اروپا به دنبال چیست؟

نویسنده: امین گودرزوند، کارشناس ارشد مطالعات اروپا

دیپلماسی ایرانی: اتحادیه اروپا پس از آغاز جنگ اوکراین، بیش از پیش به فکر تقویت بنیه دفاعی و افزایش توان نظامی خود افتاده است. این اتفاق البته یک زمینه قدیمی تر هم دارد و آن ترس از دست دادن حمایت نظامی ایالات متحده است. ایالات متحده در زمان آقای ترامپ چندباری اعلام کرده بود که اگر هزینه های دفاعی که اعضای ناتو موظف به پرداخت هستند انجام نشود، آمریکا در رویکرد نظامی خود در قبال اروپا تجدید نظر خواهد کرد.

جاه طلبی های خانم رئیس

کنفرانس دفاعی آژانس اروپا(EDA) در آخر نوامبر یک جلسه مهم و راهبردی برای آینده برنامه های دفاعی اتحادیه اروپا بود. خانم فن درلاین در این نشست از مسئولیت استراتژیک دفاع از اروپا و  دفاع از اوکراین سخن به میان آورد. او بیان داشت که این موضوع مستلزم همکاری بسیار بیشتر بین کشورهای عضو و معکوس کردن روند تهیه تجهیزات دفاعی بیشتر از خارج از اتحادیه اروپا است. فن درلاین استدلال کرد که کشورهای عضو اتحادیه اروپا که تجهیزات را از خارج از اتحادیه اروپا تهیه می کنند، آینده بلندمدت پایگاه صنایع دفاعی اروپا را تضعیف می کنند.  او همین طور بیان داشت که این سرمایه‌گذاری‌ها باید برای تقویت نوآوری اروپایی و حفظ صنعت آن در مواقع بحرانی مورد استفاده قرار گیرد و افزود: «اروپا باید بیشتر، بهتر و با هم هزینه کند».

این صحبت ها در ادامه ی سخنرانی سالانه او در پارلمان اروپا بود. در آنجا نیز خانم فن درلاین اشاره داشت که باید یک بلوک دفاعی اروپایی تشکیل شود و استراتژی صنایع دفاعی اروپا را مطرح کرد. این استراتژی به دنبال تقویت تولید تجهیزات حیاتی و کلیدی است و به دنبال استقلال کامل اروپا در همه ی مراحل آن اعم از طراحی تا لجستیک و زنجیره تامین، ساخت و تولید است، این طرح شبیه به قانون تولیدات دفاعی اروپا است که کارگروه اجرایی اتحادیه اروپا مسئولیت آنرا به عهده دارد. همچنین به ایده سرمایه گذرای دفاعی اروپا نزدیک است طرحی که بخاطر مسائل مالیاتی و بسته های تشویقی  با توجه به عدم شفافیت آن به تعویق افتاده بود. فن درلاین نگاهی جاه طلبانه به این استراتژی دارد و معتقد است که نباید فقط به مسائل دفاعی یا تولید مهمات نظامی اکتفا کرد و باید به حوزه های پرچالش تری مانند فضا و امنیت سایبری نیز ورود کرد و برای این حوزه ها نیز به تدوین راهبرد پرداخت.

این یک جاه طلبی بزرگ و جدید برای اروپا است، آنها پیش از این و طبق هدف گذاری آژانس دفاعی اروپا باید در تهیه و تامین ۳۵درصد تجهیزات نظامی خود کفا می شدند که این موضوع از سال ۲۰۰۶ که ۱۸درصد بود تغییری نکرده است. در واقع روند تحول در صنایع دفاعی اتحادیه اروپا در بهترین حالت به کندی پیش می رود.

بلند پروازی برای آینده؟

تا پیش از جنگ روسیه اکثر برنامه های دفاعی اروپا کوتاه مدت و برای تامین نیازهای مقطعی بود. اما پس از شروع این جنگ ضرورت های مسائل دفاعی و نظامی برای اتحادیه اروپا بیش از پیش مشخص شده و برنامه ها و طرح های بلند مدتی برای رفع این ضعف در حال تدوین و ارائه است. یکی از مهم ترین ای برنامه ها استراتژی صنایع دفاعی اروپا است، همانطور که گذشت این طرح به دنبال استقلال دفاعی در اروپا است. مجری این طرح کمیسیون اروپا است و از سال آینده میلادی رایزنی با اعضا درباره ی نحوه ی کار این برنامه شروع خواهد شد.

درباره اهمیت این طرح میشل رئیس شورای اروپا بیان داشت که  صنعت دفاعی اتحادیه اروپا "موتور امنیت ما" است و به یک بازار واحد "با عملکرد مناسب" نیاز دارد. وی بیان داشت که برنامه ریزی شده 600 میلیارد یورو (653 میلیارد دلار) در سرمایه گذاری های دفاعی کشورهای عضو در دهه آینده انجام شود که باید در نهایت به اتحادیه اروپا اجازه دهد تا از تکه تکه شدن تقاضا و عرضه جلوگیری کند و هم چنین این پیام به تولید کنندگان ارسال شود که "تولید از شما و خرید از ما".

چالش ها

همواره چنین برنامه های بلند پروازانه ای مخالفان و چالش های جدی با خود به همراه دارند. در این باره نیز برخی کشورهای عضو چندان به آن خوش بین نیستند. کشورهای فرانسه، ایتالیا، سوئد و آلمان در نامه ای به کمیسیون از قدرت گرفتن و  افزایش اختیارات کمیسیون ابراز نگرانی کردند و پیشنهاد دادند کمیسیون به  موضوع توسعه ابزارها و چرخه طول عمر آنها بیشتر توجه کند تا در اختیار گرفتن قدرت های اجرایی.

در کنار آن کشورهای عضو چندان رغبتی به افزایش بودجه دفاعی کمیسیون ندارند و بدون تامین بودجه لازم بعید است که این طرح راه به جایی ببرد. هم چنین بسیاری از کشورهای اروپایی دارای نیروهای مسلحی هستند که عمیقاً با دکترین، استانداردها و تجهیزات ناتو که بیشتر آنها از ایالات متحده خریداری شده است، ادغام شده اند، کشورهای کوچکتر نیز در برابر فشار برای خرید محصولات اروپایی مقاومت می کنند. آنها نگران این هستند که محصولات اروپایی با تجهیزات موجود آنها سازگاری نداشته باشند. علاوه بر این، شرکت‌های دفاعی اروپایی خود عمیقاً در زنجیره تامین پیمانکاران اصلی آمریکایی جای گرفته‌اند و این تردیدها را در مورد اینکه آیا برنامه‌های اروپایی مزایای صنعتی مشابهی ارائه می‌دهند یا خیر، ایجاد می‌کند.

در کنار این تردیدها سال آینده انتخابات پارلمان اروپا انجام می شود که نتایج آن می تواند تاثیر مستقیمی بر برنامه های اتحادیه اروپا بگذارد به ویژه که احزاب راستگرا و مخالف اتحادیه در حال قدرت گرفتن هستند. علاوه بر این انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نیز در پیش است که نتیجه ی آن می تواند اثرات ملموسی بر راهبرد دفاعی اتحادیه اروپا بگذارد.