هژمونی فرهنگی: تصاحب رسانه و آموزش
چگونه بلاروس به روسیه وابسته شد؟ (بخش پنجم)
نویسنده: هانا لوبیاکووا (Hanna Liubakova)، روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی اهل بلاروس
دیپلماسی ایرانی: مسکو در تلاش است تا به طور روشمند معنای بلاروسی بودن را بازتعریف کند. از زمان اعتراضات گسترده پس از انتخابات مخدوش اوت ۲۰۲۰، کرملین دستگاه تبلیغاتی خود را با رسانه‌های دولتی مینسک ادغام کرده، برنامه‌های درسی مدارس را بازنویسی کرده و حوزه فرهنگی را با برنامه‌هایی که «وحدت برادرانه» را ترویج می‌دهند، پر کرده است. هدف غیرقابل انکار است: پاک کردن این ایده که بلاروس می‌تواند جدا از روسیه باشد.
پول نقد و مشاوران روسی اکنون روایت‌های ساعات پربیننده را در سراسر تلویزیون بلاروس دیکته می‌کنند. یک کتاب درسی تاریخ مشترک، بلاروس را به عنوان شاخه‌ای کوچک‌تر از تمدن روسیه به تصویر می‌کشد، در حالی که صحنه‌های کنسرت و موزه‌ها اسطوره‌های مورد تایید کرملین را جشن می‌گیرند و صداهای مخالف را خاموش می‌کنند. این تهاجم قدرت نرم، که با سرکوب وحشیانه لوکاشنکو تقویت شده، به معنای الحاق آهسته حافظه و هویت است.
این تحول در اوت ۲۰۲۰ آغاز شد، زمانی که کارکنان رسانه‌های دولتی بلاروس برای اعتراض به سرکوب خشونت‌آمیز رژیم علیه تظاهرکنندگان مسالمت‌آمیز، از کار خود دست کشیدند. تقریباً بلافاصله، شایعاتی مبنی بر اینکه روزنامه‌نگاران روسی – به‌ویژه از رسانه‌های تحت حمایت کرملین مانند– RT جایگزین آنها شده‌اند، منتشر شد. لوکاشنکو با تشکر علنی از رسانه‌های روسی، به این گمانه‌زنی‌ها دامن زد، در حالی که RT فقط به "مشاوره" به تیم‌های محلی اعتراف کرد.
کمی بعد، کانال‌های دولتی به تکرار طوطی‌وار نکات مسکو را شروع کردند. لفاظی‌های ضد غربی و ضد اوکراینی افزایش یافت. هنگامی که روسیه حمله خود به اوکراین را در سال ۲۰۲۲ آغاز کرد، لوکاشنکو به عنوان یک ناظر بی‌طرف معرفی شد، حتی در حالی که از خاک بلاروس به عنوان سکوی پرتاب حملات موشکی و عملیات نظامی استفاده می‌شد.
روسیه نه تنها بر رسانه‌های بلاروس تأثیر می‌گذارد، بلکه از آنها حمایت مالی نیز می‌کند. در سال ۲۰۲۵، قرار است یک هلدینگ رسانه‌ای مشترک جدید اتحادیه ایالتی با بودجه یک میلیارد روبل روسیه (تقریباً یازده میلیون دلار) راه‌اندازی شود که دفتر مرکزی آن در مسکو و دفتر نمایندگی آن در مینسک قرار دارد. این سرمایه‌گذاری تلویزیون، رادیو و رسانه‌های چاپی را شامل خواهد بود که گامی مهم در جهت ادغام رسانه‌ها تحت نظارت کرملین است. در ماه فوریه،RT میزبان یک «مدرسه رسانه‌ای» دو روزه در خانه روسیه در مینسک بود، تلاشی بی‌چون و چرا برای پرورش نسل جدیدی از روزنامه‌نگاران بلاروسیِ هم‌سو با رژیم.
در مقابل، رسانه‌های مستقل در حال خفه کردن هستند. از سال ۲۰۲۰، وزارت اطلاعات حدود ۱۸ هزار وب‌سایت را مسدود کرده و نزدیک به هفت هزار وب‌سایت را «افراطی» نامیده است. ده‌ها اتاق خبر به خارج از کشور گریخته‌اند؛ آنهایی که باقی مانده‌اند، تحت تهدید مداوم کار می‌کنند. برای اکثر بلاروسی‌ها، اخبار بدون سانسور به طور فزاینده‌ای کمیاب می‌شود.
پس از اعتراضات ۲۰۲۰، رژیم همچنین آزادی دانشگاهی را به شدت محدود کرد. فعالیت‌های دانشجویی با اخراج، حبس، ویدیوهای «توبه» اجباری و دادگاه‌های سیار در دانشگاه‌ها مواجه می‌شود. دولت کمپین ایدئولوژیک خود را تشدید کرده است و «فناوری‌های اینترنتی» و نفوذ خارجی را عامل فساد دانشجویان می‌داند و با کنترل‌های سختگیرانه‌تر بر زندگی دانشگاهی پاسخ می‌دهد.
این کمپین به تمام حوزه‌های زندگی دانشجویی گسترش یافته است. در سال ۲۰۲۳، بزرگترین دانشگاه بلاروس روز ولنتاین را به دلیل «غربی بودن بیش از حد» ممنوع کرد، که پیش از این نیز به دلایل مشابه هالووین را ممنوع کرده بود. از سال ۲۰۲۴، آموزش نظامی در برنامه‌های درسی گنجانده شده است و حتی مهدکودک‌ها نیز اکنون میزبان رویدادهایی با مضامین نظامی هستند.
دولت همچنین در حال خفه کردن حق انتخاب آموزشی است. قوانین صدور مجوز که در سال ۲۰۲۲ تصویب شد، ده‌ها مدرسه خصوصی را تعطیل کرد و آنهایی که باقی مانده‌اند با نظارت‌های مداخله‌جویانه مواجه هستند. آموزش زبان بلاروسی رو به کاهش است: از هر ده دانش‌آموز، کمتر از یک نفر آن را می‌خواند و هیچ دانشگاهی برنامه درسی کامل بلاروسی ارائه نمی‌دهد. در سال ۱۹۹۹، ۸۶ درصد از شهروندان، بلاروسی را به عنوان زبان مادری خود معرفی کردند. تا سال ۲۰۱۹، این رقم به ۶۱ درصد کاهش یافت و همچنان رو به کاهش است.
در همین حال، بلاروسی‌ها به سمت دانشگاه‌های روسیه سوق داده می‌شوند. ظرفیت‌های دولتی برای بلاروسی‌ها در دانشگاه‌های روسیه از ۷۲ نفر در سال ۲۰۱۹ به ۱۳۰۰ نفر در سال ۲۰۲۳ افزایش یافت – به علاوه سهمیه بی‌سابقه ۳۰هزار نفری از طریق برنامه تبادل دانشجو در روسیه (Rossotrudnichestvo). کرملین در حال پرورش نسلی است که شبکه‌های حرفه‌ای و وفاداری‌های فکری آنها در شرق قرار دارد، نه در غرب.
سلطه فرهنگی روسیه در بلاروس به موازات نفوذ سیاسی و رسانه‌ای آن افزایش یافته است. نمایشگاه‌های مشترک، کنسرت‌ها و مشارکت‌های موزه‌ای – به‌ویژه آنهایی که تاریخ نظامی مشترک را برجسته می‌کنند – بلاروس را بیشتر در مدار ایدئولوژیک روسیه قرار می‌دهد.
رویدادهایی مانند بازار اسلاویانسکی «وحدت اسلاوی» را جشن می‌گیرند، اما محتوای آنها به طور فزاینده‌ای در خدمت روایت‌های طرفدار کرملین است. هنرمندان روسی که آشکارا از سیاست خارجی مسکو حمایت می‌کنند، مورد استقبال قرار می‌گیرند، در حالی که اجراکنندگان و نویسندگان بلاروسی و غربی که منتقد جنگ در اوکراین یا رژیم لوکاشنکو هستند، ممنوع شده‌اند.
از سال ۲۰۲۰، فرهنگ مستقل بلاروس نابود شده است. بودجه دولتی به سمت پروژه‌های تحت حمایت روسیه تغییر جهت داده و جای کمی برای صداهای محلی باقی گذاشته است. نتیجه، چشم‌انداز فرهنگی‌ای است که در آن هویت متمایز بلاروس به طور فزاینده‌ای محو و در بسیاری از موارد، پاک شده است.
منبع: شورای آتلانتیک / ترجمه: سید علی موسوی خلخالی
ادامه دارد...
نظر شما :