تهران با موفقیت تحریم ها را در هم شکست

نویسنده: نجمه بزرگمهر

دیپلماسی ایرانی: برای جمهوری اسلامی اعزام 5 نفتکش حامل سوخت با پرچم ایران به ونزوئلای ورشکسته از یکی از مهم ترین دروازه های دریایی جهان بدون اینکه با سد آمریکایی مواجه شود، ماموریت پرمخاطره ای بود. ایران قصد داشت از طریق این حمل و نقل دریایی یک پیام واضح به آمریکا ارسال کند: اینکه مصمم است سیاست های آمریکا را با رویکردی تهاجمی تر از قبل به چالش بکشد. این ماموریت هفته گذشته و با به مقصد رسیدن آخرین نفتکش با موفقیت به انجام رسید. 

ایالات متحده به رغم حضور گسترده نظامی در آب های کارائیب مداخله ای نکرد و ایران توانست بنزین مورد نیاز دولت انقلابی سوسیالیستی نیکولاس مادورو را تحویل دهد.

در ونزوئلا خودروها برای پر کردن باک خود صف کشیدند و رئیس جمهوری مادورو گفت به زودی برای امضای توافقنامه های بیشتر به ایران سفر و شخصا از «مردم این کشور» تشکر می کند.

این در حالی بود که تحریم های نفتی ایالات متحده علیه ایران به شدت بر توانایی های جمهوری اسلامی در صادرات نفت خام تاثیر منفی گذاشته است. خریداران کالاهای تحریم شده ایرانی توسط دولت دونالد ترامپ با خطر اقدامات تنبیهی ایالات متحده مواجه هستند. اما ونزوئلا خود پیشتر همانند ایران توسط ایالات متحده تحریم شده است. یکی از مقامات در داخل دولت ایران گفت: «سیاست ما در قبال ایالات متحده از دفاعی به تهاجمی تغییر کرده است. ایالات متحده از طریق دو کشور در منطقه به ما پیام داد که در صورت ادامه مسیر، نفتکش های ما را هدف خواهد گرفت. پاسخ ما واضح بود: اگر ما را بزنید، ما هم شما را خواهیم زد. و آنها می دانستند که ما بدون لحظه ای تردید این کار را خواهیم کرد.»

نفتکش های ایرانی بر خلاف رویه متداول دور زدن تحریم های ایالات متحده، در زمان حرکت از بندر رادارهای خود را روشن نگه داشتند و از تغییر مسیر خودداری کردند: آنها از کانال سوئز، دریای مدیترانه و آب های کارائیب عبور کردند. در مرحله پایانی سفر نفتکش ها، ونزوئلا که علیه هر گونه تلاش ایالات متحده برای متوقف کردن محموله هشدار داده و آن را آغاز جنگ خوانده بود، جت ها و نیروی دریایی را برای همراهی نفتکش ها فرستاد.

این معامله با توجه به مخاطرات و هزینه های حمل و نقل از خلیج فارس تا آب های کارائیب برای رهبران ایران از نظر اقتصادی اهمیت زیادی نداشت. کل درآمد ایران از این نفتکش ها 50 میلیون دلار بود که احتمالا برای دور زدن تحریم ها به جای پول نقد با طلا پرداخت شده است. 5 نفتکش در کل 1.5 میلیون بشکه بار حمل می کردند. برای جمهوری اسلامی، نشان دادن قدرت بود که مخاطرات را توجیه می کرد.

یک تاجر ارشد فرآورده های نفتی که با جمهوری اسلامی در ارتباط است، گفت: «پیام ما به دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده، این است: شما دیوانه وار بازی کردید، اما اکنون نوبت بازی ما رسیده است. این رویکرد ترامپ را خلع سلاح کرده است چرا که نشان دادیم از مرگ نمی هراسیم. خدمه نفتکش های ما آگاهانه به سمت وضعیتی نامشخص حرکت کردند. این اقدام آنها شجاعانه بود.»

ایران در سال های گذشته به دفعات در برابر ایالات متحده و بریتانیا ایستاده است. سال گذشته که نیروی دریایی بریتانیا یک نفتکش ایرانی را به اتهام نقض تحریم های اتحادیه اروپا در جبل الطارق توقیف کرد، ایران هم در اقدامی متقابل کشتی با پرچم بریتانیا را در تنگه هرمز توقیف کرد. نفتکش ایرانی که به سمت سوریه حرکت می کرد، بعدتر آزاد شد. ایران همچنین سال گذشته به یک هواپیمای بدون سرنشین آمریکا شلیک کرد؛ اتفاقی که آن را تا مواجهه مستقیم نظامی با آمریکا پیش برد. در ماه ژانویه هم که سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس ایران توسط آمریکا ترور شد، ایران دو پایگاه آمریکایی را در حملات موشک های بالستیک هدف گرفت.

رهبران ایران که بر مبنای انگیزه های ایدئولوژیک اقدام می کنند، ایالات متحده را «استکبار جهانی» می دانند. روابط ایران و آمریکا از زمان خروج ترامپ از توافق هسته ای سال 2015 و اعمال مجدد تحریم ها، وخیم تر شده است. محمود نبویان، از اعضای اصول گرای مجلس جدید، سه شنبه گفت که تحریم های ایالات متحده تنها با «مقاومت و موشک» برچیده خواهند شد: «ما با حمله به پایگاه های نظامی آمریکا، نادیده گرفتن تحریم ها و اعزام نفتکش ها با پرچم های ایرانی، در همه محاسبات جهانی اختلال ایجاد کرده ایم.»

یک دیپلمات ارشد غربی در تهران می گوید به رغم افزایش شدید نرخ تورم و بیکاری، جمهوری اسلامی تمایلی به تغییر رفتار در خاورمیانه نشان نداده است: «ایالات متحده می داند که تحریم ها نتیجه نمی دهند.»

به گفته تحلیلگران، کمبود شدید بنزین در ونزوئلا یک فرصت غیر منتظره برای ایران شد؛ پالایشگاه های ونزوئلا به دلیل سوء مدیریت و دشواری واردات مواد شیمیایی به دلیل تحریم های ایالات متحده از دور خارج شده اند؛ دولت ترامپ می خواهد با اعمال فشار مادورو را به کناره گیری از قدرت وادار کند. در همین حال، تقاضای برای سوخت ایران به دلیل همه گیری ویروس کرونا کاهش یافته است. دولت حسن روحانی که پیشتر روی توافق هسته ای و روابط بهتر با غرب شرط بسته بود، اکنون تصمیم گرفته همکاری با کشور آمریکای جنوبی را در نظر بگیرد. علی ربیعی، سخنگوی دولت روحانی، روز دوشنبه گفت: «ما قاطعانه تصمیم داریم در هر جا که می توانیم، تجارت کنیم.»

مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، روز دوشنبه گفت که آمریکا نقض کنندگان تحریم ها را مجازات خواهد کرد و محموله بنزین رسیده به ونزوئلا تنها برای «چند هفته» کافی است. ایالات متحده در موارد قبلی کشتی های غیرایرانی در مسیر ونزوئلا را متوقف کرده و مانع از رسیدن آنها به مقصد شده بود.

تحلیلگران معتقدند که این نمایش قدرت ایران علاوه بر ایالات متحده، برای روسیه نیز پیام داشته است: شرکت دولتی نفت روسیه موسوم به «روسنِفت» تا پیش از تحریم های جدید ایالات متحده علیه شرکت های تابعه آن به عنوان واسطه ای برای فروش نفت خام ونزوئلا عمل می کرد؛ تهران از فرصت پیش آمده برای نشان دادن تمایل خود به ایستادگی در برابر واشنگتن به مسکو استفاده کرده است.

تاجر فرآورده های نفتی نزدیک به جمهوری اسلامی گفت: «اینکه ما کاروان های بیشتری به ونزوئلا بفرستیم، اهمیت زیادی ندارد. ایران ماهیت پوچ و تو خالی ایالات متحده را آشکار ساخت و نشان داد آمریکا توانایی مقابله با ایران را ندارد.»

منبع: فایننشال تایمز / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34