سیاست آشفته ترامپ در سوریه

نویسنده: ست جی. فرانتزمان

دیپلماسی ایرانی:  سیاست ایالات متحده در سوریه در ماه اکتبر افت و خیزهای زیادی داشته است. هنوز مشخص نیست که در آینده چه اتفاقی رخ خواهد داد چرا که از خارج کردن نیروها از بخشی از سوریه یا عقب نشینی کامل از شرق این کشور سوریه تا افزایش شمار نیروها در مناطقی که میادین نفتی در آن قرار دارند، گزینه های موجود متنوعی وجود دارد. دونالد ترامپ تنها با یک گروه کوچک درباره مسائل سوریه مشورت می کند و سیاست خارجه بین وزارت خارجه و دفاع دو دسته شده است. اما اقدامات کاخ سفید یک پیام واضح ارسال می کنند و آن این است که ایالات متحده به دنبال تامین امنیت میادین نفتی است.

ترامپ همان روزی که از کشته شدن ابوبکر بغدادی، سرکرده داعش، در جریان یک حمله نیروهای آمریکایی خبر داد، درباره توئیت خود مبنی بر تامین امنیت میادین نفتی سوریه نیز به خبرنگاران گفت: «نفت از بسیاری جهات ارزشمند است. به داعش قدرت داده، به کردها کمک می کند و می تواند برای ما هم مفید باشد چون قادر خواهیم بود بخشی از آن را بگیریم.» ترامپ در ادامه توضیح داد که ممکن است برای توسعه زیرساخت ها با یک شرکت نفتی آمریکایی همکاری کند، اما در حال حاضر هدف «محافظت» از نفت است؛ اگرچه احتمال دستیابی به توافق در آینده وجود دارد.

بخش «حصول توافق» در اظهارات ترامپ یادآور نگاه همیشگی دولت او به سیاست خارجی به عنوان نوعی داد و ستد است. سیاست آمریکا در کمپین «اعمال فشار حداکثری» علیه ایران برای ترغیب این کشور به کاهش فعالیت های نظامی در برابر تسهیل تحریم های اقتصادی هم همینطور بود. دولت ترامپ به دنبال جنگ با ایران نیست و از دیدار با حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، استقبال می کند. به طور کلی، دولت ترامپ به توافق های خلاقانه گرایش دارد؛ حتی اگر این توافق ها نتیجه عملی در بر نداشته باشند.

این مساله در رابطه با سوریه هم حائز اهمیت است. جیمز جفری، نماینده ایالات متحده در امور سوریه، اهداف آمریکا در این کشور را «حمایت از فرآیند تحت رهبری سازمان ملل در یافتن راه حل سیاسی برای جنگ داخلی سوریه، شکست گروه های وابسته به داعش و القاعده و حذف همه نیروهای تحت رهبری و متحد ایران» اعلام کرده است. او در عین حال در 6 اکتبر گفت که ترامپ درباره عقب نشینی نیروها از سوریه با او مشورت نکرده بود که این مساله نشان می دهد کاخ سفید در رابطه با این اهداف انعطاف پذیر است. ترامپ بارها اعلام کرده که داعش شکست خورده و اساسا جنگ علیه این گروه را «جنگ بی پایان»ی می داند که از دولت های قبلی به او رسیده است. دولت ترامپ به مذاکرات ژنو درباره راه حل سیاسی برای درگیری های سوریه هم اهمیت چندانی نمی دهد. از این رو، تنها مساله ای که درباره ایفای نقش ایالات متحده در سوریه باقی می ماند، مقابله با حضور ایرانی در این کشور است.

تمرکز روی هدف ایران در سوریه به دلیل استراتژی اعمال فشار حداکثری اهمیت دارد و به این دلیل که کاخ سفید میدان های نفتی در شرق سوریه را اهرم فشاری برای دستیابی به توافق با ایران می پندارد. این ایده شاید چندان منطقی به نظر نرسد، اما ایران در رابطه با ادامه نقش ایالات متحده در خاورمیانه نسبتا ساکت بوده است. به نظر می رسید که ایران به تحقق تصمیم ترامپ به ترک سوریه امید بسته و دلیلی نمی بیند که واشنگتن را در میانه عقب نشینی تحریک کند. اما اظهارات ترامپ درباره نفت و میادین نفتی با عقب نشینی نیروهای آمریکایی و خارج کردن تجهیزات از سوریه در تناقض است.

باقی ماندن در میدان های نفتی در منطقه ای در امتداد رود فرات تا مرز عراق یک مثلث نفوذ برای ایالات متحده ایجاد می کند. این منطقه در مقابل مکانی در ابوکمال در نزدیکی مرز استراتژیک با عراق است که ظاهرا ایران قصد ساخت پایگاهی بزرگ در آن را دارد. اسرائیل در 18 ماه گذشته در مقابله با حضور ایران و متحدان آن همچون کاتب حزب الله، بارها این منطقه را در حملات هوایی هدف گرفته است. در پی تصمیم ترامپ به خارج کردن نیروها از سوریه، مایک پومپئو، وزیر خارجه ایالات متحده، به اسرائیل سفر کرد تا اعلام کند که از «حق» آم برای اقدام علیه ایران در سوریه حمایت می کند. در همین حال، تصمیمات ترامپ درباره سوریه مبنی بر آن است که قصد دارد نیروهای آمریکایی را در تنف، پایگاه کوچک صحرایی در نزدیکی مرز اردن، نگه دارد که می تواند در مقابله با ایفای نقش ایران در سوریه اهمیت داشته باشد. ظاهرا این درخواستی بوده که اسرائیل از ایالات متحده داشته است.

تصویر کلی که از ماجرا به دست میاید این است که سیاست ایالات متحده در سوریه محدود شده و اهداف سه جانبه آن کاهش یافته است و احتمالا قصد دارد از کوریدور استراتژیکی که تحت سلطه دارد برای چانه زنی با روسیه، دولت سوریه یا ایران استفاده کند. اما اینکه چنین توافقی حاصل می شود یا نه، جای سوال دارد. آیا ترامپ خواهد توانست نشستی با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، درباره روند سه جانبه آستانه (بین ترکیه-روسیه-ایران) ترتیب دهد؟ از زمان تصمیم ترامپ به خارج کردن نیروهای آمریکایی، نیروهای دموکراتیک سوریه که شریک منطقه ای آمریکا به شمار می روند به طور همزمان با واشنگتن در یک سو، و در سوی دیگر با دمشق و مسکو همکاری کرده اند. ایالات متحده اکنون در موقعیت خاصی است چرا که شریک محلی آن با روسیه و دولت سوریه همکاری می کند و می توان گفت که کانال ارتباطی پشتی با روسیه و ایران همین حالا هم وجود دارد.

در شرایط کنونی ترامپ احتمالا دو هدف اصلی را دنبال می کند: اولی توافق با روسیه بر سر سوریه است و دومی اعمال فشار بر ایران برای کاهش نیروهای آن در برابر پس دادن میدان های نفتی به دولت سوریه. مسکو و دمشق هر دو به طور رسمی حضور آمریکایی در سوریه را رد کرده اند و احتمالا کنترل آن بر میدان های نفتی را غیرقانونی خواهند خواند. آنها به ایفای نقش ترکیه در سوریه نیز همین دید را دارند، اما در برابر آن شکیبایی نشان داده اند.

کاخ سفید می خواهد چیزی از سوریه به غنیمت ببرد. این غنیمت می تواند اشاره ای از سوی روسیه یا ایران باشد تا ایالات متحده بتواند بگوید نتیجه تلاش های خود را گرفته است. ایران احتمالا نمی خواهد لذت دستیابی به توافق را به ترامپ بدهد چرا که منتظر انتخابات 2020 است و می داند که همه رقبای ترامپ از بازگشت به برجام حمایت می کنند. در مقابل، روسیه که ترجیح می دهد انتخابات به نفع ترامپ تمام شود، احتمالا نقشی کلیدی ایفا خواهد کرد. مسکو از یک «توافق» مبتکرانه با واشنگتن بر سر سوریه استقبال می کند، اما برای تحقق چنین توافقی کاخ سفید احتمالا مجبور خواهد شد از مشاوران بیشتری از حلقه افراد نزدیک به خود کمک بگیرد و سیاست خارجی در قبال سوریه را با دقت بیشتری پیش ببرد. اکنون که جان بولتون، مشاور امنیت ملی جنگ طلب پیشین، از صحنه خارج شده، پیشبرد سیاست خارجی دقیق تر برای دولت ترامپ چندان دشوار نخواهد بود؛ البته به شرطی که درگیر مشکلات داخلی نباشد. اگرچه، یک توافق بر سر نفت سوریه می تواند همه چیزی باشد که ترامپ برای جان سالم به در بردن از تحقیقات کنگره برای استیضاح، به آن نیاز دارد.

منبع: نشنال اینترست / مترجم: طلا تسلیمی