سه کلید برای رمزگشایی موضع ایران درخصوص مذاکرات هسته ای

نویسنده: ابراهیم نوار

دیپلماسی ایرانی: چه می‌شود اگر دور کنونی مذاکرات احیای توافق هسته‌ای با شکست مواجه شود؟ پاسخ آسان است. دور دیگری برگزار خواهد شد.

بعد از پنج روز مذاکره اظهارات مذاکره‌کنندگان هیچ تغییر واقعی در مواضع اصلی را ثبت نکرد. ایران همچنان آمریکا را مسئول توقف اجرایی کردن توافق و نیز روند احیای آن می‌داند و آمریکا همچنان می‌گوید ایران باید توافق ارائه شده را قبول کند؛ زیرا پیشنهاد دیگری وجود ندارد. نتیجه دور اخیر مذاکرات با خوش‌بینی بیش از حد در خصوص توافق تناقض دارد. به این ترتیب که انریکه مورا دستیابی به توافق نهایی را مسئله چند روز دانسته بود.

ایران یکی از حلقه‌های زنجیره ساختار راهبردی و بازی توازن بین المللی جدید است که در آن آمریکا از سیطره خود بر نظام تک قطبی دفاع می‌کند و در طرف مقابل قدرت‌هایی وجود دارند که درصدد براندازی این نظام تک قطبی هستند. نمی‌توان مذاکرات احیای توافق هسته‌ای را از نبرد بازسازی ساختار نظام بین المللی جدا دانست.

به هیچ عنوان احتمال ندارد در شرایط کنونی ایران در زمین آمریکا بازی کند. نزدیکی دیپلماتیک ایران – روسیه – چین و تماس‌های گسترده داخل این مثلث گواه این سخن است. این تماس‌ها شامل هماهنگی نزدیک هیئت‌های ایران و روسیه در وین نیز می‌شود. این مسئله کلید نخست رمزگشایی موضع ایران است.

کلید دوم برای رمزگشایی موضع ایران به ماهیت راهبرد مذاکراتی این کشور مربوط است. به نظر می‌رسد کارشناسان شورای امنیت ملی آمریکا ماهیت این راهبرد را نمی‌فهمند و بر تحلیل جزئی و جداگانه مواضع اتکا دارند بدون این‌که ماهیت درک ایران از قدرت خود و روش‌های دیپلماتیک این کشور برای حل بحران کنونی را متوجه بشوند.

هفته گذشته مجید تخت روانچی، نماینده دائم ایران در سازمان مملل در سخنرانی خود در این سازمان به مناسبت سالگرد امضای معاهده منع گسترش سلاح های کشتار جمعی به بخشی از عناصر و کلیدهای دیپلماسی مذاکراتی ایران اشاره کرد. می‌توانیم از صحبت‌های روانچی به این نتیجه برسیم که ایران در قبال آمریکا از راهبردی استفاده می‌کند که دو بال پرواز دارد؛ اولی چیزی است که تخت روانچی آن را صبر راهبردی نامید. بال دوم، سیاست مقاومت حداکثری در برابر فشارهای آمریکاست که به معنای این است که ایران نه تنها بتواند قادر به پایداری در برابر فشار حداکثری آمریکا شود بلکه به پیشرفتی در برابر آن دست یابد.

کلید سوم برای فهم موضع ایران فرمول «ابهام هسته‌ای» است که ایران در طول سال‌های گذشته آن را توسعه داده است. به این ترتیب که در سخنان رسمی تاکید می‌کند که برای دستیابی به سلاح اتمی تلاش نمی کند زیرا سلاح اتمی و به طور کلی تسلیحات کشتار جمعی حرام است و برای آن فتوا صادر شده است، اما این فتوا تلاش ایران برای دستیابی به تکنولوژی اتمی را متوقف نکرده است.  

تاکید این کشور بر مسالمت آمیز بودن برنامه هسته‌ای با دو مانع مواجه می‌شود که تا حدودی باعث می‌شود از نظر غرب اعتبار این سخنان از دست برود. مانع نخست این است که توسعه فناوری هسته‌ای در داخل با توسعه برنامه موشکی‌ای همراه است که دربردارنده تولید موشک‌های بالستیک قادر به حمل کلاهک هسته‌ای می شود. مانع دوم توسعه برنامه فضایی است که قدرت موشکی را تقویت می‌کند.توجیه ایران درخصوص توسعه برنامه موشکی و فضایی تقویت قدرت ایران و حمایت از خطرات و چالش‌ها است.

اما توسعه برنامه موشکی و فضایی شک و تردید دشمنان ایران در منطقه به ویژه اسرائیل را در این خصوص برمی‌انگیزد که ایران به دنبال سلاح اتمی است تا بتواند دشمنانش را نابود کند. از این رو به نفع ایران است که سیاست «ابهام هسته‌ای» را حفظ کند؛ یعنی همان کاری که اسرائیل از نیمه قرن گذشته انجام می‌دهد.

بنابراین برای رمزگشایی از راهبرد مذاکراتی ایران صرف نظر از تغییر در درجه‌ خوش‌بینی یا بدبینی نسبت به شانس موفقیت مذاکرات نیازمند فهم و به کارگیری این سه کلید هستیم. 

از نظر من (نویسنده) شانس موفقیت مذاکرات هنوز دور از دسترس است مگر این‌که آمریکا تسلیم تمام خواسته‌های ایران شود چرا که راه حلی میانه‌ یا مجالی برای توافقی ضعیف و کوتاه مدت آنطور که واشنگتن می‌خواهد، وجود ندارد.

منبع: القدس العربی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11