روسیه در سوریه؛ شمشیر دولبه

نویسنده: ابراهیم حمیدی

دیپلماسی ایرانی: روسیه با بهره برداری از نگرانی هایی مثل احتمال خروج ناگهانی آمریکا از شرق سوریه و مداخله نظامی ترکیه در شمال سوریه و توافق دمشق با واشنگتن بر سر میادین نفتی دیرالزور، تلاش می کند طرف های درگیر در مناقشه سوریه را به سمت اتخاذ تدابیری معین و پر کردن خلأ احتمالی حضور آمریکا در سوریه سوق دهد. 

مسکو مثل همیشه به دنبال ایجاد تعادل بین دشمنان است به طوری که از سوریه به عنوان برگه ای در مذاکره بر سر دیگر مسائل منطقه ای و جهانی بهره برداری می کند. مثلا سال هاست از برگه سوریه در روابطش با ایران و اسرائیل استفاده کرده است به طوری که به برخی توافقات در جنوب سوریه دست یافته بدون آن که به توافق نهایی در سطح کشور دست یابد. همچنین مانع استقرار نیروها و ورود تدارکات و پهپادهای ایران به سوریه نشده و در عین حال سامانه پدافند هوایی خود را علیه حملات اسرائیل به مواضع این نیروها فعال نکرده است. 

مسکو در ادامه سیاست های ایجاد توازن در سوریه، مذاکرات غیرعلنی بین دمشق و آنکارا ترتیب داد که هدف آن دستیابی به توافق برای همکاری دو طرف علیه حزب کارگران کردستان و تروریسم در شمال سوریه است. یکی از گزینه های مطرح، احیای توافق آدانا، امضا شده در سال 1998 است که به ارتش ترکیه اجازه می دهد برای تعقیب کردهای مسلح تا پنج کیلومتر وارد خاک سوریه شود. بدون شک اجلاس سه جانبه سران در تهران و سفر فیصل المقداد، وزیر امور خارجه سوریه به ایران، به مذاکرات آنکارا و دمشق زیر نظر مسکو کمک کرد. 

در عین حال مسکو در حال ساماندهی توافقی جدید بین دمشق و نیروهای سوریه دموکراتیک (قسد) است در حالی که هدف اصلی آنکارا، شکست دادن قسد و به عبارتی ستون اصلی آن یعنی «یگان های حمایت از ملت کرد» است. در همین راستا مذاکراتی بین قسد و نظام سوریه در پایگاه حمیمم که روس ها در آن مستقر هستند، برای احیای یادداشت تفاهم به دست آمده در اکتبر 2019 بین دو طرف صورت گرفت. طبق این یادداشت تفاهم که قسد به اجرای آن تمایل نشان می دهد 574 نظامی سوری در مناطق نزدیک مرز سوریه با ترکیه مستقر می شوند تا نوعی بازدارندگی در برابر تهاجم ترکیه به شمال سوریه ایجاد شود. 

در شرایطی که ظاهرا کشورهای غربی نیز به عقب نشینی نظامی برنامه ریزی شده از سوریه فکر می کنند و تلاش دارند قسد را به دستیابی به توافق و تفاهم با دمشق سوق دهند، آمریکا به تمرین هایی نظامی در شرق فرات دست زده و اسرائیل به حملات به مواضع نیروها و تسلیحات وابسته به ایران در سوریه ادامه می دهد و ترکیه نیز مناطقی در شمال سوریه را هدف قرار داده است و مخالفان سوری نیز پهپادهایی را روانه پایگاه حمیمیم کرده اند. این حوادث که همگی پس از اجلاس سه جانبه در تهران و میانجی گری ترکیه بین اوکراین و روسیه برای صدور غلات اوکراین روی می دهد، رویدادهای پیچیده ای هستند که ممکن است اوضاع سوریه را پیچیده تر از قبل کنند.

منبع: الشرق الاوسط / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11