دیپلماسی هسته ای: مذاکره با ایران

نویسنده: مسعود نوری، کارشناس ارشد حقوق و سیاست بین المللی

دیپلماسی ایرانی: مرکز خلع سلاح و عدم اشاع هسته ای وین (2) روز 13 ژوئن 2023 سمینار بیان تجربیات را با حضور سه نفر از برجسته ترین افراد حاضر در مذاکرات هسته ای 20 ساله با ایران برگزار کرد. این افراد عبارت بودند از:

آقای استفان کلمنت، نماینده دائم اتحادیه اروپا در مقر سازمان ملل متحد در وین و مشاور ویژه مسئول اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)؛

آقای مارک فیتزپاتریک، همکار استراتژی، فناوری و کنترل تسلیحات در مؤسسه بین المللی مطالعات استراتژیک و معاون سابق دستیار وزیر امور خارجه آمریکا در امور منع گسترش سلاح های هسته ای؛

خانم لورا راک‌وود، رئیس سابق بخش سیاست و منع اشاعه در دفتر حقوقی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی.

در این سمینار، کارشناسان درس‌های آموخته از مذاکرات هسته‌ای با ایران و چگونگی استفاده از آن درس‌ها در آینده را مورد بحث و بررسی قرار دادند.

گرفتن لحظه (3): سخنرانان خاطرنشان کردند که ایران و طرف‌های گفت وگوی آن – به ویژه ایالات متحده – به ندرت در "طول موج یکسان" (4)  بوده‌اند. زمانی که ایران برای مذاکره آماده بود، ایالات متحده آماده نبود و بالعکس. بنابراین، بر اهمیت شناخت فرصت¬ها و اقدام با احساس فوریت زمانی و شرایط مساعد سیاسی تاکید می شود. ضمناً باید در طریق مذاکرات حساس هسته ای صبر کنید، زیرا این مذاکرات اغلب سال ها و بسته به شرایط سیاسی داخلی و بین المللی طرف های درگیر طول می-کشند.

توازن میان فشار و مشوق ها(5)

سخنرانان بر اهمیت استفاده از مشوق ها و بازدارنده ها یا "چماق و هویج" برای آوردن طرفین به میز مذاکره و رسیدن به توافق اشاره کردند. به عنوان مثال، بسیاری از افراد تمایل ایران برای شرکت در مذاکرات جدی منتهی به برجام را ناشی از تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده، اتحادیه اروپا و دیگران دانستند. با این حال، بحث بر این بود که فشار و تحریم به تنهایی کافی نبوده و مشوق هایی مانند همکاری های اقتصادی و حفظ ظرفیت های غنی سازی ایران، هرچند با محدودیت، نیز برای انعقاد توافق ضروری است.

بخش بندی(6)

در این نشست درباره ضرورت تقسیم موضوعات مهم و محدود کردن دامنه مذاکرات نیز بحث شد. تمرکز بر برنامه هسته‌ای و به‌عنوان مثال در نظر نگرفتن موشک‌ها و مسائل دیگر، از عوامل کلیدی موفقیت‌آمیز مذاکرات برجام بود. همچنین سخنرانان نسبت به طرح خواسته‌های حداکثری در طول مذاکرات هشدار دادند، زیرا این خواسته‌ها می‌توانند غیرواقعی باشند و مانع پیشرفت به سوی راه‌حل شوند.

"مهندسی زبان شناسی"(7) 

سخنرانان نشست تاکید داشتند که که جمله¬بندی دقیق در توافقات یا بیانیه های مشترک، اهمیت ویژه ای دارد. از یک سو، مذاکرات می¬تواند به حل برخی ابهامات استراتژیک کمک کند که اجازه می دهد سند از جوانب مختلف و بدون در نظر گرفتن معنای آن خوانده شود. سخنرانان بر تمرکز بر جزئیات فنی و درک مشترک از اصطلاحات فنی برای اجرای موثر توافق تاکید داشتند.

ایجاد یک سابقه(8) ​​

سخنرانان با اشاره به دو دهه مذاکرات هسته ای با ایران، اهمیت ایجاد یک سابقه مثبت را مورد بحث قرار دادند. امتیازات داده شده در طول مذاکرات ممکن است عواقب ناخواسته ای در حین اجرا داشته باشد، اگرچه ممکن است برای دستیابی به توافق، این امر اجتناب ناپذیر باشد. مذاکره کنندگان برجام مایل به پذیرش شفاف سازی کمتر ابعاد نظامی فعالیت های هسته ای گذشته ایران با تمرکز بر آینده بودند.

بعدها که اسناد بیشتری در رابطه با فعالیت‌های گذشته ایران فاش شد، برجام و مذاکره‌کنندگان آن به دلیل "جارو کردن زیر فرش"(9) موضوع ابعاد نظامی احتمالی مورد انتقاد قرار گرفتند. با این حال، یکی از سخنرانان این نشست تاکید کرد که گزارش دسامبر 2015 مدیرکل آژانس، که برای اجرای برجام ضروری بود، به این معنا نیست که آژانس برای همیشه پرونده فعالیت‌های هسته‌ای گذشته ایران را بسته است. 

اتحاد در هدف(10)

هرچه طرف های بیشتری در مذاکرات شرکت کنند، خطر این که منافع متفاوت طرف های مختلف مانع پیشرفت شود بیشتر می شود. به این ترتیب، وحدت هدف در میان E3+3، و همچنین بین E3+3 و ایران، برای مذاکرات موفقیت‌آمیز برجام ضروری است.

برای مدتی همه طرف‌های درگیر توانستند موضوع هسته‌ای را از سایر عوامل بین‌المللی و داخلی جدا کرده و بر راه‌حلی متمرکز کنند که برای همه قابل قبول باشد. سخنرانان همچنین به اهمیت حفظ اراده سیاسی در بالاترین سطوح و ارزش واسطه ها من جمله دولت عمان و اتحادیه اروپا در مذاکرات دشوار اشاره کردند و از آن ها ستایش شد.

منابع:

1- https://vcdnp.org/nuclear-diplomacy-negotiating-with-iran/