حفظ انسجام روابط ایران و عربستان با وجود همه مشکلات خاورمیانه

دیپلماسی ایرانی: یک سال از آشتی عربستان و ایران با میانجیگری چین گذشت و به 7 سال درگیری غیر مستقیم در جبهه‌های مختلف که بارزترین آن یمن بود، پایان داد.

پکن، پایتخت چین 10 مارس 2023 شاهد توافق تاریخی بود که به موجب آن ریاض و تهران اختلافات خود را که از اوایل 2016 آغاز شده بود، از بین بردند و وارد مرحله جدیدی شدند که به سرعت بر چندین پرونده منطقه‌ای تاثیر گذاشت.

با وجود خطر اوضاع خاورمیانه به دلیل حملات رژیم صهیونیستی به نوار غزه، روابط عربستان و ایران منسجم باقی مانده است.

بر کسی پوشیده نیست که آشتی میان عربستان و ایران بازتاب مستقیمی بر چندین پرونده منطقه ای و در راس آن پرونده یمن داشته است؛ پرونده ای که تا کمی قبل یکی از پیچیده‌ترین و غم‌انگیزترین پرونده‌ها بود.

به دور از تاثیر حملات پی در پی رژیم صهیونیستی به نوار غزه از 7 اکتبر، آشتی عربستان و ایران توانست سرعت درگیری‌ها در یمن که بسیار بود را کاهش دهد.

توافق ایران و عربستان در پکن، فرصت بسیار مناسبی را برای پایان جنگ در یمن فراهم آورد؛ جنگی که خسارت‌های مادی و غیرمادی زیادی برای عربستان و منطقه به همراه داشت و بر اصلاحات عربستان حتی به صورت غیر مستقیم تاثیر گذاشت.

عادی‌سازی روابط میان ایران و عربستان، بر سایر پرونده‌ها از جمله سوریه نیز تاثیر گذاشت، به گونه‌ای که ریاض به سرعت تلاش کرد سوریه را به خاستگاه عربی خود بازگرداند.

با آغاز جنگ در غزه که تاکنون نیز ادامه دارد، نگرانی‌هایی نسبت به فروپاشی روابط میان تهران و ریاض وجود داشت چرا که انصار الله در جبهه دریای سرخ و خلیج عدن علیه کشتی‌های متعلق به رژیم صهیونیستی، امریکایی و بریتانیایی حمله می‌کند اما روابط ریاض و تهران از این تحولات تاثیری نپذیرفت.

به نظر می‌رسد، ریاض و تهران، قصد دارند، توافق آشتی با میانجیگری چین به موفقیت برسد، بنابر نظر سلیمان العقیلی، نویسنده و تحلیلگر سیاسی، این توافق، خبر از تغییرات ژئوپلتیک در منطقه به ویژه با توجه به فروپاشی موقعیت استراتژیک امریکا در منطقه در پی همسو شدن با رژیم صهیونیستی می‌دهد.

وی اشاره کرد که این توافق بر یمن و سوریه تاثیر گذاشت و موانع بر سر راه مذاکرات عربستان و انصار الله را برداشت و درهای بازگشت دمشق به اتحادیه عرب را گشود و بدین ترتیب بشار اسد، رئیس جمهور سوریه در نشست کشورهای عربی در جده و نشست کشورهای اسلامی در ریاض حضور یافت.

العقیلی توضیح داد که ریاض موضع متعادل و بی‌طرفی را در قبال بحران در جنوب دریای سرخ و خلیج عدن اتخاذ کرد و در کنار امریکا که این بار پایگاه های انصار الله را هدف قرار می‌دهد، قرار نگرفت.

وی اشاره کرد که این یک تحول مهم در بازاستقرار نقش منطقه‌ای عربستان و تاریخ روابط عربستان و امریکا است.

این تحلیلگر امور سیاسی با اشاره به اینکه تهران به سیاست عدم دخالت در امور داخلی عربستان و سایر کشورهای شورای همکاری پایبند ماند، اشاره کرد که این آرامش استثنایی در منطقه ممکن است شرایط را برای دستیابی به تفاهم میان کشورهای عربی و ایران درباره یک سیستم امنیتی مشترک به دور از نقش‌آفرینی ناوگان‌های کشورهای خارجی فراهم کند.

از آنجا که عربستان و ایران، دارای ثقل سیاسی و استراتژیک هستند، تنش روابط یا بهبود روابط میان دو کشور به صورت مثبت یا منفی بر منطقه تاثیر می گذارد.

به گفته لقاء مکی، پژوهشگر مرکز مطالعات الجزیره، روابط میان عربستان و ایران، بخش مهمی از ماهیت تغییرات در خاورمیانه است.

وی اشاره کرد که دو کشور در سال های گذشته، ارتباطات استراتژیکی در مناطق مختلف از جمله لبنان و یمن داشتند و همچنین با کشورهای دیگر از جمله بحرین، عراق و سوریه تماس کمتری وجود داشته است.

مکی تصریح کرد که بهبود روابط با میانجیگری برخی از کشورهای منطقه از جمله در راس آن عمان، قطر و عراق رخ داد اما به مرحله تعیین تکلیف پرونده‌های مهم از جمله پرونده ریاست جمهوری لبنان نرسید.

به گفته این تحلیلگر مسائل سیاسی، با وجود بازگشت روابط و آشتی میان ریاض و تهران، هنوز اختلاف بر سر انتخاب رئیس جمهور در لبنان وجود دارد.

وی بیان کرد که بازگشت روابط میان تهران و ریاض برای بهبود وضعیت در یمن بسیار مهم بود، جنگ دست کم از سوی عربستان پایان یافت و عملیات نظامی رسما متوقف شد.

مکی اظهار داشت که با وجود رخدادها پس از جنگ در غزه، و ورود انصار الله به درگیری‌ها در دریای سرخ، عربستان در هیچ عملیاتی علیه انصار الله شرکت نکرد و هیچ گونه درگیری میان طرفین رخ نداد و عربستان به امریکا برای مقابله با انصار الله در دریای سرخ کمک نکرد.

لقاء مکی معتقد است که بازگشت روابط عربستان و ایران بر رویکرد امنیتی کشورهای عضو شورای همکاری و همچنین مشغول شدن بیشتر عربستان به چشم انداز 2030 و ضروریات تحقق این چشم انداز تاثیر گذاشته است.

وی گفت که پس از گذشت یک سال از عادی‌سازی روابط میان دو کشور، ریاض و تهران توانستند به خوبی این دستاورد را حفظ کنند و با وجود چالش‌های خطرناک و فشارهایی که به صورت مستقیم و غیر مستقیم به دلیل چالش‌های متعلق به منافع استراتژیک در معرض آن قرار گرفتند، و با وجود رویکردهای متعارض دو کشور، اما توانستند فاصله خود در روابط فیمابین را حفظ کنند.

منبع: الخلیج آنلاین / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱