موشکی که در امنستان وجود ندارد
ماجرای موشک اسکندر در شوشا
نویسنده: گونِل تورکسوی
دیپلماسی ایرانی: چندی پیش، اعترافات نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان مبنی بر شلیک موشک اسکندر به آذربایجان در جنگ ۴۴ روزه سر و صدای زیادی ایجاد کرده بود. بدین ترتیب، پاشینیان با اعتراف خود جواب رئیس جمهوری سابق ارمنستان، سرژ سرکیسیان را داده بود که در اظهاراتی گفته بود از عدم استفاده از موشک های اسکندر در سه-چهار روز اول جنگ متعجب شده است. پاشینیان حتی با بزرگ تر کردن این مسئله از رئیس جمهور سابق با حالتی کنایه آمیز دلیل عمل نکردن موشک های شلیک شده را پرسیده بود.
علاوه بر این، موُسِس هاکوبیان، «رئیس سابق ستاد جدایی طلبان (قره باغ)» پس از استعفا در اواسط ماه نوامبر در یک کنفرانس خبری گفته بود که از موشک اسکندر در جریان جنگ قره باغ استفاده شده است، هرچند از اعلام محل هدف قرار گرفته شده امتناع ورزیده بود.
وزارت دفاع روسیه در تاریخ ۲۵ فوریه و بلافاصله یک روز پس از اعتراف پاشینیان مبنی بر استفاده از موشک اسکندر در جریان جنگ واکنش نشان داد. در بیانیه صادره از سوی این وزارت خانه آمده بود که از هیچ یک از سیستم های موشکی اسکندر در درگیری های قره باغ استفاده نشده است. در این گزارش همچنین گفته شده بود که تمامی ذخایر مهمات موشکی در انبارهای نیروهای مسلح ارمنستان است.
اگرچه وزارت دفاع ارمنستان از نشان دادن هر گونه واکنشی نسبت به این موضوع خودداری کرد، اما معاون اول رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، سرلشکر تیران خاچاتریان با خنده به تمسخر اظهارات پاشینیان پرداخته و موضع نخست وزیر ارمنستان را غیر جدی خوانده بود. در پی همین مسائل بود که با درخواست پاشینیان، رئیس جمهوری ارمنستان دستور عزل خاچاتریان را صادر نمود.
نخست وزیر ارمنستان، پس از واکنش طرف روس از طریق سخنگوی خود مانه گِوُرگیان اعلام کرد که اطلاعات داده شده به وی غلط بوده و ارمنستان از هیچ موشکی از نوع اسکندر استفاده نکرده و بعد از مکالمه تلفنی با ولادیمیر پوتین و مقایسه اطلاعات و داده های موجود وی به این نتیجه رسیده که اطلاعات نادرستی راجع به وضعیت موشک های اسکندر به وی داده شده است.
در این زمینه باید توجه داشت که در طول جنگ، مردم آذربایجان و برخی از کارشناسان نظامی با دسترسی به اطلاعات موثق بر این عقیده بودند که موشک "اسکندر" چندین بار به سوی خاک آذربایجان شلیک شده است.
در روز سی و یکم مارس، یکی از دست اندرکاران آژانس ملی مین زدایی جمهوری آذربایجان (ANAMA) با واکنشی جدی نسبت به این مسئله مهر تاییدی بر صحت این اطلاعات زد. به گفته سخنگوی آژانس، در تاریخ ۱۵ مارس ۲۰۲۱ و در جریان عملیات مین زدایی توسط مامورین آژانس، دو قطعه بازمانده از موشک عمل کرده با شناسه 9M723 در شهر پیدا شده است. در جریان بازرسی ها از این قطعات، متخصصان این آژانس تایید کرده اند که بقایای یافت شده مربوط به موشک «اسکندر» است. حتی با انجام جستجویی ساده در منابع اینترنتی می توان فهمید که این شماره شناسایی متعلق به موشک اسکندر است.
همه این ها تاییدگر این مسئله است که موشک های اسکندر در جریان جنگ میهنی (جنگ قره باغ) علیه جمهوری آذربایجان و به خصوص با هدف ویرانی شهر شوشا مورد استفاده قرار گرفته اند.
لازم به ذکر است که روسیه در گذشته اعلام کرده بود که این کشور موشک های اسکندر-ای (نمونه مختص صادرات - از کلمه Export) را به ارمنستان فروخته است، در حالی که بقایای موشک های پیدا شده در زمین های شوشا به وضوح نشان از وجود موشک های اسکندر-ام دارند.
در همین حال، افسر سابق وزارت امنیت ملی آذربایجان و تحلیلگر مسائل سیاسی اَرَستون اُروجلو هم با واکنش به این موضوع می گوید که اظهارات سخنگوی آژانس ملی مین زدایی مبنی بر پیدا شدن بقایای موشک اسکندر در اراضی شوشا نه تنها پاسخ قطعی به این سوال است که آیا موشک های اسکندر به طرف خاک جمهوری آذربایجان شلیک شده اند یا نه، بلکه خود سوالات بسیاری را به همراه می آورد، چرا که موشک های شلیک شده به سوی شوشا نه از نوع اسکندر-ای بلکه از نوع اسکندر-ام هستند و این در حالی صورت می گیرد که موشک اسکندر-ام در انبارهای سلاح ارمنستان نه وجود دارند و نه تاکنون وجود داشته اند.
موشک های اسکندر ساخت روسیه که به ارمنستان فروخته شده اند از نوع صادراتی اسکندر-ای هستند و نسخه غیر صادراتی اسکندر-ام تنها در اختیار روسیه قرار دارد. با این توضیحات نیازی به گفتن نیست که موشک های پرتاب شده به شوشا از کجا شلیک شده اند! اما در عین حال این سوال پیش می آید که پس موشک های اسکندری که در طی جنگ قره باغ در آسمان باکو منهدم شدند از کجا پرتاب شده بودند؟!
در واقع پاسخ به این سوال هم بسیار واضح است چرا که موشک های نوع صادراتی فروخته شده قادر به طی حداکثر مسافت ۲۵۰ تا ۳۰۰ کیلومتر هستند و این بدان معناست که حتی با فرض این موضوع که این موشک ها از اراضی قره باغ به طرف باکو شلیک شده اند باز هم می توان گفت که قادر به رسیدن به آسمان باکو نمی شدند. در اینجا لازم به یادآوری است که ارتش آذربایجان در تاریخ دهم نوامبر بیش تر مناطق قره باغ را در کنترل خود داشت که این هم به معنای وجود فاصله ای ۳۰۰ تا ۳۳۰ کیلومتری در این میان تا باکو است.
اگرچه به گفته منابع آگاه چندین موشک اسکندر در جریان جنگ دوم قره باغ به خاک آذربایجان پرتاب شده اند و پنج تا شش عدد از آنها رهگیری و خنثی شده اند، اما هنوز اطلاعات رسمی در این مورد وجود ندارد.
اما در اینجا باید پرسید که منظور از اطلاعات رسمی دقیقا چیست؟ به عنوان مثال، اظهارات اولیه پاشینیان در رابطه با این موشک ها تقریبا منطبق با اطلاعات دریافت شده از منابع آگاه است و این بدان معناست که نخست وزیر کشور متخاصم چندان هم دروغ نگفته است. واکنش هیجانی روسیه به اظهارات پاشینیان را هم می توان نشانه ای از راستگو بودن نخست وزیر ارمنستان در این زمینه دانست.
در آخر باید گفت آن چه باقی می ماند تحقیقات عمیق در مورد این مسئله و واکنش روسیه نسبت به بیانیه آژانس ملی مین زدایی و تصاویر تایید کننده این رخداد است که از اهمیت خاصی برخوردار است. اگر چه روسیه در حال حاضر سکوت اختیار کرده است.
لازم به ذکر است که دولت آذربایجان هم هنوز همچون کرملین هیچ واکنشی رسمی نسبت به پیدا شدن بقایای موشک های اسکندر-ام نشان نداده است.
منبع: قفقاز اینفو / ترجمه: علی مفتح
نظر شما :