چرا تنش ایران و عربستان، قیمت نفت را تکان نداد؟

نویسنده: اولیویا وارد

دیپلماسی ایرانی: هنگامی که عربستان سعودی روحانی شیعه نمر باقر النمر را در اوایل ماه اعدام کرد و فوران خشم در ایران و قطع روابط دیپلماتیک، منطقه تکان خورد، انتظار می رفت که شوک نفتی به وجود بیاید. اما به جای افزایش قیمت نفت، بازار قیمت نفت خام به زیر 35 دلار در هر بشکه رسید و سوالی که زمانی غیرقابل تصور بود را مطرح کرد: آیا ارتباط میان نفت و سیاست در نهایت شکسته شده است؟

کمتر از پنج سال پیش زمانی که قیمت نفت بشکه ای 100 دلار بود، درگیری های جدید در خاورمیانه موجب ایجاد فعالیت اضافی در بازار شد. اما سقوط قیمت های کنونی ناشی از تولید نفت شیل ایالات متحده، افزایش تولید عربستان سعودی، بزرگترین صادرکننده نفت و هراس از کاهش تقاضای چین است.

هر دو کشور عربستان سعودی و ایران برای مقاصد ژئوپولیتیکی شان آن هم در زمانی که تخاصم میان کشورهای همسایه خلیج فارس به حد خطرناکی رسیده، به درآمدهای نفتی وابسته هستند. والری مارسل، کارشناس انرژی منطقه در موسسه چاتم هاوس لندن می گوید: «من به یاد ندارم زمانی در خاورمیانه بوده باشد که بی ثباتی تا این اندازه گسترده باشد.»

در حالی که لغو تحریم های بین المللی موجب می شود تا ایران سهمش در بازار نفت را مجدداً به دست بیاورد، تنش ها افزایش یافته است. تهران می گوید در عرض چند ماه آینده 500 هزار بشکه تولیدش را افزایش خواهد داد و تنها زمانی درباره سقف تولید بحث خواهد کرد که به طور کامل به بازار برگشته باشد.

این اقدام به منزله به مبارزه طلبیدن عربستان سعودی است که ثبات و جایگاهش در منطقه وابسته به ثروت عظیم نفتی است. هر دو کشور به همراه روسیه به دنبال سرعت بخشیدن به رقابت بر سر قیمت نفت هستند. آنها در یک نبرد بر سر حفظ سهم بازار و تضعیف رقبا به سر می برند.

برای عربستان سعودی این یک تجارت خطرناک است. به غیر از ناآرامی های داخلی، کاهش در آمدها موجب افت استانداردهای زندگی، تاثیر منفی بر منافع منطقه ای در سوریه، یمن و عراق خواهد شد.

مارسل می گوید: «اگر ایران تولید نفتش را افزایش دهد، سعودی ها می گویند که ایرانی ها با این پول ها به دنبال دفاع از مردم در سوریه، یمن و عراق هستند. در عین حال این مسئله درست است که ایران با درآمدهای بیشتر بازیگر قدرتمندتری در منطقه خواهد بود، و این یک نگرانی بزرگ برای سعودی ها است.»

اگرچه برخی از تحلیلگران پیش بینی می کنند که با افزایش تولید ایران پس از لغو تحریم ها، بازار نفت تکان خواهد خورد، ایندرا اوورلند سخنگوی شاخص پریکس که در نروژ مستقر است و تاثیرات تحولات سیاسی بر صادرات نفت در 20 کشور را بررسی می کند پیش بینی کرده است که قیمت ها در سال 2016 همچنان پایین خواهد ماند.

اوورلند این نکته را مطرح می کند که تهران ممکن است با کمک عراق سطح صادراتش را افزایش دهد. وی می گوید: «یک تغییر بزرگ در تولید اتفاق می افتد و بسیاری فکر می کنند که مربوط به نفت ایران است اما در واقع این افزایش با کاهش صادرات عراق همزمان می شود و تاثیر کمی بر بازار جهانی خواهد داشت.»

این مسئله منجر به رفع رنج های کشور نفتی عربستان سعودی که 90 درصد درآمدش از فروش نفت است، نمی شود. سال گذشته، صندوق بین المللی پول تخمین زده بود عربستان برای توازن بودجه اش نیاز به نفت 106 دلاری دارد. در کشوری که درآمد مالیاتی ندارد و به شدت یارانه بنزین و برق می دهد و میلیاردها دلار برای حفظ ثبات در جهان سنی پس از شورش های بهار عربی، هزینه کرده است این نتایج مصیبت آمیز خواهد بود. اگر این پادشاهی مستبد درگیر بی نظمی شود، چهره منطقه می تواند تغییر کند.

روزنامه بریتانیایی دیلی تلگراف در این باره می نویسد: «هزینه های اجتماعی موجب شده است تا رژیم قرون وسطایی وهابی در زمانی که ناآرامی های اقلیت شیعه در مناطق شرقی افزایش یافته، حملات تروریستی داعش ادامه دارد و عقب نشینی از حمله به یمن ادامه دارد، با شرایط سختی روبرو شود.» در سیاست بی ثبات خاورمیانه، نفت همچنان سیال ترین عامل است.

منبع: استار/ مترجم: حسین هوشمند

انتشار اولیه: یکشنبه 27 دی 1394 / انتشار مجدد: شنبه 10 بهمن 1394