طرف هایی که از خصومت ایران و عربستان بهره می برند

نویسنده: علیرضا محمدی نیگجه، دکتری روابط بین الملل

دیپلماسی ایرانی: روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی همیشه دستخوش تحولات بوده است. عامل این تحولات، گاهی نظام بین الملل (سیاست دوستونی نیکسون، بهار عربی) و گاهی تغییرات محیط داخلی (انقلاب اسلامی ایران) بوده که بر آن تأثیر گذاشته و باعث تنش و چندین مورد قطع کامل روابط دیپلماتیک بین دو کشور شده است. تنش های دو کشور بعد از انقلاب اسلامی ایران و صدور این انقلاب از سوی ایران بیشتر شد و هر دو دیگری را قیب منطقه ای خود می داند که درصدد آسیب رساندن به طرف دیگر است. بعد از بهار عربی و سرنگونی چند حکومت دیکتاتور از جمله تونس، مصر، لیبی و... کشور عربستان دچار ترس شده و بسرعت نسبت به آن واکنش نشان داد. 

ایران در حمایت از نهضت های آزادی بخش سعی کرده رقیب منطقه ای خود را دچار مشکل کند. عربستان سعودی هم با توجه به تحریم های ایالات متحده و سازمان ملل، هر گونه تلاشی را در جهت تضعیف ایران در منطقه و جهان انجام داده است. این اقدامات شامل ایجاد و حمایت از گروه های افراطی در منطقه و بازی با کارت نفت در حال پیگیری است. 

هر دو کشور در قالب جنگ های نیابتی از سال 2011 به این طرف با هم به رقابت پرداخته اند. اما رقابت به گسترش افراطی گرایی منجر شد و برنده این رقابت گروه های تندروی سلفی و وهابی بودند که از فضای رقابت دو کشور سوء استفاده کردند و جنایت های زیادی در منطقه و جهان انجام دادند. اما سوال این است که آیا باید این وضعیت خصومت آمیز ادامه داشته باشد؟ چرا رقابت منطقه ای جای خود را به خصومت داده است؟ به نظر می رسد دو کشور از این بازی با حاصل جمع جبری صفر خسته شده اند و راه همکاری را در پیش گرفته اند .گفت و گوهای سازنده در جریان است و عراق اولین میزبان این گفت و گو ها بوده است. این خصومت باید تبدیل به رقابت و سپس همکاری شود. دو کشور در سوریه، عراق، لبنان و یمن درگیر جنگ و رقابت نیابتی هستند که باعث تحمیل هزینه های زیادی به دو طرف شده است. 

اما مساله مهم این است که برنده واقعی این رقابت کیست؟ به نظر می رسد کشور ترکیه، چین و اسرائیل برندگان اصلی این بازی هستند. ایران و عربستان رقابت و هزینه می کنند و آنها از این رقابت استفاده و کسب درآمد می کنند. کشور ترکیه و چین به عنوان بازیگران اصلی اقتصادی توانسته اند بازارهای این کشور ها را در دست بگیرند و میزان صادرات خودشان را به بالاترین حد ممکن برسانند. چرا نباید دو کشور به جای رقابت و خصومت همکاری کنند؟ هر دو کشور می توانند در منطقه با توجه به ظرفیت هایی که دارند شرکت های مشترک در بخش های مختلف ایجاد کنند و شروع به ساخت و ساز و صادرات به چهار کشوری که در آن در حال رقابت هستند بپردازند. سهم ایران و عربستان در تجارت عراق چقدر است؟ بازسازی سوریه ، یمن و ... از بهترین فرصت هایی است که می تواند زمینه همکاری دو کشور را فراهم کند از تنش های منطقه ای بکاهد و در نتیجه علاوه بر ثبات در منطقه صادرات خودشان را افزایش دهند. منطقه به یک نظم پایدار نیازمند است و این نظم به روابط ایران و عربستان گره خورده است.