عراق جدید و سفر عادل المهدی به ایران

دیپلماسی ایرانی: در فاصله کمتر از یک ماه پس از سفر روحانی به بغداد، در تاریخ  17 فروردین، عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق همراه هیاتی متشکل از وزیران نفت، دارایی، خارجه، برنامه ریزی، تجارت، برق و منابع آبی، مشاور امنیت ملی عراق، رئیس ستاد ارتش این کشور، قائم مقام وزیر کشور، رئیس گذرگاه های مرزی و چند نفر از نمایندگان مجلس عراق به علاوه هیاتی خصوصی  وارد تهران شد. این سفر نخستین سفر دوجانبه او به ایران محسوب می شود.

نخست وزیر عراق  در سفر دو روزه خود علاوه بر دیدار با رهبری، با حسن روحانی رئیس جمهوری کشورمان دیدار و گفت وگو کرد. در کنار این گفت وگوها  وزرای همراه نخست وزیر عراق در دیدار با همتایان ایرانی علاوه بر ارزیابی و بررسی روند اجرایی توافقات گذشته میان دو کشور، در زمینه های جدید گسترش روابط در زمینه های سیاسی، امنیتی و اقتصادی گفت وگو خواهند داشت.

ایران در حال حاضر پس از چین با صادرات 9 میلیارد دلار دومین کشور صادرکننده کالا و خدمات به عراق بوده و در زمینه صادرات گاز و برق این کشور به ایران وابستگی استراتژیک داشته و جزو هفت کشور معاف از تحریم های امریکا می باشد. در سفر 20 اسفند 97 روحانی به عراق توافق شده بود که حجم معاملات دو کشور به 20 میلیارد دلار افزایش یابد که این هدف در این سفر نیز پیگیری خواهد شد. همچنین لایروبی اروندرود مورد توافق طرفین قرار گرفته بود که در تماس تلفنی روحانی برای تبریک نوروز با توجه به سیل های اخیر مجددا به نخست وزیر عراق یادآوری و برضرورت  اجرایی شدن هر چه سریع تر آن تاکید گردید. دو نشست مشترک اقتصادی حاصل سفر پیشین روحانی به عراق  بود و قرار است  سومین نشست امروز  در تهران با حضور روحانی و عادل عبدالمهدی برگزار گردد.

سفر نخست وزیر عراق اگرچه دلایل مختلف سیاسی، اقتصادی و امنیتی دارد اما به نظر می رسد این سفر بیش از همه سفری سیاسی بوده و دارای پیام  برای کشورهای منطقه و فرامنطقه ای است. سفر المهدی در حالی انجام می شود که  ایران مهمترین کشور کمک کننده خارجی به عراق در رهایی این کشور از داعش بوده است. همچنین اهمیت این سفر در شرایطی که ترامپ بر حجم و وسعت تحریم ها افزوده و کشورهای عربی خلیج فارس نسبت به نزدیکی تهران و بغداد حساس شده و بعضا چون عربستان در آستانه سفر نخست وزیر عراق وعده ایجاد شهرک ورزشی یک میلیارد دلاری به این کشور را داده است، دوچندان می نماید.

واقعیت این است که سفر عادل المهدی به تهران نه تنها علیه هیچ کشوری نیست بلکه به سود بسیاری از کشورهایی است که نسبت به این سفر حساس شده اند. گسترش روابط تهران و بغداد از این منظر به سود منطقه است که می تواند جدی ترین گام در جهت نزدیکی کشورها به یکدیگر و بسترساز گام برداشتن برای ایجاد منطقه قوی باشد. از این نگاه است که تهران نه تنها حساسیتی نسبت به سفر نخست وزیر عراق به ترکیه و عربستان ندارد بلکه از انجام آن سفرها استقبال کرده و این گونه مراودات را گامی برای نزدیکی منافع جمعی کشورها قلمداد می نماید. ایران  در چارچوب نگاه استراتژیک خود  اعتقاد دارد که امنیت و توسعه کشورهای منطقه مجزا از یکدیگر نبوده، بلکه امنیت و توسعه یکی، امنیت و توسعه دیگری می باشد. روحانی همان گونه که در سفر به ترکیه، امنیت و توسعه ترکیه را امنیت و توسعه ایران نامید، در سفر به عراق نیز امنیت و توسعه این کشور را نیز امنیت و توسعه ایران نامید. در این میان توجه به ژئوپلتیک عراق اهمیت ویژه دارد. شاید عراق در میان کشورهای منطقه به واسطه تاریخ، فرهنگ، بافت جمعیتی، مذهبی و به طور کلی  جغرافیای خاصی که دارد، بتواند حلقه وصلی مناسب در ایجاد منافع مشترک و جمعی میان تهران، بغداد، آنکارا و ریاض باشد. در واقع اگر برای رسیدن به منافع جمعی با رعایت خطوط قرمز و قائل شدن به منافع حیاتی کشورها اراده مثبتی شکل بگیرد، نزدیک شدن کشورهای منطقه به یکدیگر با حلقه وصلی به نام عراق دور از انتظار نباشد.

اگر این معادله با اراده جمعی و با تلاش خاص مقامات عراقی در یک روند آرام شکل بگیرد، عراق به جای آنکه کانون رقابت و تنش باشد، می تواند نقطه توازن بخش در منطقه گردد. نکته آنکه همگان باید بدانند عراقی جدید در حال ظهور بوده و به این مهم  تن دهند که عراق متعلق به عراقی هاست. عراقی ها پس از نزدیک به دو دهه ناآرامی و بحران های حاصله از تنش های قومی و مذهبی از پوسته های محدودکننده شیعی، سنی و کرد خارج شده و عراقی می شوند. تضعیف یا  پایان بخشیدن به تعلقات قومی و اولویت دادن به تعلقات ملی گامی بزرگ در این کشور خواهد بود که  تاثیرات بزرگ تری در منطقه خواهد داشت. فارغ از اراده جمعی مردم و مقامات عراقی، مرجعیت شیعی و قانون اساسی سکولار عراق نیز در شکل گیری این روند نقش ویژه ای داشته اند. این عراق جدید در آینده بیش از امروز دیگر حوزه نفوذ، قابل تقسیم و دعوای کشورهای منطقه نبوده و باید تمامی کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای خود را آماده پذیرش آن کنند. به بخشی از سفر نخست وزیر عراق به ایران و در ادامه به سفر دوره ای عادل المهدی به کشورهای منطقه از این زاویه نیز باید نگریست. هر چند عراق نیز باید از رقابت رقبای منطقه ای برای اقتصاد خود سهمی بگیرد. /ایران