به این دلیل، نشست ایران و آمریکا در وین برگزار نشد

نویسنده: ایلیا مغنایر

دیپلماسی ایرانی: کنگره آمریکا هرگز هیچ نقشی در موافقت با توافق هسته ای ایران یا ممانعت از آن ایفا نخواهد کرد، زیرا مذاکره کنندگان غربی در وین معتقدند که توافق برنامه اقدام مشترک سال 2015 با پیوستی احیا خواهد شد که برخی مفاد آن را تشریح کرده و برخی دیگر را با شروط مشخصی پیوند می زند.

قرار بود که حسین امیر عبداللهیان، وزیر خارجه ایران برای دیدار با آنتونی بلینکن همتای آمریکایی خود در اروپا در خلال سفر اخیر وی به جبهه شرقی همجوار جنگ روسیه و اوکراین سفر کند.

روسیه برای به تاخیر انداختن امضای توافق هسته ای به بعد از عید نوروز در بیست و یکم ماه جاری دخالت کرده و خواستار توافق کتبی از سوی ایالات متحده شده که تصور می شود راه خود را پیموده تا از پیچیدگی های تحمیل شده از سوی مسکو در آخرین لحظات عبور کند.

توافق هسته ای که سال 2015 امضا شد و دونالد ترامپ آن را پاره کرد، رئیس جمهور جو بایدن درباره آن مذاکره می کند و این توافق در آستانه امضا از طریق نشست مستقیم میان مسئولان ایرانی و آمریکایی برای اولین بار قرار داشت، اما مسکو خواستار تضمین های کتبی از سوی ایالات متحده شده مبنی بر اینکه تحریم های اعمال شده علیه آن هرگز به همکاری روسیه در تجارت و سرمایه گذاری و همکاری نظامی فناوری با ایران زیان نخواهد رساند.

وزارت امور خارجه آمریکا در پاسخ اعلام کرد که تحریم ها علیه روسیه هیچ ربطی به آن مساله نداشته و نباید بر اجرای احتمالی آن تاثیر بگذارد. با این حال اهتمام روسیه به تجربه اش با وعده های آمریکایی متکی است که به آن عمل نکرده و علت اصلی بروز جنگ علیه اوکراین به ویژه از نظر درخواست از پیمان ناتوست برای اینکه حتی یک وجب در آن پیشروی نکند و در داخل مرزهای سال 1997 باقی بماند.

در سال 2015، محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه سابق ایران، مسکو را به تاخیر در امضای برنامه جامع اقدام مشترک متهم کرد و گفت مصلحت و منفعت روسیه این است که ایران را از بازار انرژی و غرب دور کند. با این حال تهران در دوران رئیس جمهوری ابراهیم رئیسی سیاست متفاوتی را در قبال غرب نسبت به حسن روحانی، رئیس جمهوری پیش از خود در پیش گرفته است. رئیسی تصمیم گرفت تا رابطه ایران را با شرق راهبردی کند، وی معتقد است که دنیا فقط از کشورهای غربی تشکیل نشده بلکه از کشورها و قاره های مختلف تشکیل شده است.

ایالات متحده دشمن ایران باقی می ماند، حتی اگر قراردادهای تجاری با توافق یا بدون توافق امضا شود. تهران قراردادهایی به ارزش صدها میلیارد دلار با چین و روسیه از زمان روی کار آمدن رئیسی امضا کرده است. به همین سبب انتظار نمی رود که رابطه ایران و غرب بر قراردادهای امضا شده با آسیا تاثیر بگذارد.

منفعت و مصلحت روسیه بر تاخیر قرارداد هسته ای میان غرب و ایران است تا ایالات متحده و اروپا از عواقب تحریم های خود علیه روسیه به سبب جنگ علیه اوکراین رنج ببرند.

مسکو ترجیح می دهد تا ذخایر نفتی عظیم ایران راهی به سمت بازارهای غربی پیدا نکند که این اقدام می تواند سبب کاهش بار سنگین ناشی از تاثیر تحریم ها علیه کشورهای غربی شود. انتظار می رود ازسرگیری پمپاژ نفت ایران به بازارهای بین المللی به کاهش شدید بهای نفت منجر شود. به همین سبب سران اروپایی از تاخیر در سرازیر شدن انرژی ایران به بازارهایشان وحشت دارند.

مسئولان ایرانی معتقدند که روسیه نمی تواند برای مدتی طولانی توافق هسته ای را به تاخیر اندازد و جنگ در اوکراین همچنان به ایران اجازه می دهد از افزایش بهای نفت با وجود صادرات کم در حال حاضر استفاده کند. 

ایران این نکته را درک می کند که روسیه تمایل به خواباندن مچ غرب دارد و خواسته مشروعی در ارتباط با فروش ذخایر هسته ای اضافی انباشته شده در ایران از سال 2019 دارد. ایران تاکید کرده که به تولید اورانیوم غنی شده به میزان 20 درصد تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی و برای اهداف غیرنظامی به موجب توافق جدید ادامه خواهد داد، اما مسکو از واشنگتن می خواهد به تهران امتیاز دهد و اجازه ادامه این همکاری در زمینه های دیگر را بدهد.

ایران احساس می کند که در موضع قدرت قرار دارد، این کشور با هرگونه مذاکره یا بحث و بررسی در خصوص توانمندی های نظامی و نیز حمایت خود از همپیمانانش در خاورمیانه و خارج آن مخالفت کرده است. ایالات متحده آمریکا هم در وضعیتی قرار ندارد که به آن اجازه تحمیل یا دیکته کردن شروط خود را در خلال مذاکرات داشته باشد و این مساله نگرانی های ایرانی در حال حاضر را برطرف کرده است.

تهران خواهان قرارداد ناقص نیست. ایالات متحده با لغو تمام تحریم های تحمیلی علیه سپاه پاسداران موافقت کرده است که در آستانه اعلام امضای پیش نویس اولیه در خلال سالگرد تشکیل سپاه پاسداران در شش مارس قرار دارد. می توان انتظار داشت که امضای نهایی تا عید نوروز ایران به تاخیر خواهد افتاد. 

اولین دیدار آغازی برای دیدارهای متعدد و تکراری خواهد بود، زیرا انتظار می رود که طرح برنامه جامع مشترک در هفت سال آینده به پایان برسد به همین سبب انتظار می رود جلسات میان دو کشور ادامه یابد اما در صورتی که ایران از تضمین های آمریکایی و اجرای توافق هسته ای راضی شود.

در ارتباط با توافق هسته ای، ایران اعتقاد دارد امکان راحتی بیشتر در صورت ادامه حکومت دموکرات ها در آمریکا را دارد، اما در هر پرونده دیگر، همچنان انگشتان میان دو کشور روی ماشه است.

منبع: الرای / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11