پول سپس سیاست، آیا بحرین به صلح خاورمیانه کمکی کرد؟

نویسنده: تیلور لوک

دیپلماسی ایرانی: پس از دهه هایی از ناامیدی در ایجاد صلح در خاورمیانه، به راحتی در مورد ابتکارات جدید، شک و تردید وجود خواهد داشت. رئیس جمهور ترامپ قول داده است که موفق شود جایی که دیگران شکست خورده اند. در اینجا چگونگی رویکرد او را بررسی می کنیم.

در کنفرانس بحرین، که مرحله اول برنامه مورد انتظار از سوی ترامپ برای صلح خاورمیانه را مشخص کرد، کوشنر مشاور ارشد و جیسون گرین بلات، نماینده کاخ سفید، یک بسته کمک 50 میلیارد دلاری را برای فلسطینی ها، اردن، لبنان و مصر ارائه دادند. در میان ابتکارات می توان به مسیریابی جاده ای و راه آهن بین غزه و کرانه غربی، پروژه های آب شیرین سازی و انرژی منطقه‌ای، سرمایه گذاری بین المللی و تسهیل تبادلات مرزها برای ادغام کرانه غربی و غزه به بازار جهانی اشاره کرد.

اما این کنفرانس در معرض انتقادات شدید در جهان عرب، به ویژه در میان فلسطینی ها قرار گرفت و بسیاری از آنها اعلام کردند که از ابتدا این اقدام محکوم به شکست بوده است. 

آیا این ابتکار پیشرفتی در بر داشت، یا فرصتی از دست رفته بود؟

مطمئنا در واشنگتن و در پایتخت های اروپایی و عربی یک فرصت از دست رفته احساس می شود. این کنفرانس موفق به تأمین بودجه از سوی کشورهای ثروتمند نفتی عرب خلیج فارس نشد و یا برای فلسطینی ها و همسایگان آن پیروزی به ارمغان نیاورد و بسیاری را به تعجب واداشت که آیا دو سال گذشته همراه با فشار سیاسی و خودنمایی می توانست با کسب پیشرفت در جبهه های اقتصادی و سیاسی بهتر سپری شود.

حدی عمر که به عنوان معاون معاون و فرستاده ویژه های مذاکرات اسرائیل و فلسطین، متخصص در امور اقتصادی در دولت دولت اوباما، کار می کرد، می گوید: «"هیچ اشتباهی در ایده پردازی وجود ندارد. انها شگفت انگیزند. جان کری، وزیر امور خارجه و رئیس جمهور باراک اوباما قبلا آنها را قبول کرده بودند،" آنچه جدید است این است که آنها از بحث در مورد حاکمیت و ایده دو دولت خودداری کردند. فلسطینی ها به بحث در مورد رشد اقتصادی علاقمند نیستند، مگر اینکه در کنار و همگام با گفت وگو در زمینه آزادی‌ها و حاکمیت مطرح شوند.

بدون هیچ بحثی در مورد حل و فصل سیاسی که اجازه تصمیم به فلسطینیان و جابه جایی آزاد کالا و مردم را بدهد، طرح های پیشنهادی بی اثر ماندند. به علاوه واقعیت این بود که هیچ مقام فلسطینی یا اسرائیلی حضور نیافت. تنها یک عده از بازرگانان فلسطینی حضور یافتند.

عمر می گوید: "هیچ گونه فرصتی وجود نداشت." کنفرانسی در این زمینه قابل برگزاری نیست اگر این افراد با شما صحبت نکنند."

بحرین کشوری مطرح در زمینه اقتصاد است. طرح سیاسی در آن به چه معنی است؟

کوشنر در بحرین اذعان کرد: "این یک برنامه بسیار اجرایی است اگر بتوانیم راه حل سیاسی بگیریم." کاخ سفید می گوید که این راه حل را در پایان سال جاری نشان خواهد داد، البته با اصرار بر سکوت رسانه ای چرا که اسپویلرها (تباه کنندگان) "مایل به تضعیف این طرح هستند.

این راه حل ها طبق سخنان کوشنر شامل مواردی از جمله راه حل دو دولت، تغییر مکان سفارت آمریکا در بیت المقدس از سوی ترامپ و شناسایی آن به عنوان پایتخت اسرائیل، بستن کنسولگری فلسطین در واشنگتن و کاهش بودجه به سرزمین های فلسطین و سازمان پناهنده UNRWA هستند. این موارد باعث شد بسیاری نتیجه گیری کنند که این طرح درصدد ایجاد ایالت های نیمه مستقل در بخش هایی از کرانه غربی و غزه است.

کوشنر روز چهارشنبه با اشاره به خبرنگاران گفت که این طرح همچنین در جهت پیشبرد استقرار پناهندگان فلسطینی در کشورهای عربی میزبان، به جای دادن حق بازگشت به سرزمین های اجدادی در اسرائیل قرار دارد، که نشان می دهد که ایالات متحده در این موضوع به شدت مورد بحث دوباره جانب اسرائیل را گرفته است. او گفت که ایالات متحده در اوایل هفته آینده اقدامات بعدی را اعلام خواهد کرد.

یک دیپلمات اروپایی در منطقه گفت: "من فکر می کنم واضح است که راه حل سیاسی هرچه باشد، کم تر از یک کشور مستقل برای فلسطینی ها خواهد بود و اردن و مصر را به حیطه انجام مسئولیت های امنیتی که در حال حاضر برعهده اسراییلی ها است، وارد می‌کند".

اسراییل به طور گسترده ای از توسعه اقتصادی در سرزمین های فلسطین حمایت می کند، اعتقاد دارد که این امر به ثبات منطقه ای و امنیت اسرائیل کمک می کند. "صلح اقتصادی" یک مفهوم کلیدی است که بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر از سال 2008 مورد تاکید قرار داده است.

پیوند نوار غزه و کرانه باختری از طریق راه آهن و جاده ها، که در طرح کوشنر به آن اشاره شده است، از سوی اسرائیل به عنوان یک تهدید امنیتی به دلیل کنترل حماس مسلح بر نوار غزه نگریسته می شود.

مایکل هرزوگ، افسر کهنه‌کار مذاکره کننده اسرائیلی و همکار در موسسه سیاست خاورمیانه واشنگتن می گوید: "اگر طرح با منافع اصلی اسرائیل مانند امنیت هم‌خوانی داشته باشد، احتمالا اسرائیل نمی تواند آن را کنار بگذارد."

اسرائیل کاتز، هفته گذشته، در قالب اولین دیدار وزیر امور خارجه اسرائیل به امارات، پس از آنکه اسرائیل اعلام کرد که یک دفتر نمایندگی را در عمان باز می کند، از ابوظبی بازدید کرد،. اما این گام های رو به جلو، لزوما به معنای پیوند کامل میان دولت های عربی و اسرائیل نیست.

در دهه گذشته مقامات اسرائیل در سطح بالا به صورت نیمه مکرر و غیر رسمی از دول خلیج فارس بازدید کرده‌اند. اما شور و شوق مقامات خلیج همواره با مخالفت مردمی از سوی عامه مردم عرب، سیاستمداران و حتی افراد خاندان سلطنتی که خواستار ایجاد یک کشور فلسطین به عنوان شرط لازم برای صلح عرب و اسرائیل هستند، با برقراری روابط عادی روبه رو بوده است. کویت، لبنان و عراق کنفرانس بحرین را تحریم کردند.

اردن و مصر، تنها دو کشور عربی که دارای معاهده های صلح با اسرائیل هستند، هیاتی دون پایه از نمایندگان خود را به دلیل مخالفت های عمومی در بحرین، به کنفرانس فرستادند، مراکش نیز یک کارمند وزارتخانه خود را فرستاده است.

ژنرال هرزوگ، افسر کهنه‌کار مذاکره کننده اسرائیلی، می گوید: "کشورهای خلیج فارس می خواهند حرکت را ادامه دهند، اما آنها از سوی افکار عمومی خود محدودیت دارند و تا زمانی که هیچ پیشرفتی در مورد مسائل فلسطین و اسرائیل به وجود نیامده است نمی توانند به سمت برقراری روابط عادی با اسرائیل پیش روند."

فلسطینی ها به کجا می روند؟

پس از تحریم کنفرانس بحرین با وجود فشار قابل توجهی از سوی واشنگتن، عربستان سعودی و امارات متحده عربی، رهبران فلسطین مانند طرف پیروز جشنواره ماراتن ظاهر شدند. آنها مشروعیت روند صلح ترامپ و اعتبار دولت های خلیج فارس را به عنوان واسطه تضعیف کردند. اما آنها کارت دیگری ندارند و باید توجه داشت که انسداد، راه حل مشکل نیست.

مقامات فلسطینی به طور خصوصی می گویند که آنها قصد دارند با بایکوت، ایجاد مانع، اعتراض به بیانیه کاخ سفید و دیپلماسی، در دولت ترامپ "وقت کشی" کنند، تا زمانی که یا ساکن کاخ سفید تغییر کند یا رییس جمهور درگیر بحران داخلی یا بین‌المللی شود.

اما با انسداد مشکلاتشان حل نخواهد شد. غزه بالاترین نرخ بیکاری (52٪) در جهان را دارد و سهم کرانه باختری نیز 19 درصد است. حاکمیت فلسطینی در کرانه غربی عمیقا غیرمردمی است، در حالی که حماس با مخالفان داخلی مواجه است. فساد شایع است. غزه تنها یک گام دور از یک درگیری دیگر است و کرانه باختری وابسته به کمک های بین المللی است. به نظر می رسد صرف میلیاردها دلار در بحرین میزانی گزاف برای پرداخت است، اما فلسطینیان می‌گویند که ارزش آن را دارد.

منبع: سی اس مانیتور / ترجمه: انسیه اعتمادی نیا، کارشناس روابط بین الملل و مطالعات آمریکا