سدسازی‌های ترکیه عامل خشکسالی شدید در عراق و سوریه

دیپلماسی ایرانی: در سال‌های اخیر به‌دلیل زمستان‌های خشک و ساخت ده‌ها سد روی دجله و فرات توسط ترکیه که جریان آب را به کشورهای سوریه و عراق کاهش می‌دهد، آب‌های زیرزمینی سوریه و عراق وضعیت مناسبی ندارند.

به گزارش دیپلماسی ایرانی، سدهای ساخته شده توسط ترکیه روی رودخانه‌های دجله و فرات، که هلال حاصلخیز بین‌النهرین را تشکیل می‌دهد، به  خشکسالی شدید و رسیدن به پایین‌ترین سطح آب در پایین دست در خاک عراق و سوریه منجر شده است. بر اساس گزارش‌های محلی، سطح آب مخزن سد تشرین در منبج در شمال سوریه ۸۵ درصد کاهش یافته است و این سد در خطر تعطیلی کامل قرار دارد. بر اساس قرارداد سال ۱۹۸۷، ترکیه باید حداقل ۵۰۰ متر مکعب آب در ثانیه از فرات به سمت سوریه پمپاژ کند، در حالی که سطح فعلی به ۲۰۰ متر مکعب در ثانیه کاهش یافته است.

در شمال سوریه با اکثریت کُرد، سوری‌ها برای حفظ معیشت خود با مشکل مواجه هستند. اسماعیل هلال که ماهیگیر است و تمام عمر خود را در نزدیکی دریاچه اسد زندگی می کرد، به خبرگزاری فرانسه گفت که باید دست از کار بکشد زیرا دریاچه دیگر به قدر کافی ماهی ندارد. علی شبلی صیاد نیز می‌گوید: در گذشته می‌توانستیم روزانه ۵۰ کیلو ماهی صید کنیم؛ اما اکنون، به سختی یک یا دو کیلو ماهی می‌گیریم، و گاهی اوقات هیچ.

این در حالی است که گروه هلندی پکس (PAX) مدعی شده که از سال ۲۰۲۲، سطح آب در این دریاچه چهار متر کاهش یافته است. اگرچه بخشی از کاهش آب به دلیل افزایش دما و تغییرات آب و هوایی است، اما مهم ترین عامل، سیاست های آبی ترکیه است. 

در این رابطه وینتروپ راجرز، روزنامه‌نگار اهل سلیمانیه برای فارین پالیسی نوشت: رودخانه سرچنار در عراق، که زمانی محل زندگی درختان بید و روباه بود، خشک شده است. این رودخانه در تابستان سوزان عراق و حتی در فصل بهار جریان ندارد و تنها می‌تواند به «جریان باریکی که در عمیق‌ترین قسمت‌های بستر سنگریزه می‌پیچد» برسد.

بر اساس گزارش سازمان بین‌المللی مهاجرت سازمان ملل متحد (UN IOM)، سوریه و عراق از جمله کشورهایی هستند که در برابر تغییرات آب‌و‌هوایی آسیب‌پذیرتر هستند.

راجرز افزود به‌دلیل زمستان های خشک که به آب‌های زیرزمینی فرصت احیای مجدد خود را نمی‌دهد، کردهای عراق مجبورند چاه‌هایی تا عمق ۷۰۰ متر حفر کنند. سه سد از بزرگترین سدهای ترکیه (آتاترک، کبان و کاراکایا) به همراه چندین سد دیگر روی رود فرات قرار دارند.  

دجله هم شش سد (ساخته شده توسط ترکیه) دارد که آب‌هایش را محدود می‌کند، از جمله جدیدترینش سد ایلیسو که در سال ۲۰۲۱ به بهره برداری رسید و شهرک ۱۰هزار ساله حسن کیف را زیر آب برد.

در حال حاضر سدهای عملیاتی روی دجله از ۲۰۰ میلیون مترمکعب تا ۱۹۰۰ میلیون مترمکعب ظرفیت مخزن دارند. پروژه جنوب شرقی آناتولی ترکیه (GAP) شامل ۲۲ سد است که روی رودخانه‌های دوقلو ساخته شده‌­اند. 

این کشور همچنین به عنوان بخشی از عملیات ضد تروریستی خود، سدهای مختلفی روی رودخانه‌های کوچک‌تر ساخته است که بنا بر گزارش ها، مسیرهایی را که توسط مبارزان حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) استفاده می‌شود، قطع می‌کند.

 در سال ۲۰۱۱ یکی از این سدها خشک شدن چندین رودخانه در شمال عراق را باعث شد که روستاییان منطقه هفتانین عراق در آن زمان مجبور شدند باغات خود را رها کنند. عراق مرتباً از ترکیه می‌خواهد که جریان آب را به این کشور افزایش دهد و اخیراً در ماه مارس این درخواست را تکرار کرد.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، علی رغم اینکه دجله تنها ۳۵ درصد از میانگین خود را در قرن گذشته، در سال گذشته آب داشت، تنها یک ماه اجازه افزایش جریان آب را داد.

اردوغان با اعلام این افزایش، درخواست ترکیه از عراق را نیز اعلام کرد که بغداد باید پ‌.ک‌.ک را در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار دهد.