تاب‌آوری سخت ایران زیر فشار تحریم ها

نویسنده: ایگور یلکوف

دیپلماسی ایرانی: ایران قدمت پنج هزار ساله دارد و تا سال 1935، پارس نامیده می شد. زمانی که یک امپراتوری بزرگی بود، از تهاجمات مقدونی ها، اعراب، ترک ها و مغول ها جان سالم به در برد. اکنون نیز این کشور شکل جدیدی از تهاجم را تجربه می کند – تحریم های تمام عیار امریکا. چندین دهه است که ایران تحت فشار قرار دارد.

نخستین تحریم های امریکا اندکی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران اعمال شد و علت آن، تصرف سفارت امریکا توسط گروهی از دانشجویان ایرانی بود. امریکایی ها حساب های بانکی شرکت های ایرانی را مسدود کردند. در حال حاضر، با احتساب سود تعلق گرفته، این مبلغ به 100 میلیارد دلار می رسد.

روز به روز، تحریم ها گسترش یافتند: به خاطر نقض حقوق بشر، حمایت از سازمان هایی که غرب تروریستی می نامید در خاورمیانه و از همه مهمتر، به خاطر برنامه هسته ای ایران. کشورهای اروپای غربی نیز به این تحریم ها پیوستند. قدرتمندترین تحریم ها در سال 2011 الی 2016 و در سال 2018 تا به امروز اعمال شده است. ایران به سیستم سوئیفت دسترسی ندارد، صادرات نفتش ممنوع شده است و بسیاری از تحریم های دیگر نیز علیه این کشور اعمال می شوند. نتیجه آن – افزایش نرخ بیکاری، تورم و کاهش ارزش ریال بوده است.

پس از عقد برجام، تحریم ها تا حدودی، لغو شدند و اقتصاد ایران احیا شد. ایران چهار راه تجاری بشمار می رود. این کشور هم دارای منابع طبیعی غنی است و هم، دارای افراد تحصیل کرده. شرکت های بزرگ جهانی برای ورود مجدد به ایران صف کشیده اند. زمانی، در هتل های ایران جا پیدا نمی شد و تاجران از سرتاسر جهان به این کشور سفر می کردند.

پس از به قدرت رسیدن دونالد ترامپ، تحریم ها مجددا از سر گرفته شدند. این دومین ضربه به اقتصاد ایران بود که پس از آن، تولید ناخالص داخلی هر سال، 4 تا 8 درصد کاهش یافت. بر اساس برآوردهای ایران تا کنون خسارت وارده بالغ بر یک تریلیون دلار است.

در حال حاضر 60 تا 70 درصد از مردم ایران از اینترنت استفاده می کنند. بسیاری از شبکه های اجتماعی مانند یوتیوب، بوکینگ و فیس بوک فیلتر شده اند. اما، به جای یوتیوب و فیس بوک از آپارات و کلوب استفاده می شود. تمامی اینها تقلیدی از نسخه اصلی است. در میان پیام رسان ها، رایج ترین پیام رسان، تلگرام است.

ایران برای کاهش نفوذ غرب ممنوعیت هایی را اعمال می کند. اما، ایرانی ها کاملا هوشمندانه، آنها را دور می زنند. تقریبا همه از فیلترشکن استفاده می کنند. هیچ برند اصلی از امریکا، اروپا و ژاپن در ایران وجود ندارد. اما، مدل های چینی آنها در بازار ایران موجود است.

در ایران هر نوع گوشی موبایلی وجود دارد. آیفون نیز جزء آنهاست. اما، اگر کمی پول بیشتر خرج شود، می توانند مدل اصلی آیفون را از امارات متحده عربی سفارش دهند. پپسی و کوکاکولای اورجینال در ایران وجود ندارد، اما مدل های مشابه آنها تولید می شود.

مغازه های ایران مملو از اجناس هستند که بیشتر تولید داخلی و یا تولید کشورهای همسایه مانند ترکیه هستند. قیمت ها به طور مداوم، رو به افزایش است. در ایران، ابر تورم وجود دارد – تقریبا هر سال نرخ همه چیز دو برابر می شود.

کالاهای مصرفی در ایران اغلب چینی هستند. اما، در میان لوازم خانگی، تولید ژاپن نیز وجود دارند که البته بسیار گران هستند. ایران صنعت خودروسازی خود را دارد، اما خودروهای خارجی نیز وارد می شوند. سیاست «جایگزینی برای واردات» فقط برای صنایع نظامی اعمال می شود. به آن خودکفایی می گویند و هدف از آن، رهایی از واردات تجهیزات نظامی است.

نرخ بنزین در ایران، 60 – 55 سنت امریکا و گاز 1 دلار است. ایران در میان کشورهای در حال توسعه، از لحاظ فرار مغزها، رتبه نخست را دارد. بر اساس آمارهای غیر رسمی – سالانه، 150 الی 180 هزار متخصص واجد شرایط و اغلب، تحصیلکرده از ایران مهاجرت می کنند. اغلب آنان به کشورهای غربی مهاجرت می کنند. 2 میلیون نفر ایرانی در امریکا سکونت دارند.

برای ایرانی ها، سفر به هر جای دنیا مقدور است. زمانی، تفلیس و ایروان مقاصد گردشگری محبوبی در میان ایرانی ها بشمار می رفتند. ثروتمندان نیز ترجیح می دهند به کشورهای اروپایی سفر کنند.

ایران بدون سوئیفت به دشواری به حیات خود ادامه می دهد. برای این منظور، سالانه تا 25 میلیارد دلار برای سیستم های بانکی هزینه می شود. پرداخت ها از طریق زنجیره ای متشکل از 10 الی 15 بانک در کشورهای مختلف انجام می شود، اما باید گفت که تراکنش های وجوهی از بین می رود. در برخی موارد، تحویل پول نفت به صورت نقدی است و میلیاردها دلار در چمدان حمل می شوند.

نفت ایران عمدتا، به چین و هند و البته، با تخفیف زیاد فروخته می شود. با این وجود، سودآور است، زیرا توقف تولید نفت غیرممکن است. ارزش ریال به شدت کاهش یافته است. اخیرا، دولت ایران یارانه تعدادی از مواد غذایی و بنزین را حذف و یا به میزان قابل توجهی کاهش داده است. در نتیجه، قیمت ها به شدت، افزایش یافته و نرخ گرانی برای برخی از محصولات تا 300 درصد رسیده است. تورم بالای 40 درصد است. نرخ بیکاری 11 الی 12 درصد است و این نرخ در میان جوانان به 25 درصد می رسد.

ریال در ایران چهار نرخ دارد: رسمی، برای خرید کالاهای مهم از خارج از کشور، برای صرافی ها و بازار سیاه. جالب اینجاست که نرخ بازار سیاه و نرخ صرافی ها کمی با یکدیگر متفاوت است. نرخ رسمی هر دلار 40 الی 43 هزار ریال است، اما این نرخ در صرافی ها و بازار سیاه تا 250 الی 260 هزار ریال افزایش می یابد. در حال حاضر، هر دلار 320 هزار ریال است.

کارت های بین المللی برای ایرانی ها وجود ندارد. ویزا کارت و مستر کارت در ایران پذیرفته نمی شود. در حال حاضر، خبرهایی در خصوص یکسان سازی سیستم های پرداخت روسیه و ایران – میر و شتاب – منتشر شده که در نتیجه آن، استفاده از کارت های بانکی در دو کشور ممکن خواهد شد.

نیمی از جمعیت 86 میلیون نفری ایران یا در فقر و یا زیر خط فقر زندگی می کنند. صنعت خودرو سازی، سومین صنعت در ایران است. دو شرکت اصلی خودرو سازی در ایران – ایران خودرو و سایپا – هستند. اعلام نرخ خودروها کار دشواری است، زیرا نرخ آنها روزانه، در حال افزایش است.

اعمال تحریم ها باعث شده تا شرکت های هوایی ایران با هواپیماهای قدیمی و بدون قطعات یدکی کار کنند و این امر ایران را جزء ناامن ترین خطوط هوایی دنیا قرار می دهد. تا قبل از اجرایی شدن تحریم ها توسط دولت دونالد ترامپ، فقط سه فروند هواپیمای ایرباس و 20 فروند هواپیمای ATR 72-600 به ایران تحویل داده شد.

پیامدهای تحریم ها برای ایران، بسیار ناراحت کننده است. یک کشور بالقوه و پیشرفته، چندین دهه به عقب افتاده است. ایران با حیات تحت اعمال تحریم ها سازگاری یافته است و حتی، اگر تحریم ها شدت یابند نیز کسی از گرسنگی نمی میرد. اما، کاهش بیشتر استانداردهای زندگی می تواند، اعتراضات اقتصادی و سیاسی بیشتری را در داخل جامعه ایران به همراه داشته باشد که در حال حاضر نیز شاهد آن هستیم.

در ایران، شاخص توسعه انسانی از جایگاه 98 ام در سال 2005، به رتبه 70 ام رسیده است. امید به زندگی از 72 سال در اواسط دهه 2000 میلادی به 77 سال در سال 2019 میلادی رسیده است. رشد جمعیت نیز در ایران خوب است. در سال 2005 در حدود 69 میلیون نفر در ایران زندگی می کردند و در سال 2020، این تعداد به 84 میلیون نفر رسیده است. در 15 سال اخیر و در دوره سخت اعمال تحریم ها، جمعیت ایران 22 درصد افزایش یافته است.

منبع: راسیسکایا گازتا / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11