آیا قطار انقلاب متوقف خواهد شد؟

دیپلماسی ایرانی: مرگ چاوز، این چریک نه چندان پیر ونزوئلا، حاشیه های زیادی را به همراه داشته است. در داخل، مخالفین نسبت به روند تعیین کفیل رئیس جمهور معترض هستند. علاوه بر این مرگ چاوز به دستاویزی برای مخالفت با امریکا تبدیل شده است. مقامات ونزوئلایی دو تن از اعضای سفارت امریکا در کاراکاس را به بهانه دست داشتن در مرگ چاوز از کشورشان اخراج کرده اند. البته امریکا نیز ساکت ننشسته و در اقدام متقابلی دو تن از اعضای سفارت ونزوئلا در ایالات متحده را اخراج کرده است. برخی از رهبران دیگر امریکای لاتین نیز معتقدند امریکا در مرگ چاوز نقش داشته است. به نظر می رسد ونزوئلا و امریکای لاتین در آینده آبستن حوادث جدیدی خواهد بود. دیپلماسی ایرانی این مسئله را در گفت و گو با منصور معظمی، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل امریکای لاتین بررسی کرده است:

آینده ونزوئلا بعد از چاوز را چگونه می بینید؟

من معتقدم که آینده ونزوئلا بعد از چاوز به رفتار طرفداران چاوز و هیئت حاکمه کنونی بستگی دارد. اگر آقای نیکلاس مادورو بتواند انتخابات را در موعد مقرر برگزار کند، با توجه به فضای احساسی داغی که در حال حاضر وجود دارد، به نظر می رسد احتمال و شانس برنده شدن طرفداران چاوز در این انتخابات قابل توجه باشد. اما اگر به هر دلیلی میان اعضای هیئت حاکمه اختلاف بیفتد و هماهنگی وجود نداشته باشد احتمال موفقیت پایین می آید. با این حال باید منتطر نتیجه بود.

وضعیت مخالفین چاوز در حال حاضر چگونه است؟

مخالفین آقای چاوز در انتخابات گذشته توانستند منسجم عمل کنند و آقای کاپریلس 44 درصد آرای مردم را به دست آورد. از سوی دیگر باید توجه داشته باشیم که طرفداران کاپریلس کسانی هستند که از نظر سرمایه، توانایی دارند؛ از نظر دسترسی به مطبوعات و رادیو، تلویزیون امکانات زیادی در اختیار دارند و از نظر ارتباطات بین المللی و حمایت های بین المللی نیز در جایگاه خوبی قرار دارند. بنابراین نبایستی مخالفین چاوز را دست کم گرفت. مخالین برای اولین بار در انتخابات گذشته توانستند حول محور آقای کاپریلس جمع شوند و نتیجه بسیار خوبی را به دست آوردند. کما این که در دور قبل آقای چاوز با درصد بسیار کمی برنده انتخابات شد. رقیب ایشان هم بلافاصله نتیجه انتخابات را پذیرفت و به نتیجه انتخابات تمکین کرد. اساسا ساختار اجرایی انتخابات در ونزوئلا دموکراتیک است که چندان قابل خدشه دار شدن نیست. به همین دلیل هم در دور قبل با وجود این که آقای کاپریلس 44 درصد آرا را به خود اختصاص داد، بلافاصله نتیجه انتخابات را پذیرفت.

مخالفین در مورد مسئولیت موقت آقای مادورو برای کفالت رئیس جمهوری در این دوره یک ماهه انتقاداتی دارند و معتقدند این خلاف قانون اساسی است. از طرف دیگر معاونت داماد آقای چاوز را مطرح می کنند و معتقدند روند قانونی در این زمینه طی نشده است. به نظر شما آیا این اتفاقات موجب تقویت مخالفین چاوز نمی شود؟

آقای چاوز در زمان حیات خود طی مصاحبه ای تاکید کرده که از نیکلاس مادورو حمایت شود. طبق قانون رئیس مجلس بایستی کفیل ریاست جمهوری باشد. اما چون دادگاه قانون اساسی ونزوئلا کفالت آقای مادورو را تایید کرده، به نظر می رسد از منظر قانونی مشکلی وجود نداشته باشد.

علاوه بر این رئیس جمهور می تواند معاون خود را انتخاب کند. آقای مادورو نیز داماد چاوز را به عنوان معاون خود انتخاب کرده است. این مسئله هیچ گونه منع قانونی نداشته است. بنابراین نه شبهه ای در این خصوص مطرح است و نه خدشه ای به آن وارد است.

مخالفین نگران موروثی شدن حکومت هستند...

این نگرانی بی موردی است. چون ساختار سیاسی در ونزوئلا سلطنتی نیست و هیئت حاکمه با مراجعه به آرای مردم تعیین می شود. یعنی اگر آقای نیکلاس مادورو نیز نتواند اکثریت آرا را به دست آورد، حتما برنده انتخابات نخواهد بود. بنابراین بحث موروثی شدن حکومت معنا و مفهومی ندارد. ضمن این که بالاخره از هم اکنون رقابت انتخاباتی آغاز شده و این گونه بحث ها در رقابت های انتخاباتی طبیعی است.

لذا آینده ونزوئلا به این ارتباط پیدا می کند که چگونه کسانی که مسئولیت برگزاری انتخابات را دارند بتوانند روند را پیش ببرند. به نظر می رسد که اگر آقای مادورو برنده انتخابات شود، سیاست های چاوز کم و بیش برخی با شدت بیشتر و برخی با شدت کمتر پیگیری خواهد شد. اما در سطح کلان سیاست های کلی آقای چاوز پیگیری خواهد شد. چرا که نیکلاس مادورو به آقای چاوز اعتقاد جدی دارد و پیشرفت خود را مدیون چاوز می داند. علی القاعده به او وفادار خواهد بود.

در صورتی که مخالفین بتوانند در انتخابات پیروز شوند چه تغییری در ونزوئلا رخ خواهد داد؟

 اگر مادورو به هر دلیلی برنده انتخابات نشود، بسیاری از معادلات در ونزوئلا تغییر خواهد کرد. ارتباطات ونزوئلا با برخی از کشورها دستخوش تغییر می شود. این ارتباطات با برخی کشورها بیشتر و با برخی کشورها کمتر خواهد شد. مکانیسم اجرای حکومت در ونزوئلا در صورت روی کار آمدن مخالفین کاملا متفاوت خواهد بود. به این دلیل که موافقان چاوز و مخالفانش دو مفهوم متفاوت از جمهوری در ذهن دارند. یک مفهوم که چاوز داشت و مفهومی که رقبای او داشتند. این نگرش ها نسبت به نوع و شیوه حکومت داری متفاوت است. بنابراین اگر مخالفان بر سر کار آینده بسیاری از مسائل تغییر خواهد کرد و باید منتظر نتیجه انتخابات بود.  

البته چاوز در همگرایی در اکثر کشورهای امریکای لاتین نقش مهمی داشت. این نقش که قبلا توسط فیدل کاسترو اجرا می شد در سال های اخیر به دلیل جوان بودن و شخصیت بالنسبه کاریزماتیک چاوز، به او اختصاص یافته بود. به همین دلیل هم دیدیم که در مراسم تشییع چاوز تقریبا همه روسای جمهور کشورهای امریکای لاتین شرکت کرده بودند. این نشان دهنده جایگاه او و اقبالی که در مورد او وجود داشت است. برخورد مردم هم با تشییع جنازه چاوز حکایت از مقبولیت و پذیرش چاوز داشت. اما این که حامیان چاوز در صورت برنده شدن تا چه اندازه بتوانند راه او را ادامه دهند، جای سوال دارد.

برخی تحلیل گران معتقدند ممکن است بحران در ونزوئلا مانع از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری شود. به نظر شما چقدر این احتمال وجود دارد؟

همه احتمالات ممکن است به وقوع بپیوندد، اما بسیاری از این احتمالات بسیار ضعیف است. من بعید می دانم که اتفاقات خاصی رخ بدهد. اگر ونزوئلا درگیر آشوب و درگیری شود، هر دو طرف خسارت می بینند. این نه به نفع مخالفین چاوز است و نه به نفع مردم ونزوئلا که ونزوئلا دستخوش آشوب و گرفتاری شود. به نظر می رسد این ها بیشتر هیاهوهای انتخاباتی است.

ونزوئلا امریکا را به دست داشتن در مرگ آقای چاوز متهم می کند. به نظر شما این مسئله چقدر ممکن است نزدیک به واقعیت باشد؟ یا صرفا حربه های تبلیغاتی است؟

حقیقتا نمی توان به این سوال پاسخ داد. چرا که پاسخ به این سوال باید مستند به اطلاعات موثق باشد. آن ها که این موضوع را مطرح کرده اند، اطلاعاتی از مستندات این مسئله منتشر نکرده اند.

تا چه حد ممکن است پشت این اتهام زنی ها اهداف سیاسی نهفته باشد؟

می تواند اهداف سیاسی داشته باشد. اما پاسخگویی به این سوال نیازمند اطلاعات دقیق است. البته این که تعداد قابل توجهی از سران امریکای لاتین در حال حاضر دچار سرطان هستند، جای سوال است. بالاخره این بیماری ها به عنوان یک مسئله مطرح است. باید این مسئله را بررسی کرد و دید که چقدر این بحث ها درست و مستند است. شاید مرور زمان بتواند صحت و عدم صحت این ادعاها را ثابت کند./12

انتشار اولیه: جمعه 25 اسفند 1391 / باز انتشار: سه شنبه 29 اسفند 1391