عربستان می‌تواند به تکمیل خط آهن شلمچه–بصره کمک کند؟
مهدی بازرگان، روزنامه نگار
دیپلماسی ایرانی: منابع عربی اعلام کردند که عربستان سعودی اتصال خط ریلی با ایران را بررسی می‌کند. روزنامه کویتی الجریده اعلام کرد جورج مالبرونو، خبرنگار ارشد روزنامه فرانسوی «لوفیگارو» در امور خاورمیانه، خبر داده که عربستان اتصال خط ریلی با ایران از طریق کویت و بصره عراق را بررسی می‌کند.
خبرنگار لوفیگارو به نقل از یک منبع سعودی این خبر را اعلام کرد و این منبع اخیرا به همراه محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان، به فرانسه سفر کرده و در سمینار سرمایه‌گذاری سعودی-فرانسوی مشارکت کرده است. مالبرونو همچنین از دشواری‌های سرمایه‌گذاری در ایران به دلیل تحریم‌ها هم سخن گفت و در توییتی نوشت: «یک مقام ارشد در خلیج فارس در مورد سرمایه‌گذاری اعراب منطقه در ایران می‌گوید ما نمی‌توانیم به دلیل تحریم‌های فعلی آمریکا کار خاص و مهمی بکنیم».
این خبر از آن جهت می‌تواند اهمیت داشته باشد که نیم‌نگاه عربستان برای تکمیل خطوط ریلی ایران با همسایگانش امکان تکمیل پروژه خط ریلی شلمچه – بصره را پررنگ‌تر می‌کند که البته از نگاه مجتبی رحیمی‌نیا چندان نمی‌تواند در کوتاه‌مدت محل و منشأ تأثیر جدی باشد؛ چراکه به باور این کارشناس در گفت‌وگو با «شرق»، از یک سو هنوز مناسبات تهران و ریاض وارد فاز عملیاتی در حوزه اقتصادی و تجاری نشده است و تا رسیدن به نقطه مطلوب، فاصله زمانی زیادتری نیاز دارد و از سوی دیگر، تحلیلگر مسائل غرب آسیا تأکید دارد که عربستان به رغم ادعاهای مختلف با مانع جدی در حوزه تحریم‌های آمریکا مواجه است. به همین دلیل این مفسر حوزه بین‌الملل در ارزیابی خود متذکر میشود که اگرچه شنیدن خبرها مبنی بر بررسی اتصال خطوط ریلی ایران با همسایگانش از کانال عربستان می‌تواند شرایط را برای تکمیل خط آهن شلمچه-بصره ایجاد کند، اما در کوتاه‌مدت امکان تحقق آن وجود ندارد.
به گفته رحیمی‌نیا، خط ریلی شلمچه-بصره با وجود اهمیت از بعد اقتصادی و گردشگری و حتی استراتژیک میان ایران و عراق طی دو دهه گذشته و با وجود ردوبدل‌شدن وعده‌ها توسط دولت‌های مختلف هنوز تکمیل نشده است. از این‌رو، کارشناس مسائل بین‌الملل تأکید دارد که به دلیل فشار کشورهایی مانند آمریکا و همچنین برخی مخالفت‌ها در داخل عراق، هنوز موضوع تکمیل این راه‌آهن عملیاتی نشده است. البته به زعم او طرف عراقی هم بر‌خلاف شواهد و مدارک، ایران را به کم‌کاری و انفعال در این زمینه متهم می‌کند.
با این وصف تحلیلگر مسائل خاورمیانه ورود عربستان به این مقوله را به مثابه روشن‌کردن موتور تحرکات برای تکمیل خطوط ریلی ایران و همسایگان می‌داند؛ چراکه از منظر رحیمی‌نیا، ریاض مشوق خوبی برای بغداد، کویت و همچنین تهران خواهد بود. از طرف دیگر کارشناس مسائل بین‌الملل یادآور میشود که یکی از راهبردهای دولت سیزدهم موضوع تمرکز روی تکمیل کریدورهاست. بنابراین ایجاد این خط ریلی در مقام یک کریدور مواصلاتی و تجاری در حاشیه خلیج فارس عمل خواهد کرد که می‌تواند نفوذ ایران را تقویت کند.
اشاره مجتبی رحیمی‌نیا به یادداشت مهدی صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه است که هم‌زمان با دومین سالگرد انتخابات ۲۸ خرداد ۱۴۰۰، ذیل آن به تشریح اقدامات مهم دولت سیزدهم در احیای ظرفیت کریدورهای بین‌المللی پرداخت. صفری در نوشتار خود، یکی از مهم‌ترین محورهای مهم و در دستور کار دولت سیزدهم را به‌کارگیری ظرفیت‌های بالقوه کشور برای پیوستن به کریدورهای بین‌المللی دانست که از دید معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه، ایران نیز موقعیت بسیار خوبی برای این امر دارد. به باور صفری، کریدورها فارغ از نقشی که در رونق اقتصادی دارند، در روند تسهیل سیاسی نیز نقش سازنده‌ای دارند.
او در کنار اشاره به کریدور شمال-جنوب و تمرکز بر تکمیل راه‌آهن رشت-آستارا و نیز موضوع بند چابهار، به خط ریلی شلمچه–بصره هم گریزی می‌زند و می‌نویسد: «راه‌اندازی خط ریلی شلمچه-بصره نیز سال گذشته مورد تفاهم قرار گرفت. با وجود برخی مخالفت‌ها از طرف مقابل، این پروژه دو ماه پیش به امضا رسید و محدوده وظایف هر یک از طرفین در اجرای توافق مربوط به آن تعیین شد. در صورت انجام ریل‌گذاری، همه کارها مطابق روال پیش خواهد رفت. پروژه اتصال ریلی ایران به دو کشور عراق و سوریه از طریق خط آهن شلمچه-بصره، نه‌تنها منافع اقتصادی بسیاری را شامل سه کشور می‌کند بلکه اتصال خلیج فارس به دریای مدیترانه از منظر ژئوپلیتیک حائز اهمیت ویژه‌ای خواهد بود. کشور در زمینه سوآپ نفت و گاز و خط لوله به پاکستان هم اقدامات زیادی صورت داده و با وجود تحریم‌ها اقدامات خود را پیش می‌برد».
نظر شما :