پای منافع قدرت‌های هژمونیک در میان است
حمایت‌های بی دریغ ترکیه و قطر مانع نابودی داعش
نویسنده: اژدر پیری سارمانلو، تحلیلگر امور بین‌الملل
دیپلماسی ایرانی:
مقدمه
مشکلات و بحران‌های اساسی جوامع سرمایه‌داری مدرن به طور فزاینده‌ای روبه گسترش است که در واقع به فروپاشی آن منجر خواهد شد. این گروه‌ها با مداخلات نظامی – سیاسی و بازسازی قدرت، نمی‌توانند به بازآفرینی نظام هژمونیک کمک چندانی کنند. روز دوشنبه 24 خرداد، نشست سران ناتو در بروکسل و در مقر دائمی این ائتلاف نظامی برگزار شد، در دوم و سوم شهریور ماه نیز اجلاس سران گروه جی 7 در فرانسه، همچنین روز دوشنبه هفتم تیر ماه، ائتلاف بین‌المللی علیه داعش به میزبانی ایتالیا در شهر رم نشستی برگزار کرد. هرچند که موضوعات این نشست‌ها تفاوت‌هایی با هم داشتند، اما نقطه عطف‌هایی نیز در این نشست‌ها وجود داشت. هدف اصلی این نشست‌ها از طرفی تقویت جامعه سرمایه‌داری مدرن و از طرفی دیگر ممانعت از رشد و پیشرفت قدرت‌های نوظهور است.
ایالات متحده هم در سند راهبردی خود و هم در بیانیه پایانی اجلاس ناتو عنوان کرد که تمرکز اصلی خود را بر اهدافی همچون چین و روسیه که آنها را رقیب راهبردی خود می‌داند، معطوف می‌کند. بر همین اساس، آمریکا برای حفظ منافع خود در عصر جدید و در قدم اول سیاست‌های خود را در سمت و سوی دریای چین جنوبی متمرکز می‌کند و در قدم دوم قصد دارد تحرکات گروه‌های افراطی در منطقه خاورمیانه را در راستای همکاری متقابل با متحدان خود زیر نظر گرفته تا با گروه‌های تروریستی مبارزه کند. مبارزه با داعش یکی از این اهداف تعریف شده است. به همین دلیل آمریکا قصد دارد از نو، ائتلاف بین‌المللی علیه داعش را سازماندهی کند تا از این طریق منافع خود را در منطقه دنبال کند.
اعضای ائتلاف بین‌المللی که حضور داعش منافعشان را تأمین می‌کند
با روی کار آمدن جو بایدن این مرحله از ائتلاف به درخواست آمریکا علیه داعش به سرعت شکل گرفت. بجز 81 کشور شرکت کننده در این ائتلاف، از ترکیه و قطر هم برای مشارکت دعوت شده بود. با اینکه این ائتلاف عنوان «ائتلاف بین‌المللی علیه داعش» را دارد اما حکومت‌هایی در این مجموعه قرار گرفته‌اند نه تنها با داعش مبارزه نکرده‌اند، بلکه با این گروهک همکاری نیز داشته‌اند. کاملا آشکار است که ترکیه با رهبری رجب طیب اردوغان، یکی از این بازیگرانی است که با داعش همکاری نزدیک داشته و قطر نیز به رهبری تمیم بن حمد آل ثانی به صورت لجستیکی و مالی از داعش حمایت می‌کرده و از آن پشتیبانی کرده‌اند.
حمایت‌های بی دریغ ترکیه و قطر مانع نابودی داعش است
از یک سو، بیشتر کشورهای خاورمیانه به جای مبارزه با داعش، با همدیگر بر سر منافع خود می‌جنگند که در این خصوص ترکیه سرآمد همه آنهاست. گروه‌های تروریستی همچون تحریر الشام، النصره (وابسته به القاعده)، ارتش آزاد و داعش بخشی از گروه‌های تندروی منطقه هستند که دو کشور ترکیه و قطر با آنها ارتباط بسیار نزدیکی دارند. سوالی که اینجا مطرح میشود این است که آیا ترکیه و قطر قصد قطع همکاری با نیروهایی که در "لیست ترور" آمریکا هستند، را دارند یا خیر؟ بدون شک قطع همکاری این دو کشور با گروه‌های تروریستی جای تردید دارد. به این دلیل که ترکیه و قطر این گروه‌ها را ابزاری برای تهدید کشورهای منطقه خاوریانه و اروپا میدانند.
از دیگر سو، رویای نوعثمانی ترکیه تهدیدی برای کشورهای عربی محسوب میشود. مداخله نظامی ترکیه با حمایت از گروه‌های تکفیری در مسائل داخلی کشورهای بحران‌زده‌ای مثل سوریه، لیبی، یمن، مصر، عراق و ارمنستان، پجبهه‌گیری بسیاری از کشورهای عربی علیه این کشور را باعث شده است. بخصوص که آنکارا از جریان اخوان المسلیمن در مصر حمایت و پشتیبانی می‌کند. بنابراین، تا این تناقض‌ها و تضاد منافع بین کشورهای منطقه حل نشود، مشارکت آنها در ائتلاف بین‌المللی علیه داعش مثمر ثمر نخواهد یود.
در اجلاس اخیر سران ناتو از "نیروهای سوریه دموکراتیک" که نقش بسیار سازنده و مهمی در مبارزه علیه داعش داشتند، دعوت نشده بود. از قرار معلوم، مبارزه با کشورهایی که با داعش همکاری نزدیک داشته و این گروه را ابزاری برای دست‌یافتن به اهداف سیاسی و نظامی خود قرار داده‌اند، صحبتی به میان نیامده است. امروزه، نیروهای سوریه دموکراتیک که به موجودیت خلافت اسلامی داعش در رقه پایان داد و در حال حاضر نیز با عناصر این گروه مبارزه می‌کند، در محاصره و تحت حملات شدید ارتش ترکیه قرار دارد. بنابراین تا زمانی که ائتلاف بین‌المللی مبارزه علیه داعش اینگونه عملکردهای دولت ترکیه را محکوم و علیه آن اقدام عملی انجام ندهد، هیچ گونه نتیجه ملموسی در نابودی و مبارزه علیه این گروه تروریستی به دست نخواهد آمد.
مبارزه با داعش از وعده و وعیدها فراتر نخواهد رفت
بر همین اساس، در بیانیه پایانی اجلاس سران ناتو ذکر شده که «مقرر شده است بین تمامی اعضا ائتلاف هماهنگی‌های لازم برای مقابله با داعش، صورت گیرد». این سیاست نشان از آن دارد که ائتلاف اراده قوی برای مباره با داعش ندارد. برای نمونه، اعضای اروپایی داعش که امروزه در اسارت نیروهای سوریه دموکراتیک هستند، در دادگاه عادلانه‌ای محاکمه نمی‌شوند تا در نهایت به کشور مبدا خود بازگردانده شوند. همسران و فرزندان اعضای داعش که در کمپ ابولهول مستقر هستند از سوی این کشورها پذیرفته نمی‌شوند. پیش از این، از سوی دولت ایالات متحده و وزیر امور خارجه این کشور اعلام شده بود که اعضای داعش به کشورهای مبدا خود برگردانده شوند اما تاکنون هیچ اقدام عملی در این خصوص صورت نگرفته است.
داعش نه تنها از بین نرفته است بلکه برای اهداف جدید سازماندهی میشود
اینکه داعش به تمامی نابود نشده بر تمامی طرفین آشکار است. در بیانیه پایانی اجلاس ناتو در رم آمده که «لازم است نیروهای ائتلاف مبارزه علیه داعش با هماهنگی، علیه این گروه تروریستی اقدام کنند»، با این حال این گروه روزبه روز در آفریقا و خاورمیانه جای پای خود را تثبیت می‌کند. در این بین پرسش اصلی این است که آیا اراده‌ای قوی برای نابودی داعش وجود دارد؟ اگر این اراده وجود دارد، چرا حکومت ترکیه با حمایت تمام عیار از گروه داعش و گنجاندن نیروهای وابسته به آن در ارتش آزاد سوریه و همچنین با فرستادن آنها به لیبی – که اسناد و مدارک کافی برای اثبات این ادعا وجود دارد – مجرم شناخته نشده و در محاکم بین‌المللی به دست عدالت سپرده نمی‌شود؟ در این خصوص باید اقدامات ترکیه و قطر به دلیل حمایت از گروه‌های تروریستی در اجلاس سران ناتو از سوی تمامی شرکت‌کننده‌ها به شدت محکوم میشد.
در نتیجه؛ امروزه هیچ تفاوتی بین آنچه ارتش ترکیه و گروه‌های وابسته به آن و همچنین نیروهای داعش در عفرین (روژآوا) انجام می‌دهند، وجود ندارد، اما ایالات متحده در همه حال این اقدامات ترکیه را نادیده می‌گیرد. برای اینکه ترکیه و قطر به سوی روسیه متمایل نشوند و در چارچوب اهداف ناتو باقی بمانند، این دو کشور را در ادلب سوریه روبه روی روسیه قرار دادند تا با ایجاد تضاد بین منافع آنها، تنش‌هایی ایجاد کنند. در این خصوص نه سیاست‌های آمریکا در مبارزه با داعش موفقیت‌آمیز بوده و نه استراتژی دولت روسیه برای مقابله با داعش راه به جایی برده است، در نهایت برای حل بحران سوریه که در این اجلاس در دستور کار ویژه قرار گرفته بود، راهکارهای پیشنهادی به صورت علنی بیان نشد. بنابراین، این نشست نیز همچون نشست‌های آستانه و ژنو که نتیجه قابل توجهی از آنها حاصل نشده بود، گره کوری دارد که در حلقه این نشست‌ها گم است.
نظر شما :