موازنه معمای وحشت از ایران!

دیپلماسی ایرانی: سیاستگذاری خارجی در عصر آشوبناک کنونی به دانش و توان برسازی معما یا رازگشایی معمای روابط بین الملل نیازمند است که بر سیاست خارجی بازیگران اثرگذار است. رازهایی که می‌توانند زیربنای یک روند صلح یا جنگ منطقه‌ای و جهانی را فراهم سازند.

آسیای جنوب غربی را می‌توان کانون رازهای بزرگ ژئوپلیتیکی و روابط بین المللی دانست که برخی از آنها چندین سال یا دهه همچنان معمای افکار عمومی و کارشناسان هستند. برخی از این معماها در شرایط برآشفته کنونی منطقه و جهان از اهمیت فزاینده برخوردارند و اثرگذاری راهبردی بر روندها و رویکردهای سیاستگذاری خارجی و روابط بین المللی دارند.

جنگ ۱۲ روزه اسرائیل و ایالات متحده امریکا علیه ایران به‌خصوص تهاجم بزرگ امریکا به مراکز هسته‌ای ایران، معماهایی برساخته است که چرایی غافلگیری ایران، قفل شدن توان پدافندی ایران، میزان بالای نفوذ خارجی در نظام امنیتی ایران، میزان خسارت موشکی ایران به اسرائیل و ... را دربرمی‌گیرد، اما مهم‌ترین این معماها را ‌باید گم شدن ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده ۶۰ درصد ایران در سایت‌های بمباران شده دانست که همه سیاستگذاران و کارشناسان خارجی و بلکه ایرانی از وضعیت آن بی‌خبر هستند!

معمای ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده ۶۰ درصد ایران در دو ماه اخیر، نه‌تنها تحلیلگران مسائل بین‌الملل، کارشناسان و مدیران آژانس انرژی اتمی را سرگرم و سرگردان کرده، بلکه ابهامی بزرگ برای افکار عمومی ایرانیان و البته مؤلفه‌ای از وحشت برای سیاستگذاران و طراحان راهبردی بازیگران رقیب و دشمن ایران بوده است.  

تلاش برای روشن ساختن وضعیت و جانمایی دقیق ۴۰۰ کیلوگرم U-235 ایران پس از تهاجم امریکا، همانند جست‌وجوی یک گنج بزرگ است که بیشمار گنج‌یاب را سرگرم خود کرده است!

جادوی ایران در پنهان سازی فرجام ۴۰۰ کیلو اورانیوم ۶۰ درصد که معمای بزرگ برای همگان شده، موازنه وحشت از توان اتمی ایران را همچنان برقرار داشته و سیاستگذاران را سرگردان کرده، در محورهای زیر قابل واکاوی است:

یکم – ناتوانی و سرگردانی آژانس انرژی اتمی: بخش بزرگی از معمای ۴۰۰ کیلو اورانیوم ۶۰ درصد ایران به رویکرد نابه‌سامان آژانس بین المللی انرژی اتمی بازمی‌گردد که نه‌تنها در انجام وظایف اصلی خود پیرامون رعایت حقوق هسته‌ای ایران، سستی کرده بلکه خود بخشی از پیدایش بحران موجود است!

رویکرد دشمن‌گونه آژانس بین المللی انرژی اتمی با ایران که جلوه بارز آن در قطعنامه شورای حکام این نهاد در ۲۲ خرداد ۱۴۰۴ جلوه کرد، دستاویز اصلی اسرائیل و ایالات متحده امریکا برای تهاجم به ایران و مراکز اتمی ایران بود، همچنان ادامه دارد و گویا مسیریابی یک بحران جدید علیه ایران را بر عهده دارد.

ناتوانی آژانس انرژی اتمی در پایان دادن به سیاه‌نمایی علیه برنامه هسته‌ای ایران با شکل‌دهی به دیدگاهی بدبینانه نسبت به ایران ادامه دارد و اکنون نیز معمای ۴۰۰ کیلو اورانیوم غنی شده را بهانه‌ای برای فشار بر ایران و طرح اقدامات تنبهیی علیه ایران قرار داده است. آژانس بین‌‌المللی انرژی اتمی نه‌تنها توان رازگشایی از معمای ۴۰۰ کیلو اورانیوم غنی شده را ندارد، بلکه بسیار سرگردان نیز شده است به گونه‌ای که در گزارش ۳ تیر ۱۴۰۴ یعنی تنها دو روز پس از حمله به مراکز هسته‌ای ایران، رافائل گروسی ردیابی ۴۰۰ کیلو اورانیم غنی شده ۶۰درصدی را خواهان می‌شود.1

دوم – معمای یک تهاجم: با گذشت بیش از دو ماه از تهاجم ایالات متحده امریکا به سه مرکز هسته‌ای ایران، راستی آزمایی کارآمدی و اثربخشی این اقدام امریکا با تردیدهای بسیاری روبه‌رو بوده است و کارشناسان آگاه از ناکارآمدی این اقدام سخن می‌گویند.

ناکارآمدی و بلکه شکست تهاجم امریکا به ایران زمانی بدتر می‌شود که بهانه اصلی دولت ترامپ برای حمله به ایران، توقف توان غنی سازی و نابودی مواد غنی‌سازی شده به‌ویژه ۴۰۰ کیلو اورانیم غنی شده ۶۰ درصدی بوده است!

جنگ ۱۲ روزه و تهاجم اسرائیل و سپس تهاجم اصلی امریکا به مراکز هسته‌ای ایران، نه‌تنها بهانه اصلی جنگ که آمادگی ایران برای ساخت بمب اتمی بود را برطرف نکرده، بلکه معمای بزرگ ۴۰۰ کیلو اورانیوم غنی شده ایران را برساخته که از اصل ماجرای فعالیت هسته‌ای ایران نیز مهم‌تر شده است.

سیاستگذاران و فرماندهان تهاجم به مراکز هسته‌ای ایران پس از دو ماه، هنوز نمی‌توانند پاسخ باورپذیر پیرامون نابودی توان هسته‌ای و ساخت بمب اتمی از سوی ایران به افکار عمومی بدهند، در حالی که سیاست تهاجم آنان به بهانه مقابه با ایران در آسانه ساخت بمب اتم بود!

سوم – معمای وحشت: پیامد سیاست نابودی مراکز، ابزار و سوخت هسته‌ای ایران که تهاجم اسرائیل و ایالات متحده امریکا به مراکز هسته‌ای ایران را سبب شد، گذار از یک وحشت آشکار و قابل مشاهده به یک معمای وحشت جهانی بوده است.

روند فعالیت هسته‌ای ایران تا قبل از تهاجم اسرائیل به ایران و مراکز هسته‌ایش در بامداد ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ با نظارت سختگیرانه و فراگیر آژانس بین المللی انرژی اتمی همراه بوده است، بلکه اسرار هسته‌ای ایران نیز به راحتی در اختیار دیگر کشورها و رسانه‌های جهانی قرار می‌گرفت. اما پس از تهاجم اسرائیل و سپس تهاجم تکمیلی ایالات متحده به مراکز اتمی ایران، نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر فعالیت هسته‌ای ایران پایان یافته، وحشت فعالیت پنهانی ایران و گم شدن ۴۰۰ کیلو اورانیوم غنی شده بر نظام جهانی چیره شد.

وحشت از فعالیت هسته‌ای آشکار و نظارت شده ایران پیشاتهاجم ۲۳ خرداد ۱۴۰۴، جای خود را به وحشتی بزرگ‌تر با عنوان ۴۰۰ کیلو اورانیم غنی سازی شده پساتهاجم امریکا به ایران داده که نه‌تنها موازنه وحشت از توان هسته‌ای ایران را حفظ کرده، بلکه این موازنه وحشت را به سود ایران تقویت کرده است.    

*

پیامدهای یک تصمیم یا سیاست خارجی در نظام جهانی آنارشیک کنونی، می‌تواند بسیار متفاوت با انگاره و هدف سیاستگذار باشد. پیامدهایی که گاهی مخالف اهداف طراحان سیاست بوده و یک بازیگر را گرفتار وحشت از سیاست اعمالی خود می‌کند!

سیاست تهاجم به مراکز هسته‌ای ایران با انگاره ویرانی کامل توان اتمی این کشور که از سوی اسرائیل، ایالات متحده امریکا طراحی و اجرا شده، حمایت سیاسی و لجستیکی برخی دولت‌های اروپایی و منطقه‌ای را نیز داشته، وحشت فراگیر از فرجام ۴۰۰ کیلو اورانیوم غنی شده ایران را بر نظام جهانی و سیاستگذاران تهاجم به ایران چیره ساخته است.

جست‌وجوی جهانی برای دستیابی به اطلاعات و مکان ۴۰۰ کیلو اورانیوم غنی شده ایران، نشان می‌دهد ایران از توان کافی برای مسئله‌سازی و چالش‌‌آفرینی راهبردی برای نظام جهانی در بدترین شرایط ژئوپلیتیکی نیز برخوردار است و می‌تواند معمای بزرگ برای نظام جهانی تعریف کند.  

هراس دولت‌های غربی از وضعیت ۴۰۰ کیلو اورانیوم غنی شده ایران و تردید در نابودی توان ایران در ساخت بمب اتم در بازه زمانی چند ماه یا چند سال، معمای بزرگ روابط ایران و غرب است. معمای وحشت از توان هسته‌ای ایران که کارکردی دوگانه دارد، از یک‌سو ابهام فزاینده قدرت وحشت ایران را سبب شده و از سوی دیگر مؤلفه فشار فزاینده بر ایران است.

معمای وحشت ۴۰۰ کیلو اورانیم غنی شده ۶۰ درصدی ایران در شرایطی که برخی دولت‌های غربی ادعای ایران برهنه و فروپاشی توان راهبردی ایران را دارند، می‌تواند یک مؤلفه کارآمد و اثربخش قدرت در مذاکرات و مناسبات ایران با رقیبان و دشمنان در نظام جهانی و منطقه‌ای به‌ویژه ایالات متحده امریکا باشد. 
 

منابع:

 
1- https://www.iaea.org/newscenter/pressreleases/update-on-developments-in-iran-6