کشمکش‌های روسیه و رقبایش در شورای امنیت سازمان ملل برسر سوریه

دیپلماسی ایرانی: به دنبال یک هفته  بحث های طولانی و مذاکرات پنهان و آشکار اعضای دائم شورای امنیت که بین دو جناح روسیه و چین از یک سو و آمریکا، انگلیس و فرانسه در سوی دیگر بحث های مربوط به تحولات سوریه،  تقسیم شده بودند، سرانجام در پایان هفته گذشته قطعنامه تمدید مجوز عبور کمک های بشردوستانه سازمان ملل متحد به داخل سوریه بدون  نظارت دمشق، به منطقه ادلب در شمال و در مرز با ترکیه که تحت کنترل گروه های تروریستی مورد حمایت قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای و مداخله گر در امور سوریه است، با ملحوظ داشتن تنها بخشی از خواسته های روسیه به تصویب رسید .

این قطعنامه که با دوازده رای مثبت و سه رای ممتنع روسیه – چین و جمهوری دومینیکن به تائید شورای امنیت رسید، مرزهای ورودی برای ارسال کمک های بشر دوستانه سازمان ملل را تنها به مرز محدود ساخت. 
بر اساس مجوز سال ۲۰۱۴ سازمان ملل متحد، پروژه کمک های انسان دوستانه، موسوم به "فرامرزی " به مردم سوریه بدون نظارت و هماهنگی دولت این کشور از طریق دو نقطه مرزی در شمال و در مرز مشترک با ترکیه به نام های مرز "باب السلام" به هدف کمک رسانی به استان حلب و منطقه مرزی "باب الحوا " برای ارسال کمک‌ها به استان ادلب که تحت کنترل شورشیان و تروریست ها قرار دارد به اجرا در آمده است.

روس ها از ابتدای اجرای این طرح ادعا داشتند که مجوز سازمان ملل برای کمک های انسان دوستانه، حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه را نقض می کند و  در درجه اول خواستار مسدود شدن این مرزها و یا لااقل پایان عبور و مرور از مرز "باب الحوا " که کمتر مورد استفاده قرار می گرفت، بودند. همچنین به نظر روس ها کمک های انسان دوستانه باید تحت نظارت و کنترل دولت این کشور، افزایش یابد تا به منطقه حلب هم برسد.

در همین حال محافل سیاسی و آگاهان تحولات منطقه ای  معتقدند که در پوشش کمک های انسان دوستانه سازمان ملل متحد، نیازهای تروریست‌ها و گروه‌های معارض حاکمیت سوریه تامین می شود. به همین علت دولت سوریه خواستار نظارت بر ورود و توزیع این کمک هاست. در حالی که برخی محافل سازمان ‌ملل و گروه های غیردولتی توزیع کننده این کمک ها نظر مساعدی با دخالت مقامات محلی در امر توزیع کمک ها ندارند و موضوع سوء استفاده در امر توزیع کمک ها را نیز مطرح می کنند. بر پایه برخی گزارش های رسانه‌ای که مورد تایید محافل مطلع نیز قرار گرفته از طریق کامیون های حامل کمک‌های انسان دوستانه سازمان ملل متحد ،به کرات سلاح وارد سوریه شده است. همچنین برخی تجهیزات مربوط به ساخت خط لوله نفتی برای انتقال امن و بی دردسر نفت سوریه به ترکیه نیز توسط کامیون های کمک رسان به داخل سوریه مورد بهره برداری قرار گرفته و مدارک آن نیز موجود است.

در ژانویه گذشته و با پایان یافتن دوره یک ساله مجوز کمک های انسان دوستانه به داخل سوریه و در جریان مذاکرات شورای امنیت برای تمدید این مجوز، روسیه با وتوی قطعنامه پیشنهادی غربی‌ها، به برخی از خواسته های خود در خصوص محدودسازی نقاط ورودی به خاک سوریه دست یافت  و چهار نقطه مرزی سابق را به دو نقطه مرزی کاهش داد و مدت اعتبار مجوز نیز به شش ماه تقلیل یافت، تا پیش از این مقطع، همواره اعتبار مجوز برای یک سال تمدید می‌شد.

جمعه گذشته پایان مهلت شش ماهه مجوز عبور کمک‌های بشردوستانه سازمان ملل متحد از طریق دو نقطه مرزی سوریه در شمال این کشور فرا رسیده بود. به همین دلیل هفته گذشته به خصوص در مذاکرات روز سه‌شنبه قبل، آلمان، رئیس دوره ای شورای امنیت به اتفاق بلژیک به عنوان دو کشور مسئول از طرف سازمان ملل در امر کمک رسانی انسان دوستانه به سوریه، قطعنامه پیشنهادی خود را برای تمدید مجوز ارائه کردند که در جریان  چندین دور مذاکرات اعضای شورا با وتوی روسیه و چین ناکام  ماند.

روز شنبه گذشته پس از بحث های طولانی در بین اعضای شورای امنیت هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان به عنوان رئیس شورا در یک پیامی از اعضای دائم این شورا به خصوص روسیه و چین خواست که این بار با تفاهمات به عمل آمده در خصوص ارسال کمک های فرامرزی به سوریه ممانعت به عمل نیاورند و از طولانی شدن مجدد بحث‌های مربوط به  قطعنامه عمیقاً ابراز تاسف کرد. 

همچنین سازمان های غیر دولتی کمک رسان به سوریه نسبت به مواضع چین و روسیه عکس العمل دارند و دیوید میلیبند، وزیر امور خارجه سابق بریتانیا و رئیس اصلی‌ترینNGO  گروه غیر دولتی فعال در این بخش به نام "کمیته بین المللی کمک" طی اظهاراتی با محکوم کردن اقدام مسکو و پکن آن را "یک روز سیاه "برای مردم سوریه و یک "شرم ساری" اعلام کرد.

روس ها طی هفته گذشته و در دو نوبت در خصوص تحولات سوریه و موضوع کمک های انسان دوستانه در این کشور، چندین پیشنهاد متقابل طی قطعنامه‌ای ارائه کردند که تنها موفق به کسب ۴ رای کشورهای چین، ویتنام، آفریقای جنوبی و خود روسیه شدند، ضمن آنکه امریکا، انگلیس، فرانسه، آلمان، بلژیک، استونی و جمهوری دومینیکن به قطعنامه پیشنهادی مسکو رای منفی دادند و ۴ کشور اندونزی تونس نیجر و سن ونسن به آن رای ممتنع دادند.

از زمان شروع جنگ و بحران در سوریه در سال ۲۰۱۱، روسیه با احتساب دو رای اخیرش در شورای امنیت تا کنون شش بار قطعنامه های سوریه را  وتو کرده و چین نیز در همین مدت و با منظور کردن دو  رای وتوی سه شنبه و جمعه گذشته خود، مجموعاً ده بار در خصوص قطعنامه های پیشنهادی غربی‌ها در مورد سوریه از حق وتوی خود استفاده کرده است.
مسئولین سازمان ملل معتقدند که با توجه به بحران ویروس کووید ۱۹ و شرایط سوریه، نیاز مبرمی به مبادی ورودی برای کمک رسانی انسان دوستانه به داخل سوریه دارند و در همین ارتباط آقای آنتنیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد در ماه ژانویه گذشته در گزارش خود به شورای امنیت تمدید مجوز فرامرزی سوریه برای یک سال دیگر و حداقل در دو نقطه مرزی را خواستار شده بود.

نکته پایانی اینکه قطعاً حاکمیت سوریه از این امر که کمک های انسان دوستانه موسوم به "فرامرزی" بدون اطلاع دمشق به مناطق تروریست‌های مورد حمایت ترکیه و اروپایی ها، به ویژه فرانسه و آلمان وارد شود، خرسند نبوده و شدیداً با آن مخالف هستند و چنانچه قدرت های خارجی و مداخله گر در امور سوریه؛ دست از نفاق خود بردارند و کمک به تروریست ها و معارضین حاکمیت سوریه را متوقف کنند، مسلما می توان امیدوار بود که جنگ و مداخله گری در این کشور خاتمه یابد و  مردم سوریه و منطقه مجدداً با آرامش در کنار یکدیگر به زندگی ادامه دهند.