مکر روسی؛ اتحاد با ایران، هماهنگی با اسرائیل

نویسنده: گرت اسمیت 

دیپلماسی ایرانی: علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی همواره یکی از طرفداران رابطه با روسیه بوده است و سخنان وی در مصاحبه با ایتارتاس و سخن گفتن از رویکرد کشور به سوی شرق و به ویژه روسیه به عنوان انتخاب استراتژیک کشور جای تعجب نداشت.

اما رابطه ایران با همه قدرت های بزرگ تحت تاثیر تحولات منطقه قرار گرفته است. توافق هسته ای با 6 قدرت بزرگ جهانی نیز فضا را برای پیشبرد دیپلماسی فراهم کرده است. دیگر متحدان پر و پا قرص یا دشمنان قسم خورده وجود ندارند.

روسیه برای ایران متحدی استراتژیک است که از حفظ بشار اسد در سوریه حمایت می کند و می تواند شریک بالقوه آن در تنظیم بازار گاز باشد، چرا که ایران و روسیه دو تولید کننده عمده گاز طبیعی در جهان هستند. با این وجود هنوز اختلافات مهمی میان این دو وجود دارد.

اگرچه روسیه پای ثابت 8 سال مذاکره هسته ای با این کشور بوده و ساخت و تجهیز نیروگاه بوشهر نیز به این کشور واگذار شده، اما روسیه هیچ گاه مانع از ارجاع پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت یا وضع تحریم های بین المللی علیه آن نشد.

لاریجانی در سال 2005 یعنی زمانی که تازه دبیری شورای عالی امنیت ملی را کسب کرده بود، رویکرد تمایل به سوی مسکو را به امید ممانعت روسیه از ارجاع پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت و وضع تحریم ها، دنبال کرد.

در ژانویه 2006 و پس از آنکه امیدها برای عدم ارجاع پرونده به شورای امنیت از دست رفته بود، لاریجانی اعلام کرد که کشور در حال مذاکره با مسکو برای انجام غنی سازی در خاک روسیه است. با این حال رویکرد لاریجانی مبنی بر تمایل به سوی روسیه نتوانست به نتیجه برسد.

یک دهه بعد، توافق هسته ای در ژنو امکان نزدیکتر کردن دو کشور را فراهم کرد.این بار مسکو اعلام کرد که با رفع تحریم های بین المللی سامانه اس 300 را به ایران تحویل خواهد داد.

تهران و مسکو هر دو در سوریه نیز در یک جهت قرار دارند و از بشار اسد حمایت می کنند. اما حتی در سوریه نیز اختلاف نظرهای ظریفی میان دو طرف وجود دارد. یکی از این اختلافات ریشه در رابطه نزدیک اسرائیل و روسیه دارد. جمهوری اسلامی حاضر نیست اسرائیل را به رسمیت بشناسد.

زمانی که روسیه شروع به بمباران مواضع مخالفان اسد در سپتامبر 2015 کرد، خطر جدی درگیری با اسرائیل به وجود آمد. چرا که اسرائیل مواضع طرف مقابل را (ارتش سوریه که در اتحاد با حزب الله لبنان هستند) بمباران می کرد.

به گفته «یوسی آلفر» یکی از نیروهای پیشین موساد هماهنگی ها میان روسیه و اسرائیل در مورد سوریه موفقیت آمیز بوده و نشان دهنده پیشرفتی قابل توجه در خاورمیانه است. زمانی که روسیه تصمیم گرفت وارد جنگ سوریه شود، اولین مقام خارجی که به دیدار پوتین رفت، بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل  بود.

مهم ترین موضوعی که می توانست اسرائیل و روسیه را مقابل هم قرار دهد، پرواز هواپیماهای روسی بر فراز بلندی های جولان بود. اما هر دو طرف آمادگی لازم را داشتند تا حادثه ای مانند آنچه در مرز ترکیه در نوامبر اتفاق افتاد، تکرار نشود.

به گفته آلفر، اسرائیل هواپیماهای سوری که به بلندی های جولان نزدیک می شدند را هدف قرار می دادند، اما از هدف قرار دادن جنگنده های روسی اجتناب می کردند چرا که هماهنگی های لازم در این زمینه انجام شده بود.

منبع: گاردین / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 25