حامیان برجام موافق شمول برنامه موشکی در آن نیستند

نویسنده: تام اُکانر

دیپلماسی ایرانی: طبق نتایج یک نظرسنجی جدید، اکثر ایرانی ها برای اولین مرتبه در دو سال گذشته و به رغم خروج ایالات متحده از توافق هسته ای و شک و تردیدها درباره بازگشت آن، از برجام حمایت می کنند و در عین حال، قاطعانه مخالف هرگونه مذاکره جدید درباره تسلیحات این کشور هستند. این نظرسنجی در یک ماه گذشته به طور مشترک توسط «شورای شیکاگو در امور جهانی» و «ایران پال» مستقر در تورنتو انجام شده و نتیجه آن هفته گذشته منتشر شده و از جمله یافته های قابل توجه آن، وجود مساله ایست که شهروندان ایران و ایالات متحده بر سر آن توافق نظر دارند.

در ایران، اکثریت 51درصدی از برجام حمایت می کند و در ایالات متحده، یک اکثریت 57درصدی حامی توافق هسته ای ایران با قدرت های جهانی است. به طور خاص در میان پاسخ دهندگان دموکرات 74درصد، در میان مستقل ها 56درصد و در میان جمهوری خواهان تنها 39درصد از برجام حمایت کردند.

در زمان امضای توافق هسته ای بیش از سه چهارم ایرانی ها از آن حمایت کردند، اما با گذشت زمان و به ویژه پس از خروج رئیس جمهوری پیشین دونالد ترامپ از توافق در ماه مه 2018 و اعمال تحریم های شدید علیه ایران، شمار حامیان برجام کاهش یافت. آخرین مرتبه ای که برجام از حمایت حداکثری 51درصدی در میان ایرانی ها برخوردار بود، دسامبر 2018 بود.

این در حالی است که به رغم وعده های انتخاباتی جو بایدن مبنی بر بازگشت به برجام، سرنوشت توافق همچنان نامشخص است. دولت جدید بایدن با مطرح کردن درخواست برداشتن اولین گام توسط ایران در بازگشت به تعهدات هسته ای وارد کاخ سفید شد؛ اگرچه جدیدترین تحولات نشان می دهند که بایدن آماده است تا رویکرد انعطاف پذیرتری را دنبال کند. سخنگوی وزارت امور خارجه ند پرایس چهارشنبه گذشته به خبرنگاران گفت: «ما آماده پیگیری بازگشت مشترک به برجام هستیم.»

اما یک روند گام به گام که در آن تهران و واشنگتن هر دو به تدریج به تعهدات در توافق هسته ای بازگردند، در ایران چندان مورد پسند نیست و 51درصد مخالف و 47درصد موافق دارد. روند رضایت بخش تر بازگشت همزمان به توافق است که از حمایت 55درصدی برخوردار و با مخالفت 44درصدی مواجه است. محبوب ترین گزینه بازگشت ایالات متحده به توافقی که نزدیک به سه سال پیش از آن خارج شده در قدم اول است؛ این رویکرد از حمایت 88درصدی در میان ایرانی ها برخوردار است.

به طور مشابه، چشم انداز مذاکرات جدیدی که برنامه موشکی ایران، بزرگ ترین و پیشرفته ترین برنامه در خاورمیانه نیز در آن روی میز باشد، در میان ایرانی ها محبوب نیست. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، هفته گذشته گفت کشورش هدف ایجاد توافقنامه ای «طولانی تر و مستحکم تر» و در عین حال شمول برخی دیگر از مواردی است که اقدامات و رفتارهای ایران در آنها مشکل ساز است و از نمونه آنها می توان به بی ثباتی کشورهای منطقه، برنامه موشک بالستیک، و غیره اشاره کرد. طبق یافته های مشترک شورای شیکاگو در امور جهانی و ایران پال، 62درصد ایرانی ها معتقدند که دولت کشورشان نباید به «مذاکره بر سر یک توافق جدید جداگانه درباره برنامه موشکی» رضایت دهد.

مقامات ایرانی بارها این استدلال را مطرح کرده اند که موشک های این کشور فقط ماهیت «دفاع از خود» داشته و هرگز تحت محدودیت های خارجی قرار نخواهد گرفت. ایران در سال های گذشته چندین مرتبه از توان موشکی خود در جنگ استفاده کرده است. سپاه پاسداران ایران در سال های اخیر داعش را در سوریه هدف گرفته و همچنین در تلافی ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس، از موشک ها برای حمله به پایگاه نیروهای آمریکایی مستقر در عراق استفاده کرده است. اکثریت 85درصد ایرانی ها معتقدند که فعالیت های سپاه پاسداران در سراسر خاورمیانه باعث امنیت بیشتر کشور آنها شده است.

ایران کشوری است که در محاصره پایگاه های نظامی ایالات متحده قرار دارد و درگیر دشمنی فعالانه با متحدان آمریکا یعنی اسرائیل و عربستان سعودی است و مقاومت آن در برابر مذاکره بر سر توان موشکی با دولت بایدن هم در بی اعتمادی عمیق بین تهران و واشنگتن ریشه دارد. سابقه سوءظن متقابل بین دو کشور به چند دهه گذشته و کودتای سال 1953 مورد حمایت سیا و برکناری نخست وزیر منتخب و انتصاب مجدد شاه دوست آمریکا برمی گردد که در نتیجه انقلاب اسلامی 1979 سقوط کرد.

دشمنی بین دو کشور در نتیجه حصول برجام برای مدت کوتاهی کاهش یافت، اما خروج یکجانبه دولت ترامپ از توافق هسته ای خشم ایران را به ایالات متحده برانگیخت. اکنون در شرایطی که نیروهای محافظه کار در ایران با احساسات ضد غربی قدرت بیشتری یافته اند، تنها 37درصد ایرانی ها معتقدند که ایالات متحده حتی در صورت ورود مجدد به توافق هسته ای به تعهدات خود عمل می کند.

ایرانی ها با کاهش اعتماد به ایالات متحده و اروپا، به طور فزاینده به شرق روی آورده و با چین و روسیه توافق امضا کرده اند. اکثریت 53درصدی ایرانی ها گفته اند چین در کشور آنها در قیاس با 10 سال پیش از احترام بیشتری برخوردار است و تنها 12درصد باور دارند که ایالات متحده احترام بیشتری از چین در کشورشان دارد. اکثریت قاطع 83درصدی معتقدند که روابط با چین برای ایران «مهم» است. البته 53درصد هم باورد دارند روابط با ایالات متحده برای کشورشان اهمیت دارد.

منبع: نیوزویک / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34