عربستان به بمب هسته‌ای فکر می‌کند

دیپلماسی ایرانی: عربستان و قطر دو کشور مهم منطقه ای هستند که تلاش دارند در پرونده های مختلف جهانی ایفای نقش کنند. با آغاز بهار عربی و تحولات سوریه نقش آفرینی این دو کشور در این تحولات پررنگ تر از همیشه شد. دو کشوری که اگر چه عضو شورای همکاری خلیج فارس هستند اما از رقبای سرسخت یکدیگر در منطقه و عرصه جهانی محسوب می شوند و از هیچ فرصتی برای پیشی گرفتن از دیگری فروگذار نیستند. در این میان ایران به نقطه ثقل روابط بین المللی هر دوی این کشورها تبدیل شده است. با توجه به بحران سوریه از یک سو و توافق هسته ای ایران از سوی دیگر حساسیت ها و رقابت های این دو با ایران و در عین حال با یکدیگر نیز رنگ و بوی تازه ای به خود گرفته است. عربستان به ایران به چشم کشوری رقیب که قصد نفوذ در منطقه را دارد و می خواهد همه جغرافیای نفوذی آن را از تسلطش خارج کند و به کنترل خود در آورد، می نگرد و در همه محافل صحبت از تهدید ایرانی و تهدید شیعی علیه خود و جهان سنی که مدعی رهبری آن است، می کند. در مقابل قطر اگر چه نگرانی های مشابهی دارد اما همچنان اعتقاد دارد که می تواند با ایران از در دوستی در آید و بر این دوستی حساب کند و با تهران تعامل ایجابی داشته باشد. این مساله خود به موضوعی جدی در عرصه روابط منطقه ای تبدیل شده است. در همین رابطه دیپلماسی ایرانی گفت وگویی را با دکتر مهران کامروا، رئیس مرکز مطالعات بین المللی و منطقه ای دانشگاه جرج تاون انجام داده است که در ادامه می خوانید:

با توجه به تحولات اخیر در عرصه دیپلماسی عربستان : "رد پذیرش عضویت در شورای امنیت سازمان ملل، عدم قبول همکاری برای انعقاد کنفرانس ژنو 2 برای سوریه، تلاش برای یافتن هم پیمانی جدید در عرصه جهانی به جای امریکا و ..." دیپلماسی فعلی عربستان سعودی را چگونه ارزیابی می کنید؟

آیا به باور شما عربستان می تواند از هم پیمانی با امریکا فاصله بگیرد و به سمت چین یا اروپا متمایل شود؟ تا چه اندازه سیاست های عربستان را برای امریکا چالش برانگیز می دانید؟

خیر. رابطه عربستان و ایالات متحده ریشه در مسائل اقتصادی ، دیپلماتیک و نظامی دارد. دلیل این بهانه گیری های عربستان این است که می خواهد مطمن شود که امریکا این کشور را به حال خود رها نمی کند.با این همه پیوند میان امریکا و عربستان به اندازه ای است که با اتحاد چین و یا اتحادیه اروپا با این کشور برابری نمی کند. نگرانی هایی که ریاض دارد اندک اندک و هنگامی که امریکا به عربستان اطمینان دهد که بنیان های رابطه تغییر نکرده از بین خواهد رفت. رابطه ریاض با سعودی به اندازه ای برای امریکا پرمنفعت است که بی شک امریکایی ها به راحتی ان را رها نخواهند کرد.

گفته می شود که چند دستگی در عرصه سیاسی عربستان این کشور را به سمت آشفتگی سیاسی هدایت کرده است. این مساله سبب شده تا یک صدای واحد از دستگاه دیپلماسی عربستان شنیده نشود. آیا واقعا چنین برداشتی را می توان از رفتارهای دیپلماتیک عربستان داشت؟

بله این حقیقت دارد که گرایش های مختلفی در داخل خانواده سلطنتی وجود دارد. اما زمانی که نوبت به تصمیم گیری می رسد همواره همکاری منصفانه ای در رده های بالای تصمیم گیری در این کشور دیده می شود.

عربستان تلاش دارد تا در پرونده سوریه دستورالعملی مجزا مطابق با معادلات ویژه خود پیش ببرد. با توجه به سیاست های قطر در پرونده سوریه، و سیاست های دیگر کشورهای درگیر در این پرونده مثل ایران، امریکا و روسیه، پیش بینی می کنید که عربستان تا کجا بتواند به اهداف خود در سوریه برسد؟

عربستان سعودی پول های کلانی را در سوریه صرف کرده و به گروه هایی اطمینان کرده است تا بتوانند برای حکومت بشار اسد چالش ایجاد کنند. اما حکومت بشار ثابت کرده که انعطاف پذیری بیشتری دارد و توانسته است مناطق مهمی را که در گذشته از دست داده بود، بازپس بگیرد. به روشنی می توان دید که حکومت اسد در مقایسه با گذشته تا اندازه بسیاری از قدرتش کاسته شده است، اما سیاست عربستان سعودی نیز نتوانسته است آن موفقیتی که انتظار داشت را به دست آورد. همچنین بعد از تجربه لیبی و مصر و در عین حال رشد القاعده و دیگر جریان های افراطی در سوریه، ایالات متحده نگران اوضاع بعد از اسد شده است. این دلیل دیگری شده تا عربستانی ها از رفتار امریکایی در سوریه متعجب شوند. آنها اکنون بر این باورند که امریکایی ها آنها را در سوریه تنها رها کرده اند و از سیاست های مورد نظر آنها در این کشور حمایت نمی کنند.

حسن روحانی پس از انتخابش به سمت ریاست جمهوری ایران در نخستین مصاحبه مطبوعاتی خود بر لزوم بهبود روابط با عربستان و گشایش صفحه ای جدید در این روابط تاکید کرد. همچنین انتخاب ایشان با استقبال عربستانی ها مواجه شد. اما با گذشت نزدیک به صد روز از آغاز به کار دولت آقای روحانی نه تنها شاهد بهبود روابط نیستیم بلکه شاهدیم عربستان در پاره ای موارد از جمله پرونده هسته ای ای علیه ایران وارد عمل شده است. چرا این خوش بینی ها رنگ باختند و چه چالش هایی پیش روی بهبود روابط ایران و عربستان وجود دارد؟

محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه اخیرا در یکی از مصاحبه های مطبوعاتی خود بر لزوم گسترش روابط با کشورهای همسایه تاکید کرد و  آن را در راس اولویت های ایران دانست. با این وجود، تیم دولت آقای روحانی تا کنون بر مذاکرات هسته ای با 1+5 متمرکز بوده است و توجه بر پیشبرد دیپلماسی خارجی در نواحی دیگر از جمله رابطه با کشورهای همسایه در حوزه خلیج فارس، سوریه و غیره را تازه آغاز کرده است. من می توانم تصور کنم که به زودی شاهد توسعه روابط با عربستان سعودی و دیگر کشورهای عربی نیز باشیم.

در خبرها آمده است که قطر به دنبال بهبود روابط با ایران است و حتی وزیر دفاع این کشور از گسترش روابط امنیتی و ایجاد پیمان استراتژیک با ایران استقبال کرده است. به نظر شما عربستان چه رویکردی در قبال بهبودی روابط ایران و قطر پیش خواهد گرفت؟ آیا عربستان قطر را به عنوان رقیبی در روابط منطقه ای با تهران از یک سو و روابط منطقه ای با جامعه جهانی از سوی دیگر قلمداد می کند؟

رقابت طولانی و شدیدی میان قطر و عربستان سعودی وجود دارد و این رقابت هر کدام از آنها را به سمت تحرکات بین المللی و منطقه و تلاش برای ایجاد پیمان های جدید سوق می دهد. من تردید دارم که قطر بخواهد به سمت ایجاد یک همکاری امنیتی حقیقی و جدی با ایران حرکت کند، اما در جهت تحرکاتش در بعد سیاست خارجی شاید تمایل به گسترش روابط با ایران داشته باشد و احتمالا در ماه های آینده در این جهت کارهای تازه ای نیز انجام خواهد داد.

آیا به نظر شما عربستان واقعا نزدیکی روابط ایران و غرب را به ضرر خود می داند؟ چرا؟

برای بیش از سی سال عربستان سعودی و کشورهای شیخ نشین حوزه خلیج فارس بر روی تنش موجود میان ایران با ایالات متحده امریکا حساب کرده بودند. عربستان سعودی و دیگر کشورهای منطقه بر این باورند که اگر این تنش ها کاهش یابد آنها جایگاه برتری خود را در منطقه از دست خواهند داد و دیگر نمی توانند بر سیاست های ایالات متحده حساب کنند.

روزنامه تایمز لندن چندی پیش خبر داد که عربستان به دنبال خرید سلاح هسته ای از پاکستان است. عربستان مدت ها است که در مظان اتهام تلاش برای خرید سلاح هسته ای است. حتی در سال 1989 نیز متهم بود که از چین موشک هایی با کلاهک هسته ای خریداری کرده است. دستیابی به سلاح هسته ای را تا چه اندازه هدف عربستان می دانید و دستیابی عربستان به سلاح هسته ای را تا چه اندازه در تغییر معادلات سیاسی منطقه موثر می دانید؟

این شایعه ای است تا نشان داده شود که عربستان سعودی ایالات متحده را در رابطه با ایران تحت فشار گذاشته است. در واقع باید گفت که من بر این باورم که اگر  عربستانی ها ببینند دیگر کشورهای منطقه این تکنولوژی را به دست آورده اند، آنها این کار را خواهند کرد و از پاکستانی ها تاسیسات هسته ای خواهند گرفت و من فکر می کنم که این امکان در آینده در بهترین حالت هم ممکن است.

انتشار اولیه: جمعه 8 آذر 1392/ باز انتشار: دوشنبه 11 آذر 1392