وضعیت کلی عراق پیچیده‌تر و خطرناک‌تر از همیشه

نویسنده: سعد ناجی جواد

دیپلماسی ایرانی: اوضاع عراق به علل زیر بیشتر از آنکه باعث خوش‌بینی باشد مایه بدبینی است:

نخست: تلاش برای ترور نخست وزیر شدت رویارویی میان دولت و جریان‌های مسلح را افزایش داده است. این جریان‌ها اعتبار دولت را به پایین‌ترین میزان خود رسانده‌اند.

دوم: فراوانی و عمیق بودن اختلافات عناصر مشارکت کننده در روند سیاسی. اختلاف‌ آنها پس از اشغال کشور نژادی و مذهبی بود اما اکنون این اختلافات در داخل یک گروه نژادی یا مذهبی و میان کسانی است که ادعای نمایندگی آن را دارند. خطر اینجاست که این اختلافات قابلیت حل و فصل شدن نداشته باشند.

در همین راستا نشانه‌ای گواه بر امکان دستیابی به راه حل میانه بین جریان صدر و طرف‌های بازنده انتخابات وجود ندارد. همچنین نشانه‌ای درباره امکان دستیابی به چنین راه حلی میان احزاب کرد درباره انتخاب رئیس جمهوری وجود ندارد. حزب دموکرات اصرار دارد نامزد این منصب این بار از حزب او باشد. درحالی که حزب اتحاد میهنی کردستان آن را خلاف توافقی می‌داند که میان رهبران این دو حزب بعد از اشغال عراق صورت گرفت.

از طرفی دیگر سنی‌ها نیز دو دسته شده‌اند: جناح رئیس پارلمان، محمد حلبوسی و جناح خمیس الخنجر. تمام تلاش‌ها برای نزدیک کردن دیدگاه این دو با موفقیت روبه رو نبوده است. خنجر نمی‌پذیرد جناح او و دیگر جناح‌های کوچک به حاشیه رانده شوند.

برخی می‌گویند آقای قاآنی در سفر خود به بغداد موفق شده است اوضاع را آرام کند و از شدت تنش میان طرف‌های مختلف به ویژه میان الحشد الشعبی و نخست وزیر کم کند. این افراد می‌گویند او آشکارا با ترور مصطفی الکاظمی مخالفت کرده، شک و تردید درباره دست داشتن ایران را برطرف کرده و به صراحت گفته است که ایران از هر طرفی که مسئول این ترور باشد حمایت نخواهد کرد. او همچنین به طرف‌های بازنده در انتخابات نصیحت کرده است نتایج را بپذیرند و به صورت مسالمت آمیز در تشکیل دولت جدید مشارکت کنند.

اما آنچه درباره این سفر اعلام نشده متفاوت است. گفته می‌شود قاآنی طرف‌های دیگری را به دست داشتن در عملیات ترور و نیز اعمال خشونت علیه تحصن کنندگان طرف های بازنده در انتخابات متهم کرده است. همچنین گفته شده او به رئیس جمهوری و نخست وزیر اطلاع داده که طرف سومی این اقدامات را انجام داده است تا فتنه و درگیری داخلی به ویژه میان الحشد الشعبی و نیروهای دولتی به راه اندازد. همچنین گفته شده قاآنی هشدار تهران به بارزانی و حلبوسی در خصوص عدم شتابزدگی در ائتلاف با مقتدی صدر را تکرار کرده است. ائتلافی که جناح‌های طرفدار ایران را از شرکت در دولت دور می‌کند. در آخر اینکه گفته شده او در ورای برگزاری نشستی قرار داشته که دربردارنده تمام طرف‌های بازنده در انتخابات بوده است. این نشست در خانه حیدر العبادی برگزار شده است. 

اگر از تمام این بحران‌ها عبور کنیم و باور کنیم که طرف‌های مختلف به سلاح پناه نخواهند برد و روند تشکیل دولت با آرامش صورت خواهد گرفت، خطری که وحدت و یکپارچگی عراق را تهدید می‌کند همچنان وجود خواهد داشت و این خطر ناتوانی نخست وزیر بعدی در تکشیل دولتی قدرتمند است که می‌تواند با فساد مبارزه کند و اعتبار کشور را بازپس گیرد. علت آن نیز ساده است نخست وزیر بعدی هر کسی که باشد برای اینکه از حمایت لازم برای تشکیل دولت برخوردار باشد ناچار است خواسته‌های طرف های متعدد را بپذیرد. در نتیجه عراق به وضعیت پس از اشغال کشور و چه بسا بدتر برمی‌گردد.

پرسشی که در آخر مطرح می‌شود این است که آیا طرف‌های برنده در انتخابات از این واقعیت فاجعه‌بار آگاه هستند؟ یا این که اسیر منافع محدود خود باقی خواهند ماند و به ادعای خود مبنی بر اینکه به تنهایی حق نمایندگی گروه خود را دارند، ادامه خواهند داد؟ درحالی که حقیقت این است که پیروزی آنها با کمترین آراء  محقق شده است؛ یعنی کمتر از بیست درصد آراء رای دهندگان و هشتاد درصد ملت عراق مخالف آنها هستند.

منبع: رای الیوم / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11