امریکا می‌تواند حساب ویژه‌ای روی ترکیه کند
بازگشت ترامپ؛ فرصت‌های استراتژیک برای اردوغان؟
نویسنده: نیوشا مرادی، دانش‌آموخته روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی
دیپلماسی ایرانی: با روی کارآمدن دونالد ترامپ، عصر جدید روابط ترکیه و آمریکا آغاز شده است. علی‌رغم آنکه در دوران نخست ریاست جمهوری ترامپ، ترکیه با ایالات متحده چالش‌های را داشته است که حتی منجر بر تحریم‌های اقتصادی علیه ترکیه شده بود؛ اما در جریان انتخابات، اردوغان از ترامپ حمایت کرد و خواستار پیروزی او در انتخابات بود. پس از پیروزی ترامپ، اردوغان در شبکه اجتماعی خود گفت: من به دوستم دونالد ترامپ تبریک می‌گویم. در مقابل نیز ترامپ در سخنرانی خودش گفت: من فکر می‌کنم ترکیه بسیار باهوش است؛ اردوغان کسی است که من با او خیلی خوب کنار آمدم و او ارتش بسیار قوی ساخته است.
بر این اساس اردوغان بیش از پیش نسبت به احیای روابطی که در دوران بایدن سرد شده بود، امیدوار شد. اکنون سؤال این است که در دوره جدید ریاست جمهوری ترامپ چه فرصت‌هایی از جنس استراتژیک در انتظار ترکیه است؟
اهمیت ترکیه در دوره دوم ریاست جمهوری ترامپ بیشتر از دوره اول او است و فرصت‌های بیشتری را برای آنکارا باز میکند. همچنین ترامپ می‌تواند جهان را برای اردوغان و سیاست‌های او راحت‌تر کند. با تغییر نظام بین‌الملل، دوران گسترش نظم مبتنی بر تجارت آزاد و هنجارهای سیاسی لیبرال به پایان رسیده و رویکرد واقع‌بینانه‌تر با محوریت قدرت و امنیت جایگزین شده است. در نتیجه، استراتژی ترامپ بر امنیت مرزها، مسئله مهاجرت و مهار چین متمرکز است. براین اساس او ترجیح می‌دهد از حضور مستقیم نظامی در مناطق مختلفی که قبلا ایالات متحده به طور مستقیم حضور داشته، اجتناب کند. او قصد دارد نفوذ خود را از طریق اتحادها تقویت کند و مسئولیت‌ها را به بازیگران منطقه‌ای واگذار کند. در این مسیر ترکیه می‌تواند بازیگر مورد اعتماد ترامپ باشد.
یکی از مناطق دارای اهمیت استراتژیک برای ایالات متحده، خاورمیانه است، به ویژه از نظر مهار نفوذ ایران. در این سناریو، ترکیه می‌تواند نقش تعیین کننده‌ای ایفا کند. از طرفی به عنوان یک متحد که عضوی از ناتو است و دارای ارتش قدرتمندی است.
از طرف دیگر، سقوط رژیم اسد و به قدرت رسیدن شورشیان تحت حمایت ترکیه در دمشق، ترکیه را به عنوان یک بازیگر مهم در خاورمیانه معرفی کرده است، نقشی که قبلاً آن را نداشت. ترکیه پتانسیل کاهش نفوذ ایران در منطقه و جایگزینی هلال شیعی در سوریه و عراق را با نیروی تحت سلطه سنی‌ها دارد.
با توجه به اینکه ترامپ در سال 2019 قصد داشت از شمال سوریه عقب‌نشینی کند، اما به دلیل نگرانی از افزایش نفوذ ایران و روسیه، از این تصمیم منصرف شد، اکنون احتمال خروج کامل آمریکا از سوریه وجود دارد. در این شرایط، ترکیه موقعیت مسلطی در منطقه به دست می‌آورد. دولت ترامپ احتمالاً با درک اهمیت ترکیه در منطقه، این مشارکت استراتژیک را در اولویت قرار خواهد داد. این وضعیت فرصتی را برای اردوغان فراهم می‌آورد تا نه تنها کردها را تحت کنترل درآورد، بلکه اهداف سیاست خارجی خود، از جمله رهبری منطقه، را نیز پیش ببرد.
البته نقش ترکیه به عنوان یک قدرت منطقه‌ای با موقعیت استراتژیک، محدود به خاورمیانه نیست؛ در واقع، ترکیه به عنوان پلی برای ایالات متحده به کشورهای غیرغربی عمل میکند. ترکیه به عنوان یکی از اعضای ناتو، نه تنها ایالات متحده را با خاورمیانه و جهان اسلام مرتبط میکند، بلکه نقش مهمی در آسیای مرکزی و در میان کشورهای ترک زبان دارد. در سال‌های اخیر، ترکیه با تمرکز بر خودمختاری استراتژیک، روابط خود را گسترش داده و نفوذ خود را در منطقه آسیای مرکزی افزایش داده است. ایالات متحده می‌تواند ترکیه را به عنوان پلی بین ناتو و کشورهای ترک که از نفوذ روسیه فاصله گرفته‌اند، اما نسبت به نفوذ آمریکا محتاط هستند، استفاده کند. این فرصتی را برای اردوغان فراهم میکند تا در منطقه‌ای جدید سیاست‌های نوعثمان‌گرایی خود را دنبال کند.
یکی دیگر از مناطقی که ترکیه می‌تواند فرصت کنشگری فعال پیدا کند، آفریقاست. همان‌طور که اشاره شد، تمرکز اصلی دولت ترامپ بیشتر بر مسائل داخلی و مهار چین است. بر این اساس، ترامپ اعلام کرد که قصد دارد کمک‌های مالی در حوزه بهداشت و درمان به کشورهای آفریقایی را کاهش دهد. این تغییر سیاست، فرصتی استراتژیک برای ترکیه به شمار می‌آید. ترکیه با معرفی خود به عنوان یک دولت خیرخواه و بشردوستانه، قادر است در زمینه‌های مختلفی همچون پروژه‌های توسعه‌ای، کمک‌های پزشکی و بهداشتی نقش فعالی ایفا کند. از این طریق، ترکیه می‌تواند نفوذ خود را در آفریقا تقویت کرده و روابط اقتصادی و سیاسی خود را در این منطقه گسترش دهد.
در نهایت، یکی از اصلی ترین فرصت‌های استراتژیک برای ترکیه نقشی است که می‌تواند در پایان دادن به جنگ اوکراین داشته باشد. یکی از نکات کلیدی که ترامپ در سخنرانی‌های قبل از انتخابات بر آن تاکید کرد، لزوم پایان دادن به جنگ اوکراین و کاهش حمایت نظامی از اوکراین بود. در این زمینه، ترکیه فرصت ایفای نقش میانجی را دارد. استراتژی ترکیه در طول جنگ اوکراین محکوم کردن تهاجم روسیه و در عین حال امتناع از پیوستن به تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا بوده است. علاوه بر این، ترکیه میزبان مذاکرات ابتکار غلات دریای سیاه بود. با توجه به این پیشینه، ایالات متحده ممکن است به دنبال کمک ترکیه به عنوان تسهیل کننده در حل مناقشه باشد. و ترکیه می‌تواند به منظور انجام این وظیفه از آمریکا امتیازاتی را درخواست کند.
در این دوران انتظار می‌رود فرصت‌ها برای کنشگری فعال ترکیه در منطقه خاورمیانه و آسیای مرکزی به منظور پیشبرد اهداف و جاه‌طلبی‌های اردوغان فراهم شود. این فرصت‌ها برخواسته از تغییرات نظام بین‌الملل که موجب شده قدرت‌های نوظهور نقش فعال‌تر داشته باشند و از طرف دیگر شخصیت ترامپ و اولویت‌های که او پیگیری میکند، است. ترامپ برخلاف بایدن که روابط رسمی و نهادی را در اولویت قرار می‌دهد، تمایل دارد به طور مستقیم، شخصی و کمتر رسمی تعامل داشته باشد. پس ترجیح می‌دهد با رئیس جمهور اردوغان گفت‌وگوهای خصوصی داشته باشد.
ترامپ و اردوغان با رویکردی عمل‌گرایانه و در نظر گرفتن منافع خود، ممکن است به طور موثر راه‌هایی برای تعامل سازنده در زمینه‌های حیاتی برای روابط آمریکا با ترکیه بیابند. در نتیجه روابط دو کشور می‌تواند در کوتاه مدت بهبود یابد و فرصت‌های زیادی برای سیاست خارجی ترکیه فراهم کند.
نظر شما :