سورپرایز اکتبر می تواند به عربستان سعودی مربوط شود؟

نویسنده: راجر کوهن

دیپلماسی ایرانی: می شود اینطور فکر کرد که محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، دوست دارد عادی سازی روابط عربستان با اسرائیل را به عنوان هدیه ماه اکتبر به رئیس جمهوری دونالد ترامپ تقدیم کند. آخرین چیزی که بن سلمان می تواند بخواهد، پیروزی جو بایدن، نامزد دموکرات، در انتخابات ریاست جمهوری آمریکاست که با انتقادهای جدیدی از اقدامات حقوق بشری علیه عربستان و ایجاد توازن در رویکرد آمریکا در قبال ایران همراه می شود.

شکی نیست که بحرین در عادی سازی روابط با اسرائیل پس از امارات متحده عربی، ابتدا موافقت سعودی ها را جلب کرده است. ترامپ پیشتر گفته انتظار دارد عربستان هم در عادی سازی روابط مسیر دو پادشاهی کوچک سنی در حاشیه خلیج فارس را در پیش بگیرد. همه کارهای محمد بن سلمان به اختلال مربوط می شود و عادی سازی روابط عربستان با اسرائیل می توانند نهایت اختلال را در خاورمیانه است. شاید محمد بن سلمان در تلاش است تا پدرش، ملک سلمان، را متقاعد کند که ماه آینده این کار را تحت برنامه «طلوع خاورمیانه جدید» ترامپ انجام دهد: «زود باش پدر! زمانه عوض شده! ترامپ، مرد مورد نظر ماست. می خواهید 4 سال دموکرات ها خاشقچی و جنگ یمن را به خورد ما دهند؟» ملک سلمان احتمالا تحت تاثیر قرار نخواهد گرفت؛ سن اشتیاق را از بین می برد. امارات متحده عربی و بحرین نگران افکار عمومی نیستند؛ اما عربستان به عنوان حافظ مقدس ترین اماکن اسلامی مجبور است به دیدگاه حدود 1.8 میلیارد مسلمان در سراسر جهان و همچنین مردمان خود توجه کند. 

علی شهابی، تحلیلگر سیاسی سعودی، می گوید محافظه کاران سعودی، جهادگرایان و ایران با هر گونه عادی سازی روابط سعودی-اسرائیلی با تندی برخورد خواهند کرد. پادشاهی سعودی که نویسنده ابتکار صلح عربی در سال 2002 بوده، وابستگی خاصی به آن دارد و حتی اگر سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس آن را نادیده بگیرند، عربستان این ابتکار را پیش درآمدی برای هر گونه عادی سازی روابط با اسرائیل می داند. توجه جالبی به فلسطینی ها شده است. در مراسم برگزار شده در کاخ سفید تقریبا هیچ اشاره ای به فلسطین نشد. فلسطینی ها حتی بیش از کردها در خاورمیانه مورد بی توجهی قرار گرفته اند. در خیابان های عربی هیچ کسی به فلسطین اهمیتی نمی دهد.

مساله ای در روایت ترامپ، جرد کوشنر و سفیر دیوید فریدمن وجود دارد. عادی سازی روابط دو کشور عربی دیگر پس از مصر و اردن با اسرائیل اتفاق بدی نیست؛ اما آنها کشورهای کوچکی هستند که هرگز با اسرائیل در جنگ نبودند. اینکه بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، برنامه های خود برای الحاق بخشی از کرانه باختری را که به طور گسترده غیرقانونی تلقی می شوند، به حالت تعلیق درآورد هم اتفاق مثبتی است؛ اما مشکل اینجاست که ترغیب اسرائیل به خودداری از نقض قوانین بین الملل را نمی توان واقعا یک دستاورد دانست. در عین حال، عادی سازی روابط نمی تواند این مساله را از بین ببرد که مشکل اصلی اسرائیل با امارات یا بحرین نیست و با فلسطین و بر سر اشغال سرزمین های میان دریای مدیترانه و رود اردن است. به رغم ابراز خوش بینی به مناقشه اسرائیل و فلسطین پس از عادی سازی روابط، واقعیت این است که ترامپ، کوشنر، فریدمن و همکاران آنها مساله ملت فلسطین را به کلی نادیده گرفتند و برنامه صلح آنها هم چیزی غیر از امتیاز به اسرائیل و به استهزاء گرفتن دولت فلسطین نیست.

فلسطینی ها خودشان هم کمکی به بهبود شرایط نکرده اند. نمی شود از انتخابات دم زد و آن را برگزار نکرد و همچنان جدی به نظر رسید. تشکیلات خودگردان فلسطین که به عنوان بخشی از روند صلح منسوخ شده تاسیس شده، مجموعه ای از عناصر غیر دموکراتیک است. محمود عباس، رهبر این تشکیلات، توانایی محافظت از مردم فلسطین را نداشته و اشغال بیشتر سرزمین های فلسطینی را به نظاره نشسته است.

اما دلیل دیگری هم برای زیر سوال بردن نمایش صلح ترامپ در خاورمیانه وجود دارد؛ در توافق آبراهام/ابراهیم آمده: «ما از علم، هنر، پزشکی حمایت می کنیم. به دنبال بردباری و احترام به هر شخصی صرف نظر از نژاد، ایمان یا قومیت هستیم.» از رئیس جمهوری که علوم و پزشکی را هر روز تحقیر می کند و قانون گذاری های او به درگیری های نژادی و قومی دامن می زند، چنین جمله ای عجیب است. هر چیزی درباره ترامپ یک سراب است و نه طلوع یک روز جدید. سورپرایز اکتبر او می تواند درگیری نظامی با ایران باشد یا یک هدیه پر مخاطره از سوی عربستان سعودی. تا اتفاق نیفتد معلوم نمی شود.

منبع: نیویورک تایمز / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34