مذاکرات ایران و امریکا و ضرورت مدیریت رسانه و فضای مجازی

نویسنده: دکتر حسن صفرخانی، کارشناس ارشد فرهنگی و بین‌الملل 

دیپلماسی ایرانی: موضوع مذاکره بین ایران و امریکا سالیان سال است که مطرح و مورد توجه سیاستمداران و کارگزاران است و با توجه به شرائط خاص این مقطع تاریخی و علی رغم نقد و نظر های جدی در این خصوص و تجربه های مکر داخلی و خارجی در این مورد و علامت سوال های جدی در این حوزه؛ با توجه به ملاحظه جوانب مختلف موضوع؛ نظام جمهوری اسلامی ایران بنا به درخواست امریکا تصمیم به گفت‌وگو ومذاکره با امریکا گرفت. اولین مرحله از گفت‌وگوهای غیرمستقیم بین تهران و واشینگتن عصر شنبه 23 فروردین 1404 در مسقط آغاز شد و با پایان دور اول مذاکرات دور دوم آن قرار است هفته آینده برگزار شود.

بلافاصله بعد از اتمام دور اول مذاکرات، دو طرف فضای مذاکرات را مثبت ارزیابی کرده‌اند. سپس نگاه اولیه و مثبت طرفین فضای رسانه ای در ایران و امریکا و جهان را  تحت تاثیر قرار داد و بازارهای مالی جهان و به‌ویژه بازارهای مالی ایران به این گفت‌وگوها واکنش مثبت نشان داد و موجب ریزش قیمت دلارو طلا و سبز پوشی بورس شد و فضای مثبتی در افکار عمومی شکل گرفت؛ اما با فاصله ای کم از انتشار فضای مثبت رسانه ای؛ توسعه تحلیل های و نگاه های افراط گرایانه و بدبینانه و یا تحلیل های بسیار خوش بینانه در ایران و گفت‌وگوهای رئیس جمهوری امریکا و طرف مذاکره کننده با ایران و سخنان متناقض ایشان فضای رسانه ای و بازارهای مالی به‌ویژه در ایران را مجددا تحت تاثیر قرار داد و نوسانات ارزی و بالا رفتن قیمت طلا و سکه را دامن زد.

همان‌طور که رهبر معظم انقلاب اشاره کردند بایداز «خوش‌بینی و بدبینی افراطی» به این گفت‌وگوها پرهیز کرد(1). با توجه به این وضعیت باید دقت نظر بیشتری نسبت به واقعیت مذاکرات داشت. آنچه مسلم است امریکا با یک نگاه راهبردی و منظومه ای به مذاکرات نگاه می کند که گفت‌وگو و مذاکره تنها بخشی از پازل ایشان برای توسعه راهبردشان است. نگاه چند وجهی به موضوع مذاکرات با ایران و پیوست های رسانه ای و فضای مجازی، پیوست های نظامی، امنیتی، سیاسی و دیپلماتیک امریکا و غرب بسیار حائز اهمیت است.

به‌صورت طبیعی و قهری ایران نیز باید با هوشمندی کامل در یک نگاه منظومه ای و پازل چند وجهی مذاکرات را مورد توجه قرار دهد و با طراحی و مدیریت پیوست های نظامی و امنیتی و سیاسی و خصوصا رسانه ای و فضای مجازی چه معطوف به افکار عمومی داخل کشور و چه معطوف به افکار عمومی جهان را برعهده بگیرد و  با درایت و هوشمندی کامل در جریان مذاکرات حضور یابد و نقش موثر خود را مدیریت مذاکرات خصوصا در حوزه رسانه ای و فضای مجازی و شبکه های اجتماعی چه در داخل و چه در خارج نشان دهد؛ به طور نمونه همان گونه که برخی از کارشناسان رسانه ای متذکر شدند دشمن با طراحی مدل تباین درصدد مدیریت افکار عمومی و رویا فروشی در ایران و فشار آن بر مذاکره کنندگان برای اخذ امتیازات بیشتر است. تجربه‌های چندین دور مذاکرات با واشینگتن در حداقل یک دهه گذشته نشان می‌دهد که آمریکایی‌ها همواره از «اثر تباین» (CONTRAST EFFECT) برای تیز کردن و گزنده‌تر کردن تیغ تحریم‌ها و جلوگیری از خوگیر شدن اقتصاد ایران به آن استفاده کرده‌اند.

اثر تباین تکنیکی است که در آن یک طرف مذاکره‌کننده ابتدا با وعده‌های جذاب، انتظارات مثبت یا فضاسازی‌های رسانه‌ای انتظارات بالایی در افکار عمومی ایجاد می‌کند و سپس با مطرح کردن خواسته‌های غیرمنتظره یا زیاده‌خواهانه، طرف مقابل را در یک موقعیت احساسی منفی که از خط پایه اولیه هم منفی‌تر است قرار می‌دهد. این روش طبق محاسبات آمریکا باعث می‌شود که طرف ایرانی در اثر شوک ناشی از احساس ناکامی تحت فشار روانی از سوی افکار عمومی قرار گیرد. به عبارت بهتر طرف ایرانی هزینه‌های عدم توافق را بالا می‌بیند و لاجرم به سمت امتیازدهی یا پذیرش شرایط نامطلوب سوق داده می شود. (2) لذا توجه به اصل و چارچوب مذاکرات و همچنین فضای رسانه ای آن حائز اهمیت است.  

نکته مهم در این خصوص این تصویر حقیقی از واقعیت میدانی مذاکرات برگرفته از  پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) است که فرمود الحرب خدعه (3) اساس و ذات وجودی جنگ فریب و نیرنگ است. باید ضمن ورود و حضور مؤثر در میدان مذاکره و بده بستان منطقی و معقول با حفظ اصول و چارچوب ها به این واقعیت میدانی توجه کرد که وارد عرصه فریب و نیرنگ شده ایم و ما نیز باید با درایت و هوشمندی کامل و حفظ اصول و چارچوب های اصلی در مذاکرات، توجه به حفظ و توسعه منافع ملی کشور در کوتاه مدت، میان مدت و دراز مدت و بهبود وضعیت کشور و مردم  را مورد ملاحظه قرار دهیم و در عین حال  ضمن شناسایی دقیق حرکت طرف مقابل و دقت در چینش تکه های پازل  فریب و نیرنگ رسانه ای و فضای مجازی و شبکه های اجتماعی دشمن مدیریت پیوست های رسانه ای و ... را با دقت و جدیت و درایت کامل پی گیری کنیم و این حوزه را از وضعیت رهاشدگی موجود نجات دهیم و منافع ملی را تضمین کنیم.

اهتمام به مرجعیت خبری جمهوری اسلامی ایران در اخبار مذاکرات و جنگ روایت ها و همکاری و تعامل بایسته و شایسته با رسانه های و خبرگزاری ها و شبکه های اجتماعی شناسنامه دار و ارائه اخبار دسته اول و تحلیل های رسمی از مذاکرات از طریق رسانه های ملی و شناسنامه دار از اصول رسانه ای انتشار اخبار مذاکرات و توسعه مرجعیت خبری جمهوری اسلامی ایران است.

با توجه به این نکات به نظر می رسد شورای عالی امنیت ملی، صدا و سیما، معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ایرنا، شورای عالی فضای مجازی و همکاری بخش های قضایی و انتظامی با همفکری و همراهی و همکاری تنگاتنگ در این برهه خطیر همراه و در کنار وزارت امور خارجه مدیریت رسانه ای و فضای مجازی کشور را در این مقطع حساس بر عهده بگیرند و مانع از آن شوند که دشمنان خارجی و عوامل داخلی ایشان و یا افراد نا آگاه و عمله بی جیره و مواجب دشمنان چه در جنبه افراطی و چه در نگاه تفر یطی با استفاده از قضای مجازی و شبکه های اجتماعی آب در آسیاب دشمن بریزند و منافع ملی کشور، آسایش و آرامش ملت ایران را در مخاطره قرار دهند.

1-    رهبرانقلاب در دیدار جمعی از مسئولان ارشد سه قوه به‌مناسبت آغاز سال جدید:26 فروردین 1404
2-    مذاکرات ایران و آمریکا؛ خبرگزاری تسنیم – 25 فروردین 1404
3-    وسائل الشیعة : 11/102/1