ابتکار آفریقای جنوبی در محاکمه اسرائیل در دادگاه بین المللی لاهه

نویسنده: دکتر سعید سیفی، کارشناس ارشد حوزه رسانه و روابط بین الملل 

دیپلماسی ایرانی: کنوانسیون پیشگیری و مجازات جنایت نسل‌کشی (CPPCG) نخستین سند قانونی برای تدوین نسل‌کشی به‌ عنوان یک جنایت و نخستین معاهده حقوق بشر است که به اتفاق آرا توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ۹ دسامبر ۱۹۴۸ تصویب شد. این کنوانسیون دارای ۱۵۲ کشور عضو است. تعریف آن از نسل‌کشی توسط دادگاه کیفری بین‌المللی پذیرفته شده و در قوانین داخلی چندین کشور، گنجانده شده ‌است. مفاد این کنوانسیون به‌طور گسترده‌ای منعکس‌کنندهٔ قوانین عرفی است و در نتیجه، برای همهٔ ملت‌ها اعم از کشورهای عضو و غیرعضو، الزام‌آور تلقی می‌شود. 

تعریف نسل‌کشی

ماده ۲ کنوانسیون پیشگیری و مجازات جنایت نسل‌کشی،  موضوع نسل‌کشی را چنین تعریف می‌کند. 

الف) کشتن اعضای یک گروه ملی، قومی، نژادی یا مذهبی و ایجاد آسیب جدی جسمی یا روحی به آنها.

ب) تحمیل عمدی شرایط زندگی گروهی که برای نابودی کامل یا جزئی فیزیکی آن محاسبه شده ‌است.

ج) انتقال اجباری کودکان.

ماده ۳ جرایمی را  که بر اساس کنوانسیون قابل مجازات هستند، این چنین تعریف می‌کند:

الف) نسل‌کشی و  تلاش برای ارتکاب نسل‌کشی.

ب) تحریک مستقیم و علنی برای ارتکاب نسل‌کشی.

ج) همدستی در نسل‌کشی

بنا به تصریح کنوانسیون‌های ژنو، اساسنامه و رویه قضایی دادگاه کیفری بین‌المللی این گونه اعمال مسلما جنایت جنگی و آمرین و عاملین آن جنایتکار جنگی محسوب می‌شوند؛ به علاوه، زمانی که این اعمال ددمنشانه در چارچوب سیاست یک دولت یا سازمان و برای اشاعه چنین سیاستی انجام می‌گیرند عنوان جنایت علیه بشریت هم بر آن‌ها اطلاق می‌شود و از این لحاظ هم مرتکبان و دستور دهندگان قابل تعقیب کیفری هستند.  

رژیم صهیونیستی طی چندین دهه اخیر برای تثبیت موقعیت خود در منطقه خاورمیانه و گسترش مرزهای خود، به انواع و اقسام اعمالی که در مغایرت با حقوق بین الملل و حقوق بشر است، دست زده است. از جمله اعمالی که این رژیم به کرات مرتکب آن شده جنایت علیه بشریت است. ارتکاب اعمالی از جمله قتل عمد، نابود سازی، اخراج یا انتقال اجباری، حبس کردن، شکنجه و تبعیض نژادی از جمله اقداماتی است که این رژیم برای حفظ و بقای موجودیت خود مرتکب شده که مصداق بارز جنایات بین المللی است.

تحــولات بین المللــی بیانگــر آن اســت کــه جنایــات اســرائیل علیــه مــردم فلســطین همچنــان در کانــون توجهــات جهانــی قــرار دارد. قطعنامه هایــی کــه علیــه اســرائیل در زمینــه نقــض حقــوق بشــر صــادر شــده اســت، مملــو از درخواســتها، محکومیتهــا، ابــراز تأســفها و همچنیــن دســتور بــه پایــان دادن فــوری بــه نقــض حقــوق بشــر بــوده است که به نظر می رسد جامعه بین المللی در این ارتباط یک رویکرد دوگانه اتخاذ کرده است. تمامی توضیحات فوق در ارتباط با نسل کشی رژیم صهیونیستی امروز به جنایات این رژیم در نواره غزه نیز تعلق می گیرد.

آنچه در نوار غزه اتفاق می افتد و دنیا شاهد و ناظر آن است یک جنایت وسیع علیه بشریت است. سکوت مجامع بین المللی و حمایت از چنین جنایتی از طرف کشورهای مدعی دفاع از حقوق بشر نظیر ایالات متحده آمریکا، فرانسه ، آلمان و ... و همچنین برخی از  سازمانهای منطقه ای و بین المللی که سران آنها با سفر به سرزمینهای اشغالی این جسارت را به رژیم صهیونیستی داده است که بدون در نظر گرفتن ابتدائی ترین اصول مرتبط با حقوق بشر اقدام به نسل کشی کند، خود عین همان جنایت است که مردم بی دفاع و کودکان را هدف قرار داده است.  
در حالی که جهان عرب و کشورهای غربی که مدعی دفاع از حقوق بشر هستند چشمان خود را بر روی کشتار دسته جمعی مردم فلسطین در غزه بسته اند، دولت آفریقای جنوبی در یک اقدام انسانی و شجاعانه، رژیم صهیونیستی را در دادگاه بین المللی دادگستری لاهه به میز محاکمه کشانده است.

رسیدگی به شکایت آفریقای جنوبی از اسرائیل در دیوان بین‌المللی دادگستری در حالی آغاز شد که نسل کشی و ارتکاب جنایت جنگی توسط رژیم اشغالگر قدس، کماکان در نوار غزه ادامه داشته و هرروز بر شمار شهدای فلسطینی افزوده می‌شود. پرتوریا با این اقدام نشان داد که مردم آفریقای جنوبی هنوز سخن نلسون ماندلا مبنی بر اینکه «ما به خوبی می‌دانیم آزادی ما بدون آزادی فلسطینی‌ها ناقص است.» را بخاطر داشته و ارج می نهند.

در ارتباط با این اقدام مهم در حوزه داوری بین المللی نکات زیر قابل توجه است:

۱.دیوان بین‌المللی دادگستری (ICJ) عالی‌ترین دادگاه سازمان ملل متحد و رکن اصلی قضایی سازمان ملل متحد است. بر اساس کنوانسیون نسل‌کشی سازمان ملل متحد، مصوب سال ۱۹۴۸ که اسرائیل نیز در آن عضویت دارد، تلاش عمدی برای نابود کردن تمام یا بخشی از یک جامعه بر اساس ملیت، قومیت،‌ نژاد یا مذهب آن نسل‌کشی محسوب می‌شود و کشتن اعضای جامعه،ایجاد آسیب جدی جسمی یا روحی به اعضای آن، تحمیل عمدی شرایط زندگی با نابود کردن فیزیکی، کوچ اجباری کودکان یک جامعه به منطقه ای دیگر از موارد قابل بررسی در محاکم بین المللی است.

۲. آفریقای جنوبی با ارائه یک پرونده ۸۴ صفحه‌ای، اقدامات اسرائیل را به دلیل نابود کردن بخش عظیمی از سرزمین فلسطین در شهر غزه، دارای ویژگی‌های نسل‌کشی خوانده است.این پرونده همچنین بطور مستدل به اقدامات با مصادیق نسل‌کشی مانند قتل عام فلسطینی‌ها، وارد کردن آسیب‌های جدی روحی و جسمی به آنان با هدف نابودی فیزیکی می پردازد. اظهارات مقام‌های اسرائیلی که دال بر قصد و نیت آنان برای «نسل‌کشی» است در این پرونده دیده می شود.آفریقای جنوبی در شکایت خود علاوه بر طرح موضوع نسل کشی، از دیوان می‌خواهد تا با صدور حکم از اسرائیل بخواهد تا تمام اقدامات نظامی خود را در غزه متوقف کند. درخواست فوری و سریع آفریقای جنوبی این است تا در مورد ارتکاب جنایت جنگی در نوار غزه تحقیقاتی صورت گیرد و برای ممانعت از نسل کشی دستور آتش بس فوری صادر شود. 

۳. رای دیوان بین‌المللی دادگستری در خصوص نسل کشی صهیونیست ها در نوار غزه می‌تواند افراد جنایتکار و عامل نسل کشی را نیز به دادگاه بین‌المللی کیفری معرفی کند. چنین حکمی می تواند مجازات مقامات صهیونیست و انزوای شرکت‌های اسرائیلی و حتی تحریم و بایکوت آنها در جامعه بین‌المللی را در پی داشته باشد. در عین حال، حکم علیه اسرائیل باعث افزایش فشار روی حامیان این رژیم از جمله آمریکا خواهد شد و از آنان خواسته می شود تا در روابط خود با تل‌آویو تجدید نظر کنند.به همین دلیل آمریکا در ادامه حمایت های خود از اسرائیل به شکایت آفریقای جنوبی اعتراض کرده و حتی جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید این شکایت را «فاقد ارزش» و «بدون هیچ‌گونه اساس و مدرک» توصیف کرده است.

۴. اقدام شجاعانه آفریقای جنوبی انگیزه را در دیگر کشورهای جهان برای محاکمه رژیم صهیونیستی افزایش داده و کشورهایی مانند برزیل و اردن نیز در حمایت از آفریقای جنوبی، از ادامه شکایت علیه این رژیم حمایت کرده اند. حمایت جامعه بین الملل از اقدام آفریقای جنوبی، دادگاه لاهه را در مسیر مقابله با فشارها و تهدیدات آمریکا تشجیع خواهد کرد و این اتفاق شکست دیگری در پرونده شکست های نظامی، سیاسی، اقتصادی و حیثیتی رژیم صهیونیستی اضافه خواهد کرد.

آفریقای جنوبی: اسرائیل در دادگاه لاهه شکست مفتضحانه‌ای خورد

وزیر دادگستری آفریقای جنوبی بعد از دفاعیات نهایی اسرائیل در دیوان بین‌المللی دادگستری گفت که رژیم اسرائیل متحمل شکست مفتضحانه‌ای شده است. رونالد لامولا گفت: «ما اطمینان خاطر داریم که ما شکایت متقاعدکننده‌ای را مطرح کرده‌ایم که جزئیات جنایی‌ آن توسط وکلایمان تشریح شده است و اسرائیل امروز به طرز مفتضحانه‌ای شکست خورده است. اظهارات این مقام آفریقای جنوبی بعد از آن مطرح شد که نماینده اسرائیل در دومین جلسه رسیدگی به شکایت آفریقای جنوبی در دیوان بین‌المللی دادگستری مقابل این دادگاه حاضر شد و استدلال‌های خود در رد شکایت آفریقای جنوبی را ارائه کرد. 
نماینده آفریقای جنوبی در این دادگاه تأکید کرد که رژیم صهیونیستی، سیاست‌های آپارتاید را در قبال فلسطینیان نوار غزه اجرا می‌کند. ایشان تصریح کرد: «اسرائیل از سال ۱۹۴۸ به طور سیستماتیک، مردم فلسطین را آواره و پراکنده کرده و از روی عمد حق بین‌المللی آن‌ها برای تعیین سرنوشتشان را سلب کرده است...ما به طور خاص نگران قوانین و سیاست‌های تبعیض‌آمیز اسرائیل هستیم که به دنبال آپارتاید کردن مردم فلسطین است.

اسرائیل و آفریقای جنوبی هر دو جزو امضاکنندگان این کنوانسیون هستند که صلاحیت دیوان بین‌المللی دادگستری را به عنوان بالاترین مرجع حقوقی سازمان ملل برای رسیدگی به اختلافات مجاز می‌دانند. تمامی طرف‌هایی که این معاهده را امضا کرده‌اند متعهد شده‌اند مرتکب نسل‌کشی نشوند و از ارتکاب آن توسط طرف‌های دیگر نیز جلوگیری کرده و آن را مجازات کنند. نماینده آفریقای جنوبی تأکید کرد که نسل‌کشی «هرگز از قبل اعلام نمی‌شود». او گفت اکنون «شواهدی به مدت ۱۳ هفته در اختیار دیوان بین‌المللی دادگستری» است که نشان می‌دهد رژیم اسرائیل مرتکب نسل‌کشی شده است. 

رژیم صهیونیستی مدعی است که اظهارات آفریقای جنوبی در خصوص نسل‌کشی هیچ پایه و اساس حقیقی ندارد و سوء استفاده از دادگاه است و آفریقای جنوبی را به همکاری با «تروریست‌ها» متهم کره است. شماری از کشورها از جمله ترکیه، مالزی، ونزوئلا، برزیل و جمهوری اسلامی ایران از شکایت آفریقای جنوبی علیه رژیم صهیونیستی حمایت کرده‌اند.

آفریقای جنوبی با تأکید بر اینکه رژیم صهیونیستی در حال نقض کنوانسیون حقوق بشر است، معتقد است: «نوار غزه به یک زندان محصور تبدیل شده که در آن‌جا نسل‌کشی در حال انجام است. اسرائیل بین مبارزان و غیرنظامیان تمیز قائل نمی‌شود و آن‌چه انجام می‌دهد به معنای واقعی نسل کشی است.

در مجموع بایستی گفت شورای امنیت سازمان ملل متحد بعلت حق وتو انحصاری برای پنج عضو دائم آن ، عملا از فلسفه ذاتی خود که همانا پاسداری از صلح و امنیت است دور مانده و آنجا که می بایست بعنوان یک بخش تاثیر گذار قطعنامه هایی برای استقرار و پایداری صلح و امنیت صادر کند و برای ملت ها ارمغان صلح و امنیت داشته باشد، با اعمال حق وتو توسط کشورهای صاحب این حق به نوعی بر آتش استمرار این جنایت دامن می زند. جهان بشریت امروز نیازمند سازمانی بین المللی هست که به معنای واقعی کلمه حافظ صلح و امنیت بین المللی باشد و این برخورد و استاندارد دوگانه ضرورت تغییر ساختاری آن را بیش از پیش نمایان می کند بنابراین مجامع حقوقی و نیز نهادهای بین المللی ، می بایست در این خصوص به طور جدی ورود و پردازش کنند.