دردسر ایران، امارات و لیبی برای اوپک پلاس

نویسنده: رید ایانسون

دیپلماسی ایرانی: ادعای اینکه کووید-19 در سراسر سال 2020 با منافع تولیدکنندگان اوپک پلاس در مغایرت بوده و به آن آسیب رسانده، عمق و شدت شرایط را به خوبی بیان نمی کند چرا که دشواری هایی که این سازمان در سالی که رو به اتمام است، خیلی بیشتر از اینها بوده. سقوط ناگهانی تقاضا، که در بیشتر روزها در سال به اندکی بیش از 10 میلیون بشکه رسیده، در نتیجه جنگ کوتاه مدت عربستان سعودی و روسیه بر سر قیمت نفت در ماه آوریل بدتر شد. این ترکیب سبب شد انبارهای جهانی از مازاد محصول به حد انفجار برسند و در عین حال، قیمت ها را به سطحی رساند که در بیش از یک دهه گذشته بی سابقه بود. در نتیجه، اوپک پلاس در تلاش برای بازگرداندن تعادل به بازار مجبور به ایجاد محدودیت های بی سابقه در سطح تولید شد.

اگرچه اخیرا بین عرضه و تقاضا در بازار نفت توازن برقرار شده، اما سازمان کشورهای تولیدکننده نفت در سال 2021 همچنان با مسائل و چالش های متعددی روبرو خواهد بود و این چالش ها می تواند عربستان سعودی و روسیه را به کاهش بیشتر در تولیدات خود یا مواجهه با یک عدم توازن دیگر در عرضه و تقاضا وادار کند. این در حالی است که پیش بینی می شود ریاست جمهوری بایدن امکان صادرات میلیون ها بشکه نفت را برای ایران فراهم آورد. به نظر می رسد امارات متحده عربی دیگر هیچ تمایلی به پذیرش کاهش بیشتر سطح تولید را ندارد و نفت لیبی هم قرار است تا پایان سال 2020 به طور کامل به بازار بازگردد.

ایران

روابط ایالات متحده و ایران بدون شک در دولت بایدن تغییر خواهد کرد. در اصل، در زمان ریاست جمهوری باراک اوباما و زمانی که بایدن به عنوان معاون رئیس جمهوری فعالیت می کرد، بود که ایران توانست یک توافق تجاری را با غرب امضا کند؛ توافقی که یک مسیر قانونی برای گسترش تجارت و تعامل دیپلماتیک این کشور با بخش گسترده ای از جهان پس از سال ها تحریم را فراهم آورد. با توجه به این تاریخچه، بایدن تمایل دارد که با ایران به توافق برسد و هر گونه توافقی احتمالا به معنای سرازیر شدن نفت ایران به بازار خواهد بود. انتظار می رود در یک دوره 6 تا 12 ماهه بسته به سرعت تسهیل تحریم ها، حدود 2 تا 2.5 میلیون بشکه نفت در روز به بازار بازگردد.

البته چگونگی هماهنگ شدن ایران با توافق کنونی کاهش تولید اوپک پلاس در صورت ادامه آنها تا زمان تسهیل تحریم های ایالات متحده هنوز جای سوال است. پاسخ این سوال مشخص نیست، اما به هر حال مقامات اوپک از چشم انداز بازگشت نفت ایران به بازار چندان خرسند نیستند. اوپک پلاس بی شک برای مدیریت ایران «آماده برای تجارت» به مشکل بر خواهد خورد، اما به ویژه با توجه به فجایع آوریل سال 2020 انتظار می رود دو طرف در نهایت بتوانند به یک توافق پایه برسند.

امارات متحده عربی

اوپک پلاس در سراسر تابستان 2020 برای حذف مازاد عرضه از بازار تلاش می کرد. این سازمان تنها در فاصله ماه های ژوئن و اوت 4 میلیون بشکه در روز کمتر از سطح معیار اکتبر 2018 صادر کرد که 42 درصد کاهش تولید صرفا توسط عربستان سعودی صورت گرفت. اما امارات از این الگو پیروی نکرد. صادرات نفت این کشور حاشیه خلیج فارس در قیاس با همان سطح معیار اکتبر، 400 هزار بشکه در روز بیشتر بود که با رویکرد کلی دیگر کشورهای این گروه تفاوت قابل توجهی داشت. 

عدم تمایل عمومى امارات به کاهش قابل توجه سطح تولید تا سال 2021 و به ویژه اگر اوپک پلاس تصمیم به افزایش تدابیر سختگیرانه در سال جدید میلادی بگیرد، همچنان یک مشکل اساسی باقی خواهد ماند. اواخر ماه نوامبر شایعاتی پیرامون احتمال خروج امارات از گروه اوپک وجود داشت، هرچند وزیر انرژی این کشور سریعا ادعاها در این باره را رد کرد. بعید است این شایعات ریشه در واقعیت داشته باشند، اما می توان انتظار داشت که امارات متحده عربی در سال آتی میلادی همچنان در برخی زمینه ها با دیگر اعضای گروه دچار اختلاف شود.

لیبی

پس از هفت ماه توقف صادرات نفتی لیبی توسط خلیفه حفتر، رهبر ارتش ملی لیبی، این کشور روند از سرگیری عملیات تولید و بارگیری را آغاز کرده است. تولیدات این کشور در ماه نوامبر به یک میلیارد بشکه در روز رسید که افزایش قابل توجهی از سطح کمتر از 130 هزار بشکه در روز در محدودیت های ماه های فوریه تا اوت به شمار می رود. افزایش اولیه صادرات این کشور که از ماه سپتامبر به تدریج آغاز شد، به دلیل ذخایر نفت انبار شده بود؛ اما بازگشت به وضعیت همگامی تولید و فروش و زیرساخت های ضعیف، شرایط را تغییر داد.

به طور محافظه کارانه می توان انتظار داشت که لیبی در سراسر سال 2021 روزانه به طور منظم یک میلیون بشکه نفت خام تولید کند و به فروش رساند و این در حالی است که ظرفیت تولید آن حدود 1.1 میلیون بشکه در روز است. اما دو نکته مهم وجود دارد. اول، خطرات یک جنگ داخلی گسترده در لیبی همچنان وجود دارد. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، که از دولت توافق ملی مستقر در غرب پشتیبانی می کند، مدت هاست که اقدامی تهاجمی به سمت میدان نفتی سرت را خواستار شده که به معنی یک درگیری شدید و خونین با نیروهای ارتش ملی لیبی خواهد بود. دوم، کمبود سرمایه گذاری در زنجیره تامین همچنان می تواند مشکلات اساسی برای لیبی ایجاد کند. با این حال، لیبی به رغم همه مشکلات در سال 2019 توانست راهی برای صادرات مداوم 1 میلیون بشکه نفت در روز بیابد و احتمالا در سال 2021 هم راهی برای انجام دوباره آن پیدا خواهد کرد.

منبع: پترولیوم اکونومیست / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34