سفر بشار اسد به امارات متحده عربی و تحولات منطقه

نویسنده: سعید رمضانی کارشناس مسائل خاورمیانه 

دیپلماسی ایرانی: هفته گذشته بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه در نخستین سفر خود به یک کشور عربی از سال 2011 تاکنون به ابوظبی، پایتخت امارات متحده عربی، رفت و با مسئولین این کشور دیدارهایی دشت؛ این درحالی است که امارات جزء کشورهایی بود که از ایجاد بحران و چالش در سوریه به نوعی حمایت کرد و زمینه را برای خروج این کشور از اتحادیه عرب با همکاری تعدادی دیگر از کشورهای عربی فراهم کرد. این سفر، اولین سفر بشار اسد به جز تهران و مسکو بود. میزبانی اماراتی ها از بشار اسد نگرانی های عمیقی را را در دولت و کنگره آمریکا ایجاد کرد. البته پیش از سفر بشار اسد به ابوظبی، وزیر امور خارجه این کشور، عبدالله بن زاید، به دمشق سفری داشت. در سال 2018 نیز امارت سفارت خود را در دمشق بازگشایی کرده بود. 

این سفر از چند جهت برای طرفین و کشورهای منطقه دارای اهمیت است:

1.بعد اقتصادی 

- سوریه در حال حاضر وارد فاز بازسازی شده و برای تحقق این موضوع و جلب کمک نیازمند کسب مشروعیت بیشتر در اتحادیه عرب و کشورهای عضو این اتحادیه است. تعداد زیادی از تجار و شرکت های اماراتی به سرمایه گذاری در سوریه تمایل دارند و از طرفی با کاهش وضعیت امنیتی در این کشور، دمشق برای بازسازی نیاز به سرمایه گذاری دیگر کشورها دارد تا بتواند مجدد خود را احیا کند. اخیرا سوری ها در دبی چندین یادداشت تفاهم در زمینه های مختلف اقتصادی از جمله ساخت نیروگاه خورشیدی با شرکت های اماراتی امضا کرده اند.

- سوریه تعداد زیادی شرکت برای دور زدن تحریم های امریکا در دبی دارد لذا به روابط با دبی و ابوظبی نیاز دارد. امارات یک کشور اقتصادی - تجاری است. یعنی سود و زیان اقتصادی و تجاری، جهت‌گیری‌های سیاسی این کشور را تعیین می‌کند و به همین دلیل، واقع‌بینی تجاری بر واقع‌بینی سیاسی تاثیر گذاشته است.

2. بعد سیاسی 

- یکی از دلایل عادی‌سازی و حمایت امارات از بشار اسد، وجود دشمن مشترکی به نام اخوان المسلمین برای سوریه و امارات است. امارات تلاش می‌کند از طریق تقویت ارتباط با سعودی، مصر و سوریه، مربعی علیه اخوان‌المسلمین تشکیل دهد. هر چهار کشور در مقابله با اخوان‌المسلمین قرار دارند گرچه هنوز رابطه سعودی‌ها با بشار اسد عادی نشده است. علاوه بر دشمن داخلی مشترک، امارات احساس می‌کند با سوریه، دو دشمن منطقه‌ای مشترک هم دارد یعنی ترکیه و قطر. امارات از طریق ارتباط با سوریه می‌تواند جبهه مخالفت با قطر و ترکیه را بیشتر تقویت کند.

- امارات قصد دارد به دور از ارزش‌گذاری با واقعیت سوریه تعامل کند. بشار اسد واقعیت امروز سوریه و قدرتمندترین در این کشور است. داستان سوریه به پایان خود نزدیک شده است. بشار اسد توانست در صحنه واقعی و نظامی، به پیروزی برسد و همچنان رئیس جمهوری است و قدرت را در دست دارد.

- رای ممتنع امارات به قطعنامه پیشنهادی آمریکا در محکومیت روسیه، سفر وزیر امور خارجه این کشور به مسکو، پاسخ سرد ابوظبی به درخواست‌های آمریکا برای همکاری در مدیریت بازار نفت پس از حمله روسیه به اوکراین و حالا سفر بشار اسد به ابوظبی را از نشانه‌های آشکاری از شکاف در روابط امارات با دولت آمریکا می دانند. به ویژه که سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا با ابراز نگرانی از سفر بشار اسد به امارات گفته است از تلاش برای مشروعیت بخشیدن به بشار اسد به شدت ناامید و ناراحت هستیم. به نظر می رسد که در حال بررسی نظم نوظهور جهانی به همراه چین و هند است.

- اگر اسد احساس کند از ابوظبی حمایت بیشتری دریافت می کند، او ممکن است متقاعد شود که که حضور ایران را در سوریه کاهش دهد. 

- این سفر به وضوح برای روابط سوریه و امارات مهم است و ممکن است منجر به سفرهای رسمی اسد به سراسر منطقه شود. در همین راستا، مصر می تواند کشور بعدی باشد. سوریه در حال حاضر روابط خوبی با عراق دارد.

- در حال حاضر، دعوت امارات متحده عربی و میزبانی از اسد یک بیانیه مهم خطاب به منطقه و غرب است. آیا کشورهای غربی از دیدن اسد که متحد کلیدی روسیه است، در امارات خشمگین خواهند شد؟ یا آنها به امارات به عنوان یک برقرار کننده صلح در سراسر منطقه نگاه خواهند کرد؟

نتیجه 

- سفر 18 مارس بشار اسد، رئیس جمهور سوریه به امارات متحده عربی و استقبال رهبران ارشد این کشور از وی، نمادی از نظم جدید خاورمیانه است.

- رهبران امارات این وضعیت را اولین آزمون نظم چند قطبی جدید می دانند و در این آزمون به دنبال کسب حداکثر منافع فردی ممکن هستند بدون اینکه نگران این باشند که آیا این با غرب تضاد دارد یا خیر. امتناع از حمایت فعالانه از اروپا و ایالات متحده در رویارویی با روسیه را می توان در راستای این سیاست ارزیابی کرد.

- از منظر امارات، اعاده اعتبار اسد همچنین می تواند در قالب یک معامله بزرگ در مورد امنیت منطقه ای با ایران که حامی اصلی اسد است و ابوظبی نیز در دو سال گذشته دوباره با آن تعامل داشته است، انجام شود. به این ترتیب امارات می تواند خطر حملات بیشتر حوثی های مورد حمایت ایران را کاهش دهد.