مکان مذاکرات در ابهام

آزاده افتخاری

اعتماد: «زمان و مکان مذاکره»، این دغدغه جدیدی است که در سه ماه اخیر به روند پر فراز و فرود مذاکرات هسته یی که یک دهه از عمر آن می گذرد، افزوده شده است. امریکا و متحدانش در گروه 1+5 مدعی اند مدت هاست که «زمان و مکان مذاکره» را به تهران پیشنهاد داده اند، اما تهران به آن پاسخ نداده است. در مقابل رامین مهمانپرست، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران نیز می گوید، هفته گذشته تهران پیشنهاد «زمان و مکان مذاکره» را به طرف های مذاکره کننده در 1+5 اعلام کرده است. در این بین برخی دیپلمات ها «زمان» اواخر ژانویه و «مکان» استانبول را برای مذاکراتی پیش بینی می کنند که آخرین دور آن اوایل تابستان در مسکو برگزار شد. از سوی دیگر در حالی که غرب می گوید هنوز به توافقی درباره «زمان و مکان مذاکره» با تهران دست نیافته، مهمانپرست با تاکید بر آمادگی همیشگی ایران برای مذاکره، می گوید در جریان گفت وگوی تلفنی دوشنبه شب هلگا اشمید با علی باقری «زمان» مذاکره مورد توافق قرار گرفته و اکنون بحث بر سر «مکان» مذاکره است.

اشمید به عنوان معاون کاترین اشتون، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و باقری در قامت معاون سعید جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران و مذاکره کننده ارشد هسته یی از اواسط تابستان تنها کانال ارتباطی ایران و 1+5 (امریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) به شمار می روند که قرار است با توجه به متوقف شدن مذاکرات در سطح عالی، راهی برای از سرگیری گفت و گو ها در سطح مذاکره کنندگان ارشد بیابند.

اکنون هرچند مهمانپرست می گوید بر سر «زمان» مذاکره توافق شده اما همچنان مانند زمانی که توافقی برای آن انجام نشده بود، تاریخ مذاکرات اعلام نشده است. در این بین اشاره برخی مقامات تهران به این نکته که هیات مذاکره کننده هسته یی در کشور های تحریم کننده ایران پای میز مذاکره نمی نشیند، شمار میزبانان این گفت وگو ها را به کمتر از انگشتان یک دست، کاهش داده است. عراق و ترکیه دو کشور همسایه ایران هستند که در اعمال تحریم ها نقش چشمگیری نداشته اند اما تمامی طرف های مذاکره کننده هسته یی با ایران در گروه 1+5 به طور یکجانبه یا در چارچوب شورای امنیت سازمان ملل، تحریم هایی را علیه جمهوری اسلامی اعمال می کنند. اینکه استانبول میزبان باشد یا بغداد یا هر کشور احتمالی دیگر، تفاوتی در ماهیت گفت و گو های هسته یی ایجاد نمی کند و به نظر می رسد فاکتور «زمان»، با توجه به سرعت توسعه غنی سازی در ایران برای طرف غربی از اهمیت بیشتری برخوردار باشد.

اختلافات در پوشش زمان و مکان مذاکره

اما در کنار دیگر اختلافات بر سر توقع دو طرف از روند گفت وگو ها و امتیاز های مورد مطالبه ایران و گروه 1+5، دلیل مجادله چند ماهه بر سر «زمان و مکان» مذاکره چیست؟

در شرایطی که بنا بر اذعان بسیاری از کارشناسان هم تهران و هم طرف مذاکرات هسته یی در گروه 1+5 می خواهد ضمن حفظ روند مذاکرات از معرفی شدن به عنوان عامل شکست مذاکرات پرهیز کند، به نظر می رسد چانه زنی بر سر زمان و مکان مذاکره در واقع پوششی باشد بر اختلافات بنیادین طرف های مذاکره کننده هسته یی. به بیان دیگر دو طرف ضمن استقبال از مذاکره اعلام می کنند در انتظار پاسخ طرف مقابل به «زمان و مکان» مذاکره هستند و این در حالی است که اختلاف نظر ها بر سر امتیاز هایی که تهران از غرب مطالبه می کند و همچنین درخواست های امریکا و متحدانش از ایران، همچنان به قوت خود باقی مانده است.

تهران از بهار سال جاری که مذاکرات هسته یی در بغداد برگزار شد، خواستار به رسمیت شناخته شدن حقوق هسته یی شامل حق غنی سازی اورانیوم است. پس از مدتی نیز تعدیل تحریم ها به وضوح در چارچوب امتیاز های درخواستی ایران از گروه 1+5 قرار گرفت. در مقابل گروه 1+5 نیز که از تهران می خواهد غنی سازی اورانیوم با خلوص 20 درصد را متوقف کند، می گوید پیش از تعدیل تحریم ها باید شاهد اقدامات اعتمادساز از سوی جمهوری اسلامی باشد.

باربارا اسلاوین در ال مانیتور اینگونه تحلیل کرده است که ایران در دور جدید مذاکرات هسته یی به دنبال دستور کاری است که در آن به دو مورد تعدیل تحریم ها و به رسمیت شناخته شدن حقوق هسته یی اشاره شود و پافشاری بر همین موضوع است که بنا بر ادعای وی روند از سرگیری مذاکرات را کند کرده است. این در حالی است که به دنبال پیروزی باراک اوباما در انتخابات ریاست جمهوری 6 نوامبر امریکا، بار دیگر امید به ازسرگیری مذاکرات هسته یی با مواضعی منعطف تر از سوی دو طرف احیا شد. اما به نظر می رسد چالش هایی که دور جدید مذاکره ها در اوایل سال جاری با آن مواجه شد، این بار بازگشت به میز مذاکره را برای دو طرف دشوار تر کرده است.

دیپلمات های غرب می گویند همچنان در تلاشند تا درباره از سرگیری مذاکره با ایران به توافق برسند اما منابع ایرانی در گفت وگو با ال مانیتور خاطرنشان کرده اند در صورتی که دو فاکتور تعدیل تحریم ها و به رسمیت شناخته شدن حقوق هسته یی در دستور کار مذاکرات لحاظ شود، تهران برای توافقی کلی تر شامل موضوعات مورد دغدغه گروه 1+5 و آژانس بین المللی انرژی اتمی آماده خواهد بود. منابع ایرانی تصریح کرده اند که منظور از تعدیل تحریم ها، کاهش تحریم های شورای امنیت سازمان ملل و نه تحریم های امریکا و اتحادیه اروپا است.

یک احتمال دیگر نیز این است که ایران برای تایید شدن کابینه جدید اوباما منتظر باشد. به این امید که جان کری، نامزد پیشنهادی اوباما برای وزارت امور خارجه و چاک هگل، وزیر دفاع پیشنهادی رویکرد مصالحه جویانه تری در مقایسه با همتایان اسبق خود داشته باشند. با این وجود این گزینه غیرمحتمل به نظر می رسد، چرا که سیاست ایران را کاخ سفید و نه وزارت امور خارجه یا پنتاگون تعیین می کند.

مذاکره برای مذاکره

در این بین برخی تحلیلگران با اشاره به نشست امروز ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی اینگونه گمانه زنی می کنند که احتمالا پس از این مذاکرات زمان و مکانی برای مذاکره با 1+5 اعلام خواهد شد.

به گزارش ال مانیتور این امکان وجود دارد که ایران به دنبال نتیجه مذاکرات با آژانس بین المللی انرژی اتمی باشد که امروز در تهران برگزار می شود. به طور کلی پیشرفت در این زمینه می تواند با پیشرفت کلی در مذاکرات هسته یی همراه باشد.

همچنین ورود تهران به روند پیش مذاکره برای مذاکره نیز محتمل است تا از این طریق به برخی اهرم های فیزیکی در گفت وگو ها دست یابد. مقامات ایرانی همچنین ممکن است درباره خردمندی از سرگیری مذاکره با گروه 1+5 با توجه به خودداری این گروه از شیرین کردن مشوق های پیشنهادی به ایران، دچار اختلاف نظر باشند.

این در حالی است که غرب از ادامه بن بست جاری که با افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده 20 درصدی تهران همراه است، ابراز نگرانی می کند و تحلیلگرانی مانند ویل مک مانوس از روزنامه لس آنجلس تایمز بر این باورند سال 2013، سال تعیین کننده یی برای موضوع هسته یی ایران خواهد بود؛ دیدگاهی که دنیس راس، مشاور سابق امنیت ملی اوباما نیز با آن موافق است. راس ضمن ارائه پیش بینی هایی درباره سخنانی که اوباما در جریان مراسم ادای سوگند ریاست جمهوری درباره ایران به زبان خواهد آورد، می گوید اوباما آخرین فرصت و پیشنهاد خود را به ایران ارائه خواهد کرد. این پیشنهاد این است که تهران می تواند برنامه غیرنظامی هسته یی را در چارچوب بسیار محدود دنبال کند. اوباما قصد دارد به ایران و جهان نشان دهد که بیش از توان خود برای این مساله تلاش کرده است.