ترامپ و تابوشکنی مذاکره با دشمن اول

دیپلماسی ایرانی: سیاستگذاری خارجی هر بازیگر در یک بستر ویژه تعریف و تفسیر می‌شود که ژئوپلیتیک نظام منطقه‌ای و جهانی آن بازیگر نامیده می‌شود. ژئوپلتیک هر بازیگر که همان سیاست جغرافیایی فرامرزی بازیگر است، منابع و منافع راهبردی یک یا چند بازیگر را در مناسبات قدرت نمایان می‌سازد.

ژئوپلیتیک مانند دیپلماسی بخشی ار سیاستگذاری خارجی هر بازیگر هستند که سیاستگذار با توجه به شرایط از آنها بهره می‌گیرد. اگر همان‌گونه که استاد روابط بین‌الملل، دکتر ابراهیم متقی،" سیاست خارجی را علم منافع راهبردی" می‌دانند به تفسیر سیاستگذاری خارجی دولت دونالد ترامپ بپردازیم، این رئیس جمهور تلاش دارد تا سیاست‌های ویژه خودش را داشته باشد و سیاست خارجی ایالات متحده امریکا را فردگرا یا فرد محور کند.

الگوی حکمرانی ترامپ در هر دو دوره ریاست جمهوری‌اش، بر فردگرایی و تصمیم گیری خارج از چارچوب‌های حکومت‌داری ایالات متحده امریکا استوار بوده است. روندی که دولت بزرگ را آسیب اصلی این کشور قلمداد و رهیافت آنارشی برای گذار از وضعیت کنونی به عصر حکمرانی بدون دولت را دنبال می‌کرد در تهاجم ترامپ به نهادهای عمومی ایالات متحده امریکا و سیاست‌های پیشین این کشور به‌ویژه در سیاست خارجی نمود دارد.

بسیاری از تحلیلگران و سیاستمداران جهان در مقابله با الگوی آنارشیک ترامپ، وی را "خودکامه مطلق یا همان دیکتاتور بزرگ در تمام نظام‌های دموکراسی می‌دانند که به دیکتاتوری تبدیل شده‌اند".1  

در چنین تفسری از الگوی حکمرانی ترامپ، یکی از مؤلفه‌های برجسته فردگرایی سیاست خارجی دولت ایالات متحده امریکا را می‌توان تلاش برای تعامل و برقراری روابط با سخت‌ترین دشمنان ایالات متحده دانست. این الگوی سیاست خارجی ترامپ در چارچوب تابوشکنی دارای محورهای زیر است:

یکم – شکستن تابوی دشمنی با کره شمالی: دونالد ترامپ که در همان انتخابات 2016 ایالات متحده نیز به عنوان یک جمهوری خواه تندرو معرفی می‌شد، پس از انتخابات و در اوج بحران‌هایی مانند: کروناویروس، اخراج پناهندگان، خروج از توافق‌نامه پاریس، خروج از توافق برجام، درگیری با ایران پس از شهادت سردار سلیمانی و ... در سیاست خارجی به تابوشکنی‌های مهم مانند برقراری پیمان ابراهیم میان اسرائیل با اعراب و دیدار با رهبر کره شمالی اقدام کرد. 

اگر چه تابوشکنی را می‌توان رویکرد سیاستگذاری عمومی ترامپ دانست اما تابوشکنی در سیاستگذاری خارجی و تعامل با دشمن شماره یک ایالات متحده امریکا و متحدین منطقه‌ایش در شرق آسیا، جسورانه‌ترین سیاست خارجی دولت اول ترامپ بود که درنهایت به دیدار رسمی دونالد ترامپ و کیم جونگ اون در ژوئن 2018 منجر شد.

برقراری تعامل و دیدار ترامپ و اون، بارزترین تابوشکنی سیاستگذاری خارجی محور غربی در قرن بیست و یکم بود که البته شوکی بزرگ بر متحدین ایالات متحده امریکا مانند کره جنوبی و ژاپن نیز وارد کرد، اما ترامپ نشان داد برای کسب موفقیت در نظام جهانی و نمایش برتری الگوی سیاستگذاری خارجی و اقتدار فردی خود در جهان، حتی با دشمن شماره یک خود و یکی از قدیمی‌ترین بازیگران محور شرارت (محور ادعایی رئیس جمهور جرج بوش و ...) نیز تعامل و گفت‌وگو می‌کند.

دوم – تهدید به جهنم غزه و دیدار با حماس: ایالات متحده امریکا در مسئله اعراب و اسرائیل همواره از اسرائیل پشتیبانی کرده و گروه‌های مفاومت فلسطین به‌خصوص دولت غزه، حماس و جهاد اسلامی را دشمن شماره یک خود در لیست مبارزه با تروریسم قرار داده است.

در حالی که ترامپ از همان دوران تبلیغات انتخاباتی 2024 خود به شدت بر سرکوبی و نابودی حماس اصرار داشت و پس از شروع رسمی ریاست جمهوری خود نیز طرح تخلیه شهروندان غزه، انتقال آنان به دیگر کشورها را طرح کرده و حماس را به برپایی جهنم در غزه تهدید می‌کرد، به ناگاه خبرهایی از مذاکره پشت پرده دولت ترامپ و حماس منتشر شد که تابوی روابط ترامپ و حماس را شکننده ساخته است.

سوم – گفت‌وگو با روسیه بدون حضور اوکراین: در حالی جهان غرب به‌ویژه اتحادیه اروپا بر مقابله با روسیه و ادامه افزایش فشار بر دولت پوتین برای عقب نشینی از اوکراین اصرار داشتند، ترامپ در همان دوران تبلیغات انتخاباتی از برقراری صلح فوری میان اوکراین و روسیه با ایده واگذاری امتیازات بیشتر به روسیه سخن می‌گفت که در نهایت با دیدار تنش‌آفرین ترامپ و زلنسکی در کاخ سفید به واقعیت تابوشکنی ترامپ انجامید.

چندین دور مذاکره مسئولین روسیه و ایالات متحده امریکا بدون حضور نماینده اوکراین نشان می‌دهد که دولت ترامپ صورت‌مسئله که همان اشغال اوکراین است را حذف کرده است و امتیازات را میان امریکا و روسیه تقسیم می‌کند.

روسیه که از زمان تهاجم 24 فوریه 2022 روسیه به اوکراین، دشمن شماره یک جهان آزاد، دنیای غرب، اتحادیه اروپا و ایالات متحده امریکا نام گرفته بود، در سه ماه اخیر به همراه و همسوی راهبردی دولت ترامپ برای برقراری نظم نوین جهانی تبدیل شده است!

چهارم – عادی سازی روابط با ایران فراتر از تابوشکنی: ترامپ با خروج از توافق برجام، سیاست خارجی دولتش را برای مذاکره و توافق جدید همراه با دیدار سران ایران در همان دوره اول ریاست جمهوری خود طراحی و تا پایان دولتش به دنبال یک تابوشکنی شگفت با ایران بود.

اکنون در دولت دوم ترامپ که با تهدید ایران به جنگ و حمله پیشگیرانه به مراکز اتمی ایران، سیاست خارجی تهاجمی علیه ایران را نمایش می‌دهد، جلوه‌ای از الگوی تابوشکنی روابط با ایران از سوی دولتمردان ترامپ و ایران در حال پیگیری بوده است و مذاکرات پشت پرده برای گریز از جنگ و دستیابی به توافق ادامه دارد.

مذاکرات پنهانی ایران و امریکا با پوششی از تهدیدات دو طرف برای تهاجم به منافع و منابع راهبردی یکدیگر، تلاش دو دولت ایران و ایالات متحده امریکا برای یک تابوشکنی است که ممکن است به احیای روابط دو کشور منجر شود. ترامپ نشان داده است که آرزو دارد روابط تنش‌زای امریکا با دشمنان درجه یک خود حتی در محور شرارت (ایران، کره شمالی و ...) را فراتر از تابوشکنی نیز ادامه دهد و احیای روابط و تعامل دوستانه با آنان را برقرار کند.

شکستن تابوی نزدیک به 50 ساله روابط ایران و امریکا به عنوان دو سوی یک مناقشه پنهان و آشکار ژئوپلیتیک جهانی می‌تواند به برسازی نظم نوین جهانی نیز منجر شود.  

*

سیاستگذاری خارجی ایالات متحده امریکا در دولت نخست و همین چهار ماه دولت دوم ترامپ بر فردگرایی حکمران استوار بوده و ترامپ تلاش دارد تا منافع راهبردی کشورش را با ظرفیت‌های فردی خود برآورده سازد.

تمنای ترامپ برای درج نام خود به عنوان یک رئیس جمهوری بزرگ و یک شخصیت مهم نظام جهانی تنها از مسیر تابوشکنی در سیاستگذاری خارجی ممکن است. بنابراین ترامپ برای رسیدن به چنین جایگاهی با دشمنان درجه یک خود مانند: ایران، روسیه، کره شمالی، حماس و ... وارد مذاکره، تعامل شده و دوستان خود را شگفت‌زده و ناراضی کرده است.

الگوی سیاستگذاری خارجی دولت ترامپ چنان ابهام آمیز است که تحلیل آن سخت نشان می‌دهد، اما همین ابهام در سیاستگذاری خارجی سبب شده تا ترامپ بتواند در پوشش تهدید دشمنان درجه یک ایالات متحده امریکا مانند: روسیه، ایران، کره شمالی، حماس و ... راه را برای برقراری مذاکره و احیای روابط پیشین با آنها نیز هموار کند.

تابوشکنی ترامپ در مذاکره با دشمنان شماره یک امریکا که نگرانی و نارضایتی دوستانش را موجب شده است، می‌تواند آرزوی ترامپ برای آشفته سازی نظم جهانی و دشمنان نزدیک‌تر از دوستان برای ایالات متحده امریکا را برآورده کند.

منابع: 
1-    https://www.theguardian.com/us-news/2025/mar/30/donald-trump-authoritarianism-iran-ahmadinejad