کمک ایران به ارمنستان دستاویز دروغی است برای توجیه حضور تکفیری ها در قره باغ (بخش سوم)

نویسنده: محمدحسین نامدار، کارشناس روابط بین الملل

دیپلماسی ایرانی: ادعای انتقال تجهیزات نظامی روسی از طریق خاک ایران به ارمنستان، در ادامه اتهامات بی پایه و اساس بدخواهان و دشمنان دوستی میان مردم جمهوری آذربایجان و ایران است که به بخشی از آن اشاره شد. ایران همواره اعلام کرده است که اجازه سوء استفاده از خاک و فضای خود را علیه همسایگان و کشورهای دوست بویژه جمهوری آذربایجان نخواهد داد. ایران همیشه خواستار حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات بر اساس احترام به تمامیت ارضی و خروج نیروهای اشغالگر از مناطق جمهوری آذربایجان مطابق با قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل بوده است. این خواسته در راستای اصل تامین ثبات و امنیت در منطقه بوده که به نفع تمامی کشورهای منطقه است، بنابراین جمهوری اسلامی ایران هرگز اجازه انتقال تجهیزات نظامی به ارمنستان را نمی دهد، چرا که گامی در جهت نقض اصل فوق الذکر خواهد بود. آنچه به عنوان انتقال تجهیزات نظامی از خاک ایران تبلیغ شده و می شود، مربوط به ترانزیت عادی کالاهای غیر نظامی شامل کامیون های ساخت روسیه بود که به واسطه شبهه های به وجود آمده، انتقال آنها هم متوقف شد. 

در مقام مقایسه، باید گفت در میان همسایگان ایران، مردم جمهوری آذربایجان به عنوان دومین کشور شیعی در جهان (نسبت به جمعیت خود) و داشتن قرابت های تاریخی، تمدنی و فرهنگی، نزدیکترین ها به مردم ایران هستند؛ این در حالی است ارمنستان در گذشته تاریخی ایران، نقش نیروی گریز از مرکز را بازی کرده است. اتحاد ارمنی ها در گذشته با روم شرقی و روسیه تزاری بخاطر همدینی، موجب جدایی نه تنها خود آن، بلکه همسایگان آن در قفقاز جنوبی از ایران شد. با این وجود، ایران همان طوری که استقلال و تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان را به رسمیت شناخته و به عنوان همسایه با آن روابط و همکاری دارد، استقلال ارمنستان را نیز محترم شمرده و بعنوان یکی از همسایگان روابط عادی با آن دارد. آنچه موجب نگرانی ایران در درگیری های اخیر است، گسترش جنگ و خونریزی و بی ثباتی و ناامنی در کل منطقه است. ایران در گذشته از گسترش درگیری ها متضرر شده و سرنگون سازی هواپیمای ایرانی توسط نیروهای متجاوز ارمنی و شهادت تعدادی از نیروهای نظامی و اعضای خانواده دیپلمات های ایران در روسیه، نمونه ای از آنهاست. 

با انتقال نیروهای تکفیری به منطقه و دخالت کشورهای خارج از منطقه در این درگیری ها، خطر گسترش درگیری ها وجود دارد. حضور این گروه ها در قفقاز همچون حضورشان در عراق و سوریه می تواند فجایع گسترده ای را رقم زند. تبدیل قفقاز به معرکه تروریستی به عنوان یک منبع تهدید جدی علیه تمامی کشورهای منطقه است و ایران نمی‌تواند نسبت به تبدیل مناطق نزدیک به مرزهای خود به کانون تهدید علیه امنیت ملی خود توسط گروه های تکفیری بی تفاوت باشد. 

اگر یکی از کشورهای منطقه در درگیری های اخیر، آتش بیار معرکه شده و تمامی مقامات رسمی و رسانه های آن «کاسه داغتر از آش شده اند»، هدفی جز نفوذ و یافتن جای پایی در منطقه ندارند. جاه طلبی و توسعه طلبی نافرجام آنها پیش از این در ایجاد و حمایت از گروه های تروریستی در سوریه، عراق و لیبی و اقدام نظامی مستقیم علیه سوریه و عراق مشاهده شده است. اگر نگاهی به گذشته شود مشاهده خواهد شد که کشور مورد نظر همیشه نسبت به منطقه قفقاز نظر سوء داشته و بارها برای تسخیر آنجا به کشتار شیعیان آذری بویژه در عهد صفویه پرداخته و امروز بواسطه مشابهت زبانی و با شعارهای عظمت‌طلبانه پان‌ترکیستی «از استانبول تا قرقیزستان و اویغور» نقش دایه مهربان‌تر از مادر را بر عهده گرفته است. 

سوء استفاده رژیم صهیونیستی با توجه به روابط استراتژیک با جمهوری آذربایجان و بواسطه گسترش روابطش با ارمنستان، نگرانی دیگر جمهوری اسلامی ایران است که به طرفین درگیری گوشزد شده است. هر چند ایران مواضع اصولی خود در قبال تمامیت ارضی همسایگان دارد، ولی نمی تواند نسبت به زمینه سازی همسایگان برای حضور رژیم اشغالگر قدس در نزدیکی مرزهای خود بی تفاوت باشد.

ایران دوست داشت و می توانست روابط استراتژیکی با جمهوری آذربایجان داشته باشد، ولی انتخاب های جمهوری آذربایجان، مسیری غیر از داشتن یک روابط همسایگی عادی با آن جمهوری را پیش پای ایران قرار نداد.

با توجه به جمیع جهات، ایران بهترین راه را برای حل و فصل اختلافات موجود میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان، توقف جنگ و خونریزی و آغاز گفت وگوها و اجرای قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل می داند. طبق اعلام سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان ایران در این زمینه طرحی هم دارد و چنانچه طرفین بپذیرند، این طرح با میانجیگری ایران قابل ارائه است. ایران، خیرخواه همسایگان خود بوده و به دنبال کاهش تنش و ایجاد محیط مفاهمه برای حل مسالت آمیز اختلافات مربوط به قره باغ است. گفتگو بر اساس حقوق بین الملل و احترام به تمامیت ارضی یکدیگر و تخلیه مناطق اشغالی، چاره ساز خواهد بود. چنانچه این امر تحقق نیابد، با گسترش درگیری ها و بواسطه حضور نیروهای تروریستی و کشورهای بیگانه، کل منطقه متضرر خواهد شد. 

در پایان باید گفت، آنچه می تواند موجب نزدیکی طبیعی و تبدیل روابط عادی ایران به روابط استراتژیک با جمهوری آذربایجان شود، کنار گذاشتن تاریخ سازی های دوران روسیه تزاری و شوروی است. در این زمینه تشکیل کار گروه بازنگری کتب درسی میان ایران و جمهوری آذربایجان می تواند چاره ساز باشد. طبق گزارش های رسانه ای موجود این پیشنهاد قبلا از سوی ایران ارائه شده و با موافقت شفاهی الهام علیف، رئیس جمهوری آذربایجان مواجه شده است، ولی دست های پنهان و مخالفین روابط دو کشور مانع از اجرایی شدن آن گشته اند.