پیام های اقدامات غیرمنتظره ترامپ در روزهای اخیر

نویسنده: سید علی موسوی خلخالی، سردبیر دیپلماسی ایرانی

دیپلماسی ایرانی: اعلام ناگهانی خروج نیروهای امریکایی از سوریه توسط دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا برای بسیاری شوک آور بود. بسیاری این اقدام را نسنجیده دانسته و در جهت تقویت حضور ایران و روسیه، دو کشور حامی بشار اسد، در سوریه دانستند و گفتند که این اقدام باعث آزادی عمل بیشتر آنها در سوریه خواهد شد. حتی برخی شبکه های خبری گزارش دادند که نیروهای ایرانی در سوریه پس از اعلام خروج نیروهای امریکایی از سوریه، تحرکات تازه ای را آغاز کردند و مثلا نیروهای وابسته به ایران وارد شهر دیرالزور شدند. 

بسیاری از تحلیلگران تحلیل هایی را ارائه دادند که بیشتر احساسی بود که گمان می رفت که بدون توجه به واقعیت های موجود، صرفا با استناد به ظواهر و این که امریکایی ها نیروهایشان را از سوریه خارج کرده اند، مشغول تحلیل هستند. از این دست تحلیل ها نه فقط در ایران بلکه در شبکه های غربی نیز مشاهده می شود، از جمله شبکه سی ان ان که از روز به قدرت رسیدن ترامپ صرفا در حال انتقاد دائم از او بوده و الآن نیز از این تصمیم او انتقاد کرده است. البته تکلیف رسانه هایی مثل سی ان ان روشن است، آنها معمولا چشم بسته انتقاد می کنند همان طور که شبکه ای مثل فاکس نیوز چشم بسته فقط از دونالد ترامپ و عموما هر کاری که جمهوریخواهان می کنند، دفاع می کند. بنابراین تکلیف این رسانه ها روشن است و بنا نداریم در این جا آنها را ملاک قرار دهیم. 

تحلیلگران در حالی همگی به تحلیل خروج امریکا از سوریه پرداخته اند و بعضا برای این خروج کف و سوت زده اند که سوالاتی که در این رابطه مطرح شده است را بی پاسخ گذاشته اند. از جمله این که چرا در اعتراض به این اقدام ترامپ فقط رابرت مک گورگ، نماینده ویژه رئیس‌ جمهوری آمریکا در ائتلاف علیه داعش و جیمز متیس، وزیر دفاع استعفا داده اند در حالی که این دو به نسبت دیگر اعضای دولت امریکا از میانه روهای کابینه ترامپ بودند و با رفتن آنها می توان گفت دولت ترامپ بیش از پیش تندرو شده است. برخی رسانه های امریکایی گفتند که جیمز متیس به این دلیل استعفا داده که خبر خروج نیروهای امریکایی از سوریه را از طریق توئیتر ترامپ فهمیده و هیچ کس به او این خبر را نداده بود در حالی که جان بولتون از این خبر مطلع بوده و بر خلاف همیشه که تصمیم های ترامپ را قبل از اعلام شدن به اطلاع دیگر اعضای دولت می رسانده، این بار هیچ چیز به او نگفته بود. آیا این بدان معناست که پشت پرده تصمیم یا تصمیم های تندی گرفته شده که متیس و مکگورگ مزاحم هایی بودند که ترجیح داده شده است در جریان نباشند؟ 

چرا اعضای کابینه ترامپ هیچ کدام اظهار نظر رسمی نکرده اند. از متیس تنها نقل شده است که با این تصمیم رئیس جمهوری امریکا مخالف بوده و برای همین از سمت خود استعفا داده اما هیچ اظهار نظری درباره علت مخالفت خود بیان نکرده است. یا مکگورگ بعد از اعلام استعفایش هیچ اظهار نظری نکرده است، آیا این بدان معنا نیست که تصمیمی افراطی گرفته شده که حتی آنها هم جرات بیانش را ندارند و استعفا را تنها گزینه پیش رویشان در برابر این اقدام دانسته اند؟ حتی مایک پمپئو، وزیر امور خارجه نیز تنها به این بسنده کرده که با تصمیم دونالد ترامپ موفق است و حاضر نشده بیش از این توضیحی دهد.

خبر خروج نیروهای امریکایی از سوریه در حالی بیان شد که ناو هواپیمابر امریکا برای نخستین بار از امضای برجام وارد آب های خلیج فارس شد. این ناو ناوی است که در جنگ افغانستان و عراق در سال های 2001 و 2003 از آن استفاده شده بود. آیا میان خروج نیروهای امریکایی از سوریه و ورود ناو امریکایی خلیج فارس ارتباطی هست؟ 

نیروهای امریکایی بر خلاف ادعای ترامپ که در توئیترش گفته بود «وقت آن رسیده به خانه هایشان بازگردند»، ظاهرا قرار نیست به خانه هایشان برگردند چون احتمالا به پایگاه امریکایی ها در عراق منتقل خواهند شد. خبرگزاری آناتولی گزارش داد که اولین گروه از نظامیان امریکایی امروز شبنه 29 دسامبر وارد عراق شده اند. به این ترتیب در حقیقت امریکایی ها به مرز ایران نزدیک شده اند و بر تعداد نیروهای امریکایی مستقر در عراق که احتمالا حداقل 3000 نفر است (چون هر بار از سوی امریکایی ها رقم تازه ای اعلام می شود، رقم دقیقی در دست نیست) افزوده می شود، آیا این به معنای وجود نقشه ای ناگفته از سوی امریکایی ها نیست؟

در حالی که جان بولتون پیش از این تاکید می‌کرد تا زمانی که نیروهای ایرانی در سوریه هستند نیروهای امریکایی این کشور را ترک نمی‌کنند، چه می‌شود که ناگهان ورق بر می‌گردد و تصمیمی مغایر گرفته می‌شود و بولتون هم هیچ واکنشی نشان نمی‌دهد.؟ 

این که امریکایی ها بخواهند حمله نظامی گسترده علیه ایران انجام دهند، در هیچ معادله منطقی نمی گنجد اما اقدامات ایذایی یا اجرای توطئه ای نامعلوم به هیچ وجه از سوی آنها بعید نیست. سفر ترامپ به پایگاه نیروهای امریکایی در عراق با تمامی کج سلیقگی ها و زیر پا گذاشتن عرف های دیپلماتیک و نقض استقلال کشوری مستقل، می تواند پیام های بدی هم به دنبال داشته باشد. این که امریکا آن قدر قلدر است که هر رفتاری ممکن است از آن سر بزند. ترامپ در حقیقت می خواست بگوید به عراق می آیم بدون این که لازم بدانم کسی را در جریان بگذارم، و خیلی آسان عرف های دیپلماتیک و اخلاقی را زیر پا می گذارم بدون این که احساس کنم نیاز باشد به کسی پاسخ دهم. آیا از چنین فردی بعید است کاری غیرمنطقی انجام دهد؟ با توجه به تهدیدهای گاه و بیگاه افرادی چون بولتون و مایک پمپئو علیه ایران آیا نباید انتظار توطئه ای را از سوی امریکایی ها متصور بود؟

تا به این سوالات پاسخ داده نشود نمی توان گفت که ترامپ بی‌گدار به آب زده و اقدامی نسنجیده انجام داده است. گذر ایام می تواند پاسخ بسیاری از این سوالات را بدهد. امریکا در حالی سال جدید را وارد می شود که دموکرات ها نقشه ها برای رئیس جمهوری آن کشیده اند. ترامپ می تواند با یک اقدام غیرمنطقی افکار عمومی را برای حداقل مدتی منحرف کند و دموکرات ها را از تصمیم هایشان دور کند.