ایران، بازیگر کلیدی منطقه

نویسنده: مارگاریتا آردونداس

دیپلماسی ایرانی: جاناتان اسپایر، روزنامه نگار و تحلیلگر بریتانیایی – اسرائیلی به تحلیل وضعیت کنونی خاورمیانه و شناسایی ائتلاف های اصلی در منطقه،  پس از بهار عربی می پردازد.

وی می نویسد: با وجود جنگ کنونی در اوکراین و تنش های فزاینده بین چین و ایالات متحده امریکا، خاورمیانه همچنان منطقه ای است که اهمیت زیادی در صحنه بین المللی دارد. به همین علت ضروری است تا رویدادهای منطقه را به دقت رصد و تحلیل کرد، زیرا پیامدهای جهانی دارد. اعتراضات گسترده در چندین کشور عربی به سرنگونی زین العابدین بن علی در تونس و سقوط محمد حسنی مبارک در مصر انجامید، اما همچنین مقدمه ای برای جنگ های داخلی خونین در سوریه و یمن بود.

وی همچنین بیان می کند، در بخش بزرگی از منطقه که زمانی رژیم‌های استبدادی در آن حکومت می‌کردند، اکنون چندپارگی بزرگ و «فروپاشی جزئی یا کامل اقتدار سیاسی» را شاهد هستیم. جایی که قبلاً یک رژیم قوی و قدرتمند وجود داشت، اکنون نوعی رقابت جانشینی وجود دارد که بیشتر توسط سازمان‌هایی که می‌توانند با موفقیت توانایی‌های سیاسی و نظامی را ترکیب کنند، مبارزه می‌کنند. اینجاست که قدرت های خارجی، ستون های اصلی این سازمان ها وارد می شوند. به عنوان مثال، در سوریه، دولت بشار اسد توسط ایران و روسیه حمایت می شود، در حالی که شبه نظامیان بیشتر کرد در شمال غرب مورد حمایت امریکا هستند. در شمال نیز گروه هایی وجود دارند که از سوی ترکیه حمایت می شوند.

اسپایر سپس می نویسد: ایران علاوه بر حضور در سوریه، در لبنان از طریق حزب‌الله، در عراق از طریق گروه‌های مسلحی مانند یگان‌های الحشد الشعبی، در یمن، جایی که حوثی‌ها را حمایت می‌کند، و در سرزمین‌های فلسطینی از طریق حماس و جهاد اسلامی، نفوذ دارد. به همین علت جمهوری اسلامی ایران یک بازیگر اساسی کلیدی در منطقه است.

وی تاکید می کند، برای تجزیه و تحلیل نقش ایران در کشورهای مختلف خاورمیانه، ضروری است نقش سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را نه تنها در کشورهای همسایه، بلکه در اروپا را نیز شناخت. سپاه پاسداران تا آنجا پیش رفته است که ارتش های موازی را در کشورهایی مانند سوریه ایجاد و سرباز جذب کرده و آنها را آموزش می دهد. این به دمشق اجازه داد تا در سال‌های قبل از دخالت روسیه در درگیری، در برابر شورشیان بایستد. شورشیان توسط کشورهای حوزه خلیج فارس مانند امارات متحده عربی حمایت می شدند، اما هیچ انسجام واقعی حاصل نشد و به شکست آنها در جنگ منجر شد.

به گفته اسپایر، تهران بلندپروازی‌هایی را برای رسیدن به دریای مدیترانه دارد، هدفی که امپراتوری‌های ایران از زمان‌های قدیم درصدد دستیابی به آن بوده‌اند. اهداف دیگر تهران نابودی کشور اسرائیل و بیرون راندن کشورهای ثروتمند خلیج فارس است. ایران درصدد هژمونی در منطقه از نظر جغرافیایی و ژئواستراتژیک است.

وی سپس به جبهه منطقه ای مقابل ایران اشاره می کند و می نویسد: در برابرنخستین اتحاد منطقه‌ای ایران و گروه‌های مرتبط ، بلوک دومی متشکل از اسرائیل، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و مصر ایجاد شد. بازیگران ثانویه مانند اردن یا گروه های کرد در شمال غربی سوریه نیز تحت تأثیر قرار گرفتند. این ائتلاف بر خلاف اتحاد تهران، ایدئولوژی مشترکی ندارد. آنچه بین آنها مشترک است، رقابت آنها با ایران و روابط نزدیک آنها با امریکا و غرب است. در داخل کشورهای عربی، آنها تقابل مشترکی با جنبش هایی مانند اخوان المسلمین دارند.

اسپایر تاکید می کند، اگرچه روسیه بخشی از خاورمیانه نیست، اما نقش آن در منطقه باید برجسته شود. اگرچه روابط نظامی بین تهران و مسکو اکنون بیشتر شناخته شده است، باید به خاطر داشت که برای سال ها گروه های مسلح طرفدار ایران بر سلاح های روسی تکیه می کردند. اکنون با حمله روسیه به اوکراین، ایران پهپادهای زیادی را در اختیار روسیه قرار داده است که نقش مهمی در حمله به زیرساخت‌های غیرنظامی دارند. اتحاد روسیه و ایران دیگر یک پیوند مصلحتی نیست، بلکه در حال ظهور و تثبیت به یک مشارکت راهبردی است. علاوه بر ایران، امریکا نگران است که چین در طول جنگ از مسکو حمایت نظامی کند. 

وی در پایان می نویسد: چین، غول آسیایی، نیز مانند روسیه در حال تقویت روابط خود با ایران است. گواه این امر یک توافقنامه همکاریراهبردی دوجانبه 25 ساله است که در سال 2021 امضا شد. به این ترتیب شاهد خاورمیانه ای متفاوت هستیم، خاورمیانه ای که ایران و متحدانش قدرتی بی همتا دارند و حرفی متفاوت از جامعه جهانی می زنند.

منبع: آتالایار / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11