دولت پزشکیان با مشکل برق و گاز دست وپنجه نرم می‌کند

نویسنده: اومود شکری Umud Shokri استراتژیست باتجربه در حوزه انرژی و عضو ارشد مهمان در دانشگاه جورج میسون، همچنین پژوهشگر مؤسسه خاورمیانه است. وی در حوزه پویش انرژی جهانی، دگرش های اقلیمی و فناوری‌های انرژی پاک تخصص دارد و نویسنده کتاب «دیپلماسی انرژی آمریکا در حوضه دریای خزر» است.

دیپلماسی ایرانی: در میان بحران‌های پرشماری که خاورمیانه را درگیر کرده، رئیس‌جمهوری تازه ایران، مسعود پزشکیان، با تصمیمات مهمی در مورد سرنوشت انرژی کشورش روبه‌روست.

ایران که با وابستگی بیش از حد به سوخت‌های فسیلی و قطعی‌های مکرر برق شناخته می‌شود، پتانسیل برجامانده فراوانی در زمینه انرژی‌های نوشونده، به‌ویژه انرژی خورشیدی و بادی دارد، اما در مقایسه با کشورهای همسایه در توسعه این منابع کند عمل کرده است.
با ظرفیت عملیاتی تنها ۸۷۹ مگاوات، بخش انرژی‌های نوشونده ایران، اکنون کمتر از یک درصد از برق کل کشور را تولید می‌کند. در سال ۲۰۲۳، ایران کمتر از ۷۵ مگاوات انرژی تجدیدپذیر تولید کرد، در حالی که عربستان سعودی و ترکیه به ترتیب ۲۸۴۰ مگاوات و ۲۸۰۰ مگاوات به ظرفیت انرژی خود افزودند.

ایران در نظر دارد تا ۲۵۰۰ مگاوات برق از منابع انرژی تجدیدپذیر تولید کند تا به اهداف بلندمدت پایداری خود برسد. برای حل این مسائل و دستیابی به پیشرفت‌های قابل توجه، به تعهدات مالی بزرگ و برنامه‌ریزی دقیق نیاز است، همچنین رفع تحریم‌های سنگین غربی ضروری است.

از سخنان پزشکیان از زمان به قدرت رسیدن این گونه بر می آید که او سیاست‌های محیط زیستی و انرژی ایران را بر چند حوزه کلیدی متمرکز خواهد کرد. دولت او در نظر دارد تا از منابع زیستی محفاظت کند، به سمت اقتصادی سبز حرکت کند و ملاحظات محیط زیستی را در برنامه‌های توسعه‌ وارد کند.

پزشکیان بر بهبود حمل‌ونقل عمومی برای کاهش مصرف بنزین و گازوئیل و متنوع‌سازی روش‌های گرمایش مسکونی برای کاهش وابستگی به گاز طبیعی تأکید دارد. علاوه بر این، دولت او به دنبال افزایش همکاری‌های بین‌المللی در مسائل محیط زیستی و جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی برای گسترش تولید نفت و گاز است، وظیفه‌ای که به‌ویژه با توجه به تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران به دلیل برنامه هسته‌ای، نقض حقوق بشر و انتقال تسلیحات به روسیه بسیار دشوار است.

ایران با یک بحران بزرگ انرژی، به‌ویژه در بخش برق مواجه است. این کشور در اوج مصرف تابستانی، با کمبود ۱۴۰۰۰ تا ۱۵۰۰۰ مگاوات برق مواجه است که با قطعی‌های مکرر برق، هم زندگی صنعتی و هم زندگی شهری را مختل می‌کند. پارک‌های صنعتی، به دلیل محدودیت‌های شبکه برق، با قطعی‌های اجباری که تا دو روز در هفته به طول می‌انجامد، روبه‌رو هستند.

ظرفیت فعلی انرژی‌های نوشونده ایران، برای مقابله با کمبودهای مداوم انرژی و افزایش تقاضا کافی نیست. در کنار این مشکل، ایران با کمبود گاز طبیعی نیز دست به گریبان است و هرچند دومین ذخایر بزرگ جهان را دارد، مجبور شده است از روسیه گاز وارد کند. نیروگاه‌های حرارتی، که حدود ۹۳.۵ درصد برق کشور را تولید می‌کنند، سالانه بیش از ۷۰ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی مصرف می‌کنند. وابستگی شدید به گاز طبیعی، همراه با چالش‌های افزایش تولید، بحران انرژی را تشدید کرده است. زیرساخت‌های قدیمی تولید برق، که شامل نیروگاه‌های گازی و بخاری ناکارآمد است، به از دست رفتن بیش از ۱۳ درصد برق تولید منجر شده در طول انتقال و توزیع می‌شود. این موضوع نیاز فوری به نوسازی را برجسته می‌کند. قطعی‌های برق تأثیرات اقتصادی شدیدی دارد و پیش‌بینی می‌شود که سالانه ۵ تا ۸ میلیارد دلار به دلیل تولید ازدست‌رفته به صنایع آسیب بزند، که به بی‌ثباتی اقتصادی گسترده‌تر منجر می‌شود.

دولت پزشکیان با موانع قابل توجهی در مواجهه با بحران انرژی روبه‌رو است. اگرچه رئیس‌جمهوری تعهد خود به اولویت‌ محیط زیست و جذب سرمایه‌گذاری را ابراز کرده، تلاش‌های او ممکن است به دلیل محدودیت‌های سیاست خارجی که سرمایه‌گذاری و همکاری جهانی را محدود می‌کند، به مانع برخورد کند. برای تحقق کامل پتانسیل انرژی‌های نوشونده ایران، برداشتن تحریم‌های اقتصادی، بهبود روابط بین‌المللی با کشورهای غربی و تسریع در توسعه زیرساخت‌های انرژی‌های نوشونده ضروری است. برنامه‌ریزی راهبردی و دقیق نیز برای دستیابی به اهداف بلندپروازانه و همگام شدن با پیشرفت‌های منطقه‌ای ضروری خواهد بود.

ایران با داشتن بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در سال، فرصت‌های فراوانی برای رشد انرژی خورشیدی دارد که پتانسیل عمیق کشور برای توسعه انرژی‌های نوشونده را نشان می‌دهد. اما پیشرفت در توسعه این منبع، کند بوده است. علاوه بر تحریم‌ها، ایران به دلیل عدم تطابق با قوانین کارگروه ویژه اقدام مالی (FATF) در زمینه پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم و محدودیت دسترسی به فناوری‌های پیشرفته، از بازارهای مالی بین‌المللی کنار گذاشته شده است. بهبود پتانسیل انرژی‌های تجدیدپذیر ایران و توسعه صنعت انرژی پایدارتر به سرمایه‌گذاری بین‌المللی و فناوری نیازمند است که تنها با رفع این محدودیت‌ها امکان‌پذیر است.

منبع: استیمسون / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱