنین از نقش رسانه ها نیز غافل نیست برای همین از رسانه های مختلف خود خواسته است که در قاهره دفتر تاسیس کنند و حتی بعضی از آنها در اسکندریه دفتر زده اند. یکی از خبرنگاران اخبار شبکه یک ایران گفت که بر اساس دستوراتی که از تهران آمده از آنها خواسته شده است که در گزارش ها و مصاحبه های خود به هیچ وجه به انتقاد از سیاست های ترکیه و نقش آن در مصر اشاره نشود.  

اما درباره ایالات متحده امریکا نیز باید گفت، آن چه بیش از هر چیز برای امریکا و مصالح آن اهمیت دارد، نفت و مصالح اقتصادی و سیاسی اش در منطقه به خصوص خلیج فارس و علاوه بر آن حفظ امنیت اسرائیل و جلوگیری از هر گونه نبرد بیشتر در منطقه است. برای همین از هر گونه حرکت اصلاح طلبانه حتی اگر برخواسته از اندیشه های اسلامی باشد، حمایت می کند. برای همین چندان تفاوتی برایش نمی کند که در قاهره اخوان المسلمین در سر کار باشند یا سکولارها چرا که هدف خود را به خوبی تعریف کرده است.

منبع: الاخبار