پوتین بلوف نمی‌زند
جنگ انرژی روسیه و اوکراین
نویسنده: جان لا (John Lough) متخصص أمور روسیه و اوراسیا
دیپلماسی ایرانی: از تابستان امسال، جنگ در اوکراین ابعاد جدیدی به خود گرفته است. روسیه حملات به زیرساخت‌های انرژی اوکراین را تشدید کرده و از اوایل اکتبر نه حمله گسترده انجام داده است. آخرین حمله در روزهای جمعه و شنبه، با استفاده از ترکیبی از پهپادها و موشک‌های بالستیک، به قطعی طولانی مدت برق در سراسر کشور منجر شد و بر تأمین گرما و آب در چندین شهر تأثیر گذاشت.
روسیه با سرعت لاک‌پشتی در میدان نبرد، بار دیگر تلاش‌های خود را برای پیروزی در جنگ پیش از زمستان با تخریب زیرساخت‌های انرژی اوکراین و افزایش سختی‌ها برای مردم، به طرز چشمگیری افزایش می‌دهد. امید روسیه این است که این فشار روانی به فروپاشی حمایت مردمی از ادامه جنگ منجر شود.
اما امسال حملات روسیه با پاسخ قدرتمندتری از سوی اوکراین مواجه شده است. اوکراین حملات خود به زیرساخت‌های انرژی روسیه را با استفاده از ترکیبی از پهپادها و موشک‌های تولید داخل – با پشتیبانی هدف‌گیری غربی – افزایش داده است.
حملات اوکراین پالایشگاه‌های نفت را تا ریازان، ساراتوف و ولگوگراد در غرب کشور و حتی تیومن در سیبری و همچنین انبارهای سوخت، ایستگاه‌های پمپاژ و سایر مراکز لجستیکی هدف قرار داده است.
به گفته یک منبع روسی، تا اواخر اکتبر، حملات پهپادی اوکراین بیش از ۵۰ درصد از ۳۸ پالایشگاه بزرگ روسیه را بیش از یک بار هدف قرار داده است.
در ماه سپتامبر، اوکراین به زیرساخت‌های صادرات نفت در دریای بالتیک حمله کرد. همچنین به شاخه‌ای از خط لوله دروژبا که نفت را به مجارستان و اسلواکی منتقل می‌کند و تعداد کمی از نیروگاه‌های حرارتی روسیه حمله کرده است که باعث خاموشی محلی در چندین شهر خط مقدم شده است.
یک نبرد نابرابر؟
روسیه هنوز قدرت آتش بیشتری در جنگ انرژی دارد. این کشور پهپاد تهاجمی اصلی خود از نوع شاهد را ارتقا داده، اندازه کلاهک آن را دو برابر کرده و برد و سرعت آن را افزایش داده است. تولید اکنون در سطحی بیش از پنج برابر بیشتر از یک سال پیش است و قرار است بیش از دو برابر شود. در ژوئن ۲۰۲۴، حدود ۳۳۰ پهپاد از این نوع علیه اهدافی در اوکراین شلیک شدند. یک سال بعد، این رقم به بیش از ۵۴۰۰ فروند رسید.
روسیه همچنین به طور قابل توجهی تولید موشک‌های بالستیک و کروز مورد استفاده علیه اوکراین را گسترش می‌دهد. یک تخمین اطلاعات نظامی اوکراین نشان می‌دهد که روسیه ممکن است تولید موشک‌های بالستیک خود را در مقایسه با سال گذشته ۶۶ درصد افزایش داده باشد. این یک چالش بسیار جدی برای دفاع هوایی اوکراین است. دسترسی به سیستم‌های رهگیر موشکی محدود است. و اتکا به مهمات تأمین شده توسط متحدان غربی به روسیه یک مزیت هزینه می‌دهد: یک موشک بالستیک تولید روسیه بسیار ارزان‌تر از یک موشک رهگیر غربی است.
در راستای این افزایش قابلیت‌ها، حملات روسیه به زیرساخت‌های انرژی اوکراین تشدید شده است.
از اواخر سال ۲۰۲۲ تا بهار ۲۰۲۴، روسیه سیستم برق اوکراین را با تمرکز بر دارایی‌های انتقال و توزیع به جای نیروگاه‌ها هدف قرار داد.
سپس این رویکرد به حمله به خود نیروگاه‌ها تغییر یافت. حملات موشکی و پهپادی در اواخر سال ۲۰۲۴، تا ۹ گیگاوات نیروگاه‌های زغال‌سنگی و برق‌آبی، یعنی حدود ۱۵ درصد از ظرفیت تولید برق قبل از جنگ اوکراین را آسیب یا تخریب کرد. در حالی که کارهای تعمیراتی بخشی از خسارات را جبران می‌کرد، مردم به خاموشی‌های پی در پی در بیشتر نقاط کشور عادت کردند که در بسیاری از موارد با خرید انبوه ژنراتورهای دیزلی و یک زمستان نسبتاً گرم دیگر کاهش یافت.
پیش از زمستان آینده، روسیه قدرت آتش خود را به تأسیسات تولید گاز اوکراین معطوف کرده و حدود ۶۰ درصد از ظرفیت آن را در یک سری حملات در اوایل اکتبر نابود کرده است. حملات دیگر نیروگاه‌های حرارتی در سراسر کشور را هدف قرار داد که به قطع برق در چندین منطقه منجر شد.
با این حال، حتی پس از حملات اخیر، روسیه تاکنون نتوانسته است به فروپاشی شبکه برق در سراسر کشور دست یابد. این به دلیل سرمایه‌گذاری اوکراین در تقویت دارایی‌های تولیدی، توانایی آن در تعمیر خسارات و استفاده از واردات و قطع برق‌های دوره‌ای است.
فشار داخلی در روسیه
از سوی دیگر جنگ، توانایی اوکراین برای حمله به اهداف عمیق‌تر در داخل روسیه به طور فزاینده‌ای قابل توجه است زیرا هزینه جنگ را برای مسکو افزایش می‌دهد. تخمین‌ها در مورد میزان ظرفیت پالایشگاهی غیرفعال شده به طور قابل توجهی متفاوت است، اما احتمالاً بیش از ۱۰ تا ۱۵ درصد نخواهد بود. تأثیر آن به هیچ وجه قابل چشم‌پوشی نیست.
تا ماه اکتبر، قیمت بنزین روسیه بیش از ۱۰ درصد افزایش یافته، که بخشی از آن به دلیل حملات اوکراین به اهداف دیگر بود. به طور قابل توجهی، تقاضا برای سوخت افزایش یافته بود، و روس‌ها سفرهای بیشتری با ماشین انجام می‌دادند، که بخشی از آن به دلیل اختلال در سفرهای هوایی ناشی از حملات اوکراین به اهداف دیگر بود.
در کریمه و تعداد کمی از مناطق دیگر، گزارش‌هایی از کمبود بنزین منتشر شده است. دولت تحت فشار است تا قیمت‌ها را ثابت نگه دارد، نارضایتی عمومی و پرسش‌های گسترده‌تر در مورد هدف جنگ را محدود کند. این شامل پرداخت یارانه از سوی مسکو به شرکت‌های نفتی برای جبران انحراف تولید در نظر گرفته شده برای صادرات به بازار داخلی است.
آتش‌بس احتمالی انرژی
با این حال، این قابلیت حمله عمیق اوکراین، راه حل قطعی نیست که مسیر جنگ را تغییر دهد. مقامات روسیه منابع قابل توجهی برای مدیریت این مشکل دارند. روسیه توانسته است به سرعت دارایی‌های آسیب دیده را تعمیر کند. ظرفیت پالایش بیش از نیازهای داخلی است و به کاهش تأثیر حملات کمک می‌کند. و شرکت‌های نفتی روسیه نیز احتمالاً تلاش بیشتری برای دفاع از دارایی‌های کلیدی خود انجام خواهند داد: در حال حاضر گزارش‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه قفس‌ها و تورهای ضد پهپاد در چندین پالایشگاه نصب شده‌اند.
از دیدگاه کرملین، شرکت‌های نفتی روسیه اگر نتوانند نفت خام را پالایش کنند، همچنان می‌توانند آن را صادر کنند و درآمد خود و دولت را حفظ کنند، هرچند در سطوح پایین‌تر.
با این حال، اگر اوکراین بتواند سرعت حملات خود را افزایش دهد، کار تعمیرات را کُند و دولت را به مداخله بیشتر برای تثبیت قیمت‌ها مجبور کند، کرملین را تحت فشار قرار می‌دهد تا پای میز مذاکره بیاید و حداقل با آتش‌بس انرژی موافقت کند.
مهلت قانونی ۳۰ روزه برای حملات انرژی که در ماه مارس با میانجیگری دولت ترامپ برقرار شده بود، به سرعت از بین رفت – تا حدودی به دلیل برتری نسبی روسیه در آن زمان. با این حال، اوکراین نشان داده که این تعادل تغییر کرده است: این کشور توانایی آشکاری برای وارد کردن حملات عمیق و پایدار به بخش پالایشگاهی روسیه دارد. این امر می‌تواند احتمال حفظ یک «آتش‌بس انرژی» جدید را افزایش دهد و به اوکراین اجازه دهد حداقل بخشی از خسارات وارده به دارایی‌های انرژی خود را قبل از زمستان جبران کند.
صرف نظر از این، زمستان سختی در انتظار اوکراینی‌هاست. ولادیمیر پوتین تقریباً مطمئناً وقتی ماه گذشته به دونالد ترامپ گفت که اگر کی‌یف شرایط او را برای پایان دادن به جنگ نپذیرد، اوکراین را «نابود» خواهد کرد، بلوف نمی‌زد. روسیه عمداً شهرهای شرق، مانند دنیپرو، خارکف، سومی و زاپوریژیا را هدف قرار می‌دهد به این امید که مردم بیشتری را به فرار و تجزیه کشور مجبور کند. هیچ شانسی وجود ندارد که تعداد زیادی از سیستم‌های دفاع هوایی پاتریوت اضافی که اکنون رئیس جمهور زلنسکی به شدت به دنبال آنهاست، قبل از شروع زمستان برسند.
این بدان معناست که کی‌یف انگیزه بسیار قوی برای گسترش حملات خود به بخش نفت روسیه دارد. شاید این بهترین امید باشد تا کرملین را وادار کند در مورد ادامه جنگ انرژی خود تجدید نظر کند.
منبع: چتم هوس / ترجمه: سید علی موسوی خلخالی
نظر شما :