پیامدهای ناخوشایند تحریم‌ها

نویسنده: رابرت پیپ (Robert Pape)

دیپلماسی ایرانی: تحریم‌های بین‌المللی اغلب به هدف خود نمی‌رسند و خساراتی گران بر جای می‌گذارند. این تحریم‌ها هنگامی که با بوالهوسی و بدون توجیه درست و سنجش تاثیرگذاری بالقوه آنان انجام شوند به یک بی‌پروایی افراطی منجر می‌شوند و دیپلماسی مسئولانه را تضعیف می‌کنند.
اعمال تحریم‌های بین‌المللی علیه دولت‌ها، کسب‌ و کارها و افراد، پیشینه و کارایی ضعیفی در تحقق اهداف مورد نظر خود دارند. آن دسته از نهادهای بین‌المللی و دولت ها که بر اعمال این ابزارها پافشاری می‌کنند «به‌شکل نظام‌مند درباره چشم‌اندازهای موفقیت حتمی تحریم‌ها بزرگنمایی می‌کنند و اغلب به جای پیامدهای اخلاقی، "مزایای سیاسی داخلی" اقداماتشان را در نظر می‌گیرند.» 

در حالی که تحریم‌ها می‌توانند به عنوان هشداری برای توقف رفتارهای شرارت‌آمیز باشند، تاریخ نشان داده که اغلب تحریم‌ها، در موارد متعددی، سوء استفاده شده و سرانجام به جای پیامدهای مثبت، نتایج ناخوشایند و منفی به دست آمده است.

یکی از این موارد، اقداماتی است که شورای اروپایی علیه دو ایرانی در نظر گرفت. در سال 2014 میلادی، اتحادیه اروپا علیه ایران تحریم‌های بین‌المللی اعمال کرد که این تحریم‌ها شامل مسدود کردن دارایی‌های فهرست طویلی از ایرانیان در اروپا بود. علی صادقی و احمد عزیزی به دلیل اشتغال در بانک ملی در این فهرست قرار گرفتند. با توجه به اینکه خود بانک ملی از سوی اتحادیه اروپا به خلاف و خطایی متهم نشد، تحریم این دو نفر زیر سوال رفت و طی حکمی از سوی دیوان دادگستری اتحادیه اروپا، تحریم‌ها لغو شد.

این تنها مورد شکست سیاست تحریم‌های اتحادیه اروپا نیست. در ماه ژوئن سال جاری، تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه برخی از افراد با ملیت بلاروس که به بهانه همکاری با دولت الکساندر لوکاشنکو، رئیس‌جمهوری بلاروس، اعمال شده بود، با رسیدگی قضایی محکوم به شکست شد.

اتحادیه اروپا تنها نهادی نیست که مجبور به چشم‌پوشی از تحریم‌هایش شده است. دولت آمریکا نیز بارها به دام تحریم‌های بیهوده و بی‌اثر افتاده است. مثلا در سپتامبر 2020، دولت دونالد ترامپ دو مقام ارشد دیوان کیفری بین‌المللی – فاتو بنسودا (Fatou Bensouda) و فاکیسو موچوچوکو (Phakiso MochoChoko) – را تحریم و دارایی‌هایشان را مسدود کرد. دلیل این تحریم این بود که دولت آمریکا از رسیدگی دیوان کیفری بین‌المللی به جنایت‌های جنگی بالقوه ارتش ایالات متحده در افغانستان خشمگین بود. با مخالفت اتحادیه اروپا و سازمان عفو بین‌الملل با این اقدام دولت امریکا، که آن را «اقدام خرابکارانه علیه عدالت بین‌المللی» دانستند، سرانجام دولت بایدن این دو نفر را از فهرست تحریم‌ها خارج کرد.

سه مورد مذکور به روشنی نشان می‌دهند که تحریم‌ها هنگامی که با بوالهوسی و بدون توجیه درست و سنجش تاثیرگذاری بالقوه آنان انجام شوند، یک بی‌پروایی افراطی خواهند بود و دیپلماسی مسئولانه را تضعیف خواهند کرد. 

این حقیقت که نهادهای قدرتمندی مانند اتحادیه اروپا و دولت آمریکا در چنین دامی افتاده‌اند، به آتش افرادی که خواهان دیپلماسی سنجیده به جای تحمیل ناگهانی اقدامات محدودکننده هستند، دامن زده است. این نهادها همواره باید انگیزه اعمال و به کار گیری تحریم‌ها را در نظر بگیرند و بدانند که این انگیزه همیشه باید شامل تمایل کمک‌رسانی به افراد تحت خطر باشد و نه فقط اعمال قدرتی که در اختیار این نهادها است.

منبع: لندن اکونومیک / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11