پاسخ ایران به پیشنهاد اروپا «آری، ولی....» است

نویسنده: میشال ابونجم

دیپلماسی ایرانی: از زمانی که جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و میانجی ایران و آمریکا در مذاکرات هسته ای طرح تعدیل شده خود برای بازگشت به برجام را به عنوان «متن نهایی و غیرقابل مذاکره مجدد» به کشورهای امضا کننده برجام ارائه کرد، نزدیک به دو  هفته گذشته است. با این حال بورل روز گذشته با تکرار نهایی بودن این متن، خاطرنشان کرد «پشت هر نکته و بند فنی، تصمیمی سیاسی نهفته است که باید طرف های ذیربط اتخاذ کنند». این احتیاط بورل با توجه به تجربه قبلی مذاکرات بین واشنگتن و تهران بی علت نبود چرا که رسانه خبری وابسته به شورای عالی امنیت ملی ایران بلافاصله به بورل گوشزد کرد که به عنوان هماهنگ کننده مذاکرات، اختیار آن را ندارد که پیشنهاد خود را به عنوان متن نهایی مطرح کند. 

ایران، پافشاری اروپا بر غیرقابل مذاکره بودن متن ارائه شده را تلاشی برای مجبور کردن تهران به قبول این متن می داند و معتقد است حق اصلاح و تغییر متن پیشنهادی را دارد و به هیچ ضرب الاجلی پایبند نیست چرا که هدفش حفظ منافع ایران است. ایران به این ترتیب به سرعت به سخنان انریکه مورا، میانجی اروپایی در مذاکرات وین، پاسخ داد که راه را به روی هر گونه اصلاح در متن پیشنهادی بست. با این حال منابع اروپایی تاکید دارند طرف های شرکت کننده در برجام تا چند هفته و حداکثر تا پایان اوت مهلت دارند به این پیشنهاد پاسخ دهند. 

در شرایطی که آمریکا برای امضای متن پیشنهادی میانجی اروپایی اعلام آمادگی کرده، پاسخ مقامات ایرانی تا این لحظه «آری، ولی...» بوده است. منابع اروپایی ذیربط در پرونده هسته ای ایران به علل متعدد معتقدند ایران در نهایت با نسخه پیشنهادی اروپا هرچند با اصلاحاتی جزئی موافقت خواهد کرد ولی اکنون درصدد است پاسخ دادن به این پیشنهاد را طولانی کند تا نشان دهد تسلیم فشارهای بین المللی نشده و حرف آخر را خودش می زند و صرفا زمانی موافقت کرده که اطمینان یافته منافع ایران تامین شده است. 

دولت کنونی ایران تلاش می کند این گونه وانمود کند که برخلاف دولت قبلی به ریاست حسن روحانی و محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه او، توانسته است با گرفتن امتیازاتی از واشنگتن و اروپا، برجام را با شروطی بهتر از قبل احیا کند. در حالی که اطلاعات درز کرده از مذاکرات نشان می دهد تهران نتوانسته به خواسته خود برای حذف نام سپاه پاسداران از فهرست تروریسم دست یابد و صرفا بررسی این مسئله به آینده موکول شده است. همچنین تهران که به دنبال دریافت تضمین سیاسی و قانونی از واشنگتن برای خارج نشدن مجدد از توافق بود، صرفا وعده هایی برای دریافت غرامت در صورت خروج واشنگتن دریافت کرده است. 

در عین حال غربی ها سه امتیاز مهم به ایران داده اند: نخست، موافقت غرب با افزوده نشدن طرف های جدید به مذاکرات و مشخصا کشورهای عربی خلیج فارس؛ دوم، مطرح نشدن برنامه موشکی ایران در مذاکرات؛ سوم، مطرح نشدن سیاست منطقه ای و آنچه دخالت ایران در امور همسایگانش می نامند در میز مذاکرات. 

مقامات ایرانی می گویند پاسخی اولیه به طرح پیشنهادی اروپایی ها داده اند و بعد از بررسی کامل این طرح، پیشنهادها و دیدگاه های خود را مطرح خواهند کرد. به عبارت دیگر، احتمال اجرای مذاکرات بیشتر بعید نیست در حالی که اروپایی ها و آمریکایی ها دلیلی برای مذاکرات بیشتر نمی بینند. 

بعد از غلبه بر موانع قبلی دستیابی به توافق یا کنار زدن آنها، موضوعی وجود دارد که هنوز هم بازگشت تهران و واشنگتن به توافق سال 2015 را تهدید می کند و آن، همکاری نکردن کامل تهران با آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره سه مرکز اعلام نشده است که بازرسان آژانس آثار اورانیوم در آنجا پیدا کرده اند. درباره ماهیت این آثار تردیدهای جدی وجود دارد چرا که بعید نیست این آثار با برنامه هسته ای پنهان ایران ارتباط داشته باشد. این موضوع همچنان مانند شمشیری بالای سر تهران نگه داشته شده است و می تواند زمینه ساز ارجاع مجدد پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت باشد. 

ایران شرایط کنونی را برای بسته شدن همیشگی پرونده پیدا شدن آثار اورانیوم در سه نقطه در این کشور مهیا می بیند و آژانس بین المللی انرژی اتمی را به سیاسی کاری در این زمینه زیر فشار آمریکا و اسرائیل متهم کرده است. تهران بیم آن دارد که باز ماندن این پرونده، در آینده برایش دردسرساز شود و امیدوار است غربی ها با بسته شدن این پرونده 19 ساله در مقابل از سرگرفته شدن کامل فعالیت های بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی در ایران، موافقت کنند.

منبع: الشرق الاوسط / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11