قطر همان قطر است، شاید هم خشن تر

دیپلماسی ایرانی: نزدیک به یک سال پیش شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی، امیر سابق قطر به طور ناگهانی به سود پسرش از قدرت کناره گرفت تا به این ترتیب قطر از سیاست های سابق خود به ویژه در حمایت از جریان های تندرو و سلفی و همچنین اخوان المسلمین فاصله بگیرد و در سایه حضور شیخ تمیم، امیر جوان در راس هرم قدرت تجربه تازه ای را در سیاست بین المللی از سر بگذراند. اما اکنون با گذشت یک سال از آغاز به کار امیر جدید نه تنهایی تغییری در سیاست های قطر مشاهده نمی شود بلکه در محیط پیرامونی اش نیز منزوی شده است.

به گزارش روزنامه العرب، چاپ لندن، می توان گفت در طول این یک سال امیدها از شیخ تمیم از بین رفته است. هیچ تغییری در عرصه سیاست خارجی این کشور کوچک شیخ نشین حاصل نشده و بسیاری بر این اعتقادند که تغییرات صورت گرفته بیشتر جانبه "تاکتیکی و ظاهری" داشته است و الا قطر همچنان همان سیاست های سابق را چه بسا تندتر و شدیدتر دنبال می کند.

اگر چه گفته می شود امیر تمیم تلاش دارد تحولی در عرصه سیاست خارجی قطر ایجاد کند اما تا کنون نه تنها تحولی مشاهده نشده بلکه آن چه بیش از همه مشهود است این است که سیاست های اصلی قطر را نه شیخ تمیم بلکه نیروهای نظامی وفادار به شیخ حمد، معروف به نظامیان قدیم، تعریف می کنند و تلاش دارند تا عرصه سیاسی را خود اداره کنند.

تحلیلگران درباره این که قطر تا کجا می تواند به سیاست های تخریبی خود ادامه دهد بر این اعتقادند تا زمانی که این کشور پول های کلان از بابت صادرات گاز و نفت در اختیار دارد می تواند به سیاست های ایذایی خود در منطقه ادامه دهد و به فکر کشورگشایی و تعقیب سیاست های خود مغایر با سیاست های عرصه جهانی و جامعه عربی باشد.

عبدالخالق عبدالله، تحلیلگر سیاسی در این باره می گوید: «قطر از ژوئن 2013 تا ژوئن 2014 دو فصل سیاسی را تجربه می کند. یکی زمان شیخ حمد بن خلیفه، امیر سابق و حمد بن جاسم، نخست وزیر سابق است و دیگری زمان شیخ تمیم، امیر فعلی و خالد العطیه، وزیر امور خارجه فعلی است. در هر دو دوره ما شاهد تلاش های قطر برای نقش آفرینی و تاثیرگذاری و نفوذ در منطقه و کشورهای مختلف عربی هستیم.»

وی در ادامه می افزاید: «اگر بخواهیم این دو دوران را با یکدیگر مقایسه کنیم باید بگوییم اکنون جایگاه قطر نسبت به گذشته به شدت کاهش یافته و حتی در میان نزدیک ترین مردمانش در محیط خلیج فارس نیز در انزوا قرار گرفته است. قطر بزرگ ترین برگ برنده خود یعنی اخوانی ها را که ناگهان از قدرت به زیر آمدند، از دست داد و هنوز در حال پرداخت هزینه های از دست دادن این برگ برنده خود در عرصه جهانی است.»

تنها چند روز بعد از جانشینی شیخ تمیم به جای پدرش بود که ارتش مصر دست به کودتا زد و عبدالفتاح السیسی، وزیر دفاع سابق محمد مرسی، رئیس جمهوری اخوان را کنار زد. مساله ای که سبب بروز اختلاف های شدید میان دوحه و قاهره شد. اختلاف هایی که با انتخاب السیسی به سمت ریاست جمهوری مصر وارد فاز تازه ای شده است. به دلیل حمایت قطر از اخوان المسلمین و از آن جا که کشورهای عربی حوزه خلیج فارس همگی از اخوانی ها احساس خطر می کنند، روابط دوحه با پایتخت های عربی این حوزه نیز به شدت متشنج شده است تا آن جا که در مارس 2014 امارات متحده عربی، عربستان سعودی و بحرین در اقدامی بی سابقه سفرای خود را از قطر فرا خواندند.  

عبدالخالق عبدالله تاکید می کند، قطر امکانات مالی بالایی دارد و درآمدهایی که از صادرات گاز به دست می آورد به آن کمک می کند که بتواند نقش های جدیدی را در منطقه به عهده بگیرد. آنها همچنین شبکه الجزیره را در اختیار دارند.

وی در ادامه می افزاید: «نقش آفرینی های قطر به طور کامل تمام نشده است، این کشور به کمک شبکه روابط منطقه ای و بین المللی ای که دارد می تواند همچنان به جاه طلبی ها خود ادامه دهد. البته اگر قطر همچنان بخواهد بر روی اخوان المسلمین حساب کند باید هزینه های آن را نیز بپردازد.»  

اولیویه دالاج، تحلیلگر فرانسوی و متخصص در امور کشورهای عربی حوزه خلیج فارس نیز در این باره می گوید: «فارغ از این نظر که شیخ تمیم می خواهد یا نمی خواهد که سیاست های دوران پدرش را تغییر دهد، حوادثی که اتفاق افتادند اثرات خود را بر او تحمیل کردند.»

وی در ادامه می افزاید: «تنها یک هفته بعد از آغاز به کار امیر جوان محمد مرسی، رئیس جمهوری اخوانی مصر که مورد حمایت مالی و سیاسی قطر بود از قدرت عزل شد و به دنبال آن حمایت های قطر از جنبش النهضه در تونس نیز متوقف شد تا طوفان سقوط اخوان در سراسر کشورهای عربی از بلندای قدرت آغاز شود.»

اولیویه دالاج همچنین می گوید: «شیخ تمیم مجبور شد با واقعیت ها کنار بیاید و وقایع را از زوایای مختلف ببیند اما بدون این که به طور کامل از سیاست های دوران پدرش فاصله بگیرد یا این که حمایت های کشورش از اخوان المسلمین را متوقف کند. در عین حالی که مجبور شد با بزرگ شدن نقش عربستان در پرونده سوریه به جای قطر نیز کنار بیاید.»

وی نیز بر این باور است که در حال حاضر نمی توان پایانی برای بلندپروازی های قطر تصور کرد و اگر چه شیخ تمیم تمایل دارد سیاست های به جا مانده از دوران پدرش را تغییر دهد اما تاثیرگذاران داخلی به اندازه ای قدرتمند هستند که وی نتواند در برابر آنها مقاومت کند.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/11