ایران بر حفظ منافع خود بر عراق اصرار دارد

دیپلماسی ایرانی: با کناره گیری عادل عبدالمهدی از نخست وزیری عراق که در پی هشدار آیت الله سیستانی و مقتدا صدر صورت گرفت، بحران سیاسی در این کشور به باور مقامات و تحلیلگران با بن بست شدید روبه رو شده است. مقتدا صدر از عادل عبدالمهدی خواست از مقام خود کنار گیری کند چون در غیر این صورت فاتحه عراق خوانده خواهد شد. تا کنون بیش از 400 نفر در تظاهرات عراق که یکی از علل متعدد آن خشم علیه آن چه دخالت ایران در این کشور گفته می شود، جان خود را از دست داده اند.

کارشناسان مسائل عراق، بروز جنگ داخلی در این کشور را بعید نمی دانند. بحران عراق افزون بر مسائل داخلی و نارضایتی مردم از فساد و بی کفایتی دولت این کشور، در رقابت ایران و آمریکا در صحنه سیاسی بغداد نیز ریشه دارد. ایران برای حفظ منافع خود در عراق اصرار دارد اما موضع آمریکا در این برهه حساس از تاریخ عراق نامشخص است. اوضاع وقتی پیچیده تر می شود که آمریکا سرگرم خروج از منطقه خاورمیانه می شود و صحنه سیاسی این منطقه را با خلاء سیاسی به حال خود رها می کند.

مقامات دولت اقلیم کردستان عراق به کناره گیری عادل عبدالمهدی راضی نبودند چون اولا جانشین مناسبی برای وی به چشم نمی خورد و دوم اینکه او بر خلاف دو نخست وزیر دیگر از آمادگی بیشتری برای حل مناقشه اربیل – بغداد درباره تقسیم درآمد ناشی از فروش نفت از مناطق نفت خیر شمال عراق، از خود نشان می داد .

به گفته یک مقام پارلمانی عراق به محض صدور اعلامیه آیت الله سیستانی، روند انتخاب نخست وزیر آینده عراق آغاز شد.

حسن احمدیان، استادیار دانشگاه تهران و کارشناس مسائل خاورمیانه می گوید کناره گیری عبدالمهدی، بحران عراق را طولانی تر خواهد کرد چون رقابت و اختلاف نظر درباره فردی که به جانشینی وی انتخاب می شود به راحتی قابل حل نخواهد بود. عبدالمهدی در اکتبر 2018 با حمایت ایران و عدم مخالفت آمریکا به نخست وزیری انتخاب شد و خود شخصا پایگاه قدرت خاصی ندارد. کارشناسان غربی و عراقی می گویند عبدالمهدی اختیار چندانی از خود نداشت و دستوراتی که صادر می کرد از سوی کسانی که مسئولیت دفتر وی را بر عهده داشتند نادیده گرفته می شد. به گفته این کارشناسان، ابو جهاد الهاشمی، رئیس دفتر نخست وزیر و ابومنتظر الهاشمی، مسئول مسایل امنیتی در دفتر نخست وزیر عراق هر دو با حشد الشعبی هوادار ایران ارتباط دارند. 

در وضعیت فعلی در پارلمان عراق هیچ گروهی از قدرت و اکثریت لازم برای تحمیل خواست خود درباره نخست وزیر آینده کشور برخوردار نیست و تنها گزینه ممکن انحلال پارلمان و برگزاری انتخابات زود هنگام است.

رویدادهای عراق برای تهران که خود درگیر تظاهرات گسترده در کشور بوده و همچنین ادامه تظاهرات در لبنان، نگران کننده است. عراق به علت همجواری با ایران و اهمیت سیاسی و اقتصادی این کشور برای تهران از اهمیت خاصی برخوردار است.

گفته می شود برکناری عبدالوهاب الساعدی، فرمانده  پرطرفدار دستگاه امنیتی مبارزه با تروریسم به علت خودداری از به کارگیری نیروهای تحت فرمان خود علیه تظاهرات کنندگان از جمله عوامل بروز ناآرامی ها اخیر در عراق است. 

از سوی دیگر ایران می خواهد تا آنجا که امکان دارد مقتدا صدر را که مخالف مواضع ایران و فردی ملی گراست تحت فشار قرار دهد. صدر پس از بازگشت به عراق به نجف رفت تا به تظاهرات کنندگان بپیوندد اما تلاش های وی برای به دست آوردن رهبری تظاهرات با شکست روبه رو شد. سخنگوی جناح سائرون در مجلس عراق از اظهار نظر در این باره خودداری کرد و صدر نیز با انتشار بیانیه ای تکذیب کرد که قصد دارد در رابطه تا تظاهرات، به نفع خود موج سواری کند.
به گفته حیوا عثمان، روزنامه نگار عراقی مقیم بغداد با اینکه اعتراض ها فروکش کرده است اما تظاهرات کنندگان توانسته اند این موقعیت ایران را در عراق تضعیف کنند. وی می گوید نخست وزیر آینده عراق ناگزیر است که آشکارا از ایران فاصله بگیرد.

حیدر سعید، کارشناس مسائل عراق می گوید گرچه تظاهرات فروکش کرده اما جنبش اعتراضی این توان را دارد که عراق را متحول کند چون قیام مردم عراق احساسات ملی گرایی در این کشور را برانگیخته و باعث شده است تا هویت ملی در بین مردم این کشور فارغ از گرایش های قومی و مذهبی تقویت شود. این کار شناس می گوید مردم عراق به این نتیجه رسیده اند که سرنگونی صدام به دست آنها صورت نگرفته و به همین علت تصمیم گرفته اند که از این پس سرنوشت کشورشان را خودشان رقم بزنند، نه قدرت های خارجی .

دولت آمریکا در قبال تحولات عراق سکوت اختیار کرده و تا کنون فقط یک بار وزارت امور خارجه آمریکا در روز اول نوامبر با انتشار بیانیه کوتاهی از دولت عراق خواست تا به خواسته های مردم توجه کند و ترامپ نیز فقط تصویر به آتش کشیده شدن کنسولگری ایران در کربلا را در صفحه توئیتر خود منتشر کرد. چنین به نظر می رسد که دولت آمریکا به این نتیجه رسیده است که نباید بیش از این در عراق منابع صرف کند.

دیوید پولاک، از کارشناسان موسسه واشنگتن و از مقامات پیشین وزارت امور خارجه آمریکا، می گوید: «دولت آمریکا حتی در صورت شدت گرفتن خشونت ها در عراق واکنش چندانی جز صدور بیانیه از خود نشان نخواهد داد. مشخص نبودن سیاست دولت آمریکا هم بغداد هم اربیل را نگران کرده است. مقامات اقلیم کردستان عراق از این نگرانند که ناآرامی های عراق به خودمختاری کردها آسیب بزند. مقامات عراق و دیگر کشورهای عرب منطقه خلیج فارس از آن نگرانند که خروج آمریکا از خاورمیانه فرصت را برای جاه طلبی های ژئوپولیتیک ایران در منطقه، بیش از پیش فراهم آورد.»

منبع: الجزیره / تحریریه دیپلماسی ایرانی